O rozległych polach, wielkich lipach i o czarnej głębi ziemi

Między Sędziszową, Gozdnem, Kondratowem i Rzeszówkiem. Odnalezienie jaskini na Wielisławce.

Moja znajomość Gór Kaczawskich jest wyspowa, uznałem któregoś dnia oglądając mapę. Znam te okolice i tamte, ale niewiele znam dróg między nimi. Długo siedziałem nad mapą, wiele razy zmieniałem trasy, ale wzrok i myśl uparcie wracały w okolice Wielisławki i Mojej Drogi. Ta dróżka zaczyna się w pobliżu stacji paliw w Sędziszowej i biegnie w stronę Gozdna, dla mnie jest najładniejszą drogą kaczawskiego pogórza. Pójdę do Gozdna, a później zdecyduję – ustaliwszy w ten sposób szczegółowy plan wędrówki, odłożyłem mapę i sięgnąłem po książkę.

Na miejscu okazało się, że stacja paliw, gdzie planowałem zostawić samochód, była jeszcze zamknięta. Kręciłem się trochę szukając miejsca, w końcu przylepiłem forda do ślepej ściany jakiegoś budynku i poszedłem. Była szósta piętnaście, mglisty ranek, siąpił drobny deszcz. Dobry dzień na wędrówkę lasami, uznałem.

Szedłem moją drogą. Moją dobrze znaną drogą. Wiedziałem, że za chwilę dojdę do jabłoni, której smacznymi owocami kiedyś wypchałem kieszenie; wiedziałem, że gdy obejrzę się przez lewe ramię, zobaczę Skąpą wznoszącą się ponad łagodny garb bezimiennego wzgórza, na którym tydzień temu żegnałem dzień. Szedłem. Ptasie odgłosy przypominały mi skowronkowe śpiewy słyszane ostatnio; wsłuchiwałem się w otoczenie, ale nie słyszałem tych ptaków, które tak jednoznacznie kojarzą mi się z otwartą przestrzenią, ze słońcem, z polami, z dzieciństwem spędzonym na Lubelszczyźnie. Słyszałem natomiast skrzypienie butów. Rozkoszny odgłos wydawany przez zginającą się grubą skórę. Lubię ten dźwięk, lubię moje buty. Gdy nie mogę wyjechać na łazęgę, zakładam buty i wsłuchuję się w ich skrzypienie; ten dźwięk łagodzi moją tęsknotę.

Gozdno – garść domów, trochę ruin, uschnięte badyle w zdziczałym ogrodzie i w przydrożnych rowach, czarne i nagie drzewa; ta pora roku, już bez śniegu, ale jeszcze bez zieleni, bezlitośnie odsłania ludzki bród i martwe resztki zeszłorocznego życia, ale przecież w bieli delikatnych kwiatków rosnących na zaśmieconym poboczu drogi tkwi zapowiedź zbliżającej się przemiany.

Gozdno będzie dla mnie także wspomnieniem uroczych pól wśród lasów, pól, które przeszedłem wzdłuż i w szerz, a później jeszcze wróciłem do nich; także kilku wielkich lip i topól rosnących w wiosce. Długo kręciłem się pod nimi, nie mogąc napatrzeć się na ich grubaśne pnie.

Za wioską żółty szlak prowadzi równą, wygodną drogą szutrową. Dobrze mi się szło. Żwir chrzęścił (śliczne brzmienie słów, idealnie oddające słyszane dźwięki) pod butami, wokół mnie stał ładny, jasny las; szedłem łowiąc plamy kolorów i śpiew ptaków. Ale, ale: kiedy mijałem ostatni znak szlaku? Dawno. Chodząc nieoznakowanymi drogami, zapominałem o wypatrywaniu znaków na drzewach. Zapewne szlak gdzieś skręcił, machnąłem ręką i poszedłem dalej. Rozdroże. W lewo, czy w prawo? W prawo. Po kolejnym kilometrze doszedłem do brzegu lasu, a tam czekały na mnie dwie niespodzianki: znowu pojawiające się znaki żółtego szlaku, a niżej domy Kondratowa, a nie Rzeszówka, jak się spodziewałem.

 Tym razem pomyliłem się bardzo, bo o kilka kilometrów i kilkadziesiąt stopni kierunku. No i fajnie – uznałem. Droga jest ładna, poznałem przejście między moimi wyspami, pójdę poznać inne. Zawróciłem. Dla odmiany szedłem żółtym szlakiem, pilnie wypatrując rzadkich znaków na drzewach. Szlak kluczył mało używanymi duktami, a gdy dołączył do poznanej już szutrowej drogi, poszedłem szukać innych nitek łączących wyspy. Znalazłem dwie drogi w stronę Rzeszówka; jedna z nich wychodzi na pola w poznanym wcześniej ładnym miejscu: łąki wciskają się tam klinem w las, na jego brzegu rosną w zgodzie, obok siebie, gruby dąb i takiż buk; obaj wyciągają ramiona nad łąką – w stronę słońca. Spomiędzy ostatnich drzew lasu roztacza się rozległy widok, a tuż za mną sterczy zmurszały, obrosły grzybami, pień dawno umarłego buku. Rzadki widok - takie zostawione grzybom wielkie drzewo. Patrzyłem na nie próbując wyobrazić sobie te lasy przed tysiącem lat.

Cisza i pustka. Kto zagląda tutaj? Chyba tylko właściciel łąki, ale przecież nie w zimie. Byłem sam na sam z przestrzenią i z naturą. Podobała mi się świadomość bycia na odludziu, podobała cisza i samotność. Usiadłem na jakimś pniaku i wyciągnąłem termos. Patrzyłem i słuchałem siebie. Byłem tam, gdzie chciałem być, robiłem to, dla czego wstałem w nocy i przyjechałem tutaj.

Kilka godzin wędrowałem lasami, a wracałem tak, żeby znowu przejść Moją Drogę, tym razem w dół. Na brzegu lasu otwiera się rozległy widok, jeden z najładniejszych widoków kaczawskich, mam tam swoje miejsce, odwiedzane ilekroć jestem w pobliżu. Nikt go nie zna, nie jest zaznaczone na żadnym przewodniku. Trochę mam takich miejsc w moich górach.

Gdy zszedłem do Sędziszowej, do zmierzchu było ponad dwie godziny, podjechałem więc pod Wielisławkę, żeby podjąć drugą już próbę odszukania jaskini opisanej w mojej sudeckiej encyklopedii. Idąc podnóżem góry uświadomiłem sobie, że nie pamiętam, czy otwór wejściowy ma być 100 metrów w lewo czy tyleż w prawo od Organów. Szedłem więc z głową zadartą, szukając czarnej plamy w zboczu lub wydeptanej ścieżki. Jedną znalazłem, poszedłem nią. Ostro pięła się w górę blisko bocznej krawędzi urwiska, a skończyła się na jego szczycie. Czując charakterystyczne u mnie drętwienie nóg odczuwane nad przepaściami, złapałem się drzewka rosnącego na krawędzi i rozejrzałem się. W dole zobaczyłem dach szałasu stojącego u podnóża, dalej wioskę i okoliczne wzgórza – widok warty wejścia tam. Z ulgą, ale i z satysfakcją bycia na szczycie, odsunąłem się od krawędzi przepaści i poszedłem w dół.

Stanąłem przed Wielkimi Organami i patrzyłem na nie.

Gdy byłem tutaj po raz pierwszy, wyobrażałem sobie wysłuchanie pod tą skalną ścianą sławnej toccaty i fugi d-moll Bacha. Dzisiaj byłem chyba w innym nastroju, bo zamiast tamtej majestatycznej kaskady dźwięków, wspomniałem niedawno słuchany koncert organowy a-moll (BWV 593). Cały jest spokojniejszy, a jego śpiewna, nastrojowa część adagio brzmi po prostu doskonale.

Idąc drogą między podnóżem góry a Kaczawą, oglądałem drzewa, a las na zboczach Wielisławki jest dla mnie wyjątkowo ładny, bo dębowo-grabowy. Nisko, na samym brzegu łąki, zobaczyłem ciekawie poprzeplatane pnie kilku drzew; oglądałem je, gdy usłyszałem kobiece głosy. Pań było trzy (co prawda najmniejsza miała pięć lat, ale przecież panią in spe była), najwyraźniej mama, córka i wnuczka. Zapytałem o jaskinię i ze zdumieniem usłyszałem, że wejście do niej jest w zupełnie innym miejscu – nie 100, a około 500 metrów od Organów. Rozmawialiśmy. Starałem się nie patrzeć zbyt nachalnie na uśmiech mamy dziewczynki. Właściwie dlaczego uśmiech kobiety ma taką siłę działania na nas?

Za młynem, przy samej rzece – tak mówiły. Trzymając się tych wskazówek, zszedłem na brzeg Kaczawy. Nie było łatwo, bo zbocze jest tam strome, miejscami urwiste, a gęsty las schodzi do samej wody. Nie tyle szedłem, co przedzierałem się, aż w końcu uznałem, że bezpieczniej będzie iść nieco wyżej. Na stoku zobaczyłem ogrodzone siatką zapadlisko, za nim ścieżkę. Zszedłem nią ku domom i tam, przy mostku, znalazłem jaskinię. Przy wejściu stoi tablica zakazująca wejścia, ale wszedłem. Plecak zostawiłem przy wejściu, na czoło założyłem latarkę i poszedłem. Tylko kawałek – mówiłem sobie. Korytarz nie ma nawet metra wysokości, szedłem piętami dotykając pośladków, a gdy za mną nie było widać światła, zatrzymałem się i wyłączyłem latarkę. Ciemność, której można doświadczyć tylko pod ziemią, natychmiast oblepiła mnie całego. Czarna, zimna, oślizła, namacalna ciemność. Wracaj! Uciekaj stąd! – usłyszałem przemożny głos w sobie. Przyłożyłem dłoń do twarzy, nic nie zobaczyłem. Zapaliłem latarkę. Blisko twarzy zobaczyłem szarą, chropawą skałę. Pójdę jeszcze kawałek – zdecydowałem. Zadając sobie gwałt, poszedłem, ale niewiele dalej był koniec korytarza. Obwał wydawał się być świeży. Więc ta dziura na zboczu?.. Uciekaj, zaraz zawali się! – krzyczał głos we mnie. Odwróciłem się i poszedłem, stukając głową o sklepienie.

Dzień, jasność, kolory, daleki widok, głowa niedotykająca skał. Świat jest piękny.

Dla chętnych przeżycia tych doznań, zamieszczam opis dojścia do jaskini.:

Jadąc drogą 328 ze Złotoryi na południe, dojedzie się do miejscowości Sędziszowa. Vis a vis zielonej tabliczki z nazwą miejscowości, po lewej stronie szosy, przy niewielkim mostku, zaczyna się uliczka Młyńska, o czym informuje stosowna tabliczka. Tuż za mostkiem skręcić w prawo, do jaskini dojdzie się po przejściu dwudziestu metrów ścieżką między drzewami. Otwór widać z szosy, o ile wie się, gdzie patrzeć.

Wracałem już, gdy mijając las u wylotu jaru zwanego Piekiełkiem, pomyślałem o zajrzeniu doń. Zawróciłem, ale przy drodze, obok której kiedyś zostawiłem samochód, zobaczyłem tabliczkę zakazującą wejścia na teren prywatny. Skoro jest prywatny… - pomyślałem. Poszedłem w drugą stronę, na zbocze Wygorzela. Stoją tam dzikie, ponure, ciemne, poszarpane wiekiem i porośnięte lasem, wysokie skały. Ładne skały. Aparat uznał, że nie nadają się do sfotografowania.

Mijała jedenasta godzina włóczęgi. Wróciłem do samochodu, zapiąłem pas i ruszyłem na północ.