Dzień słońca, buków i pożegnania gór

260317

Popiel, Droga Wojenna w Górach Ołowianych, Świerkowy Dół, Janowicki Przełom, Ciechanowice, Krzywa Góra, Sośniak, wzgórza między Popielem a Sośniakiem, Popiel.

Wstałem o trzeciej, kwadrans po szóstej zaparkowałem samochód we wschodnich Górach Kaczawskich, ale wschód słońca oglądałem w czasie jazdy; wydaje mi się, że dzisiaj wstało wyjątkowo wcześnie, już przed szóstą.

Odrobinka mgiełki rozpłomieniona silnym słońcem ranka świeciła biało i perłowo, powietrze było rześkie, niebo idealnie błękitne, a na niebieskich odległością zboczach Karkonoszy błyszczał śnieg. Zwracał uwagę wyraźny kontrast kolorów: bliskie wzgórza, łąki i pola, oświetlone wczesnym słońcem, jeszcze nie pozbawionym barw, były ciepłe swoją zielenią i jasnymi brązami, nawet nagie drzewa widziałem takimi, natomiast na krańcach horyzontu przeważały niebieskości i biel – chłodne kolory zimy.

 Gdy popatrzyłem na wszystkie strony, gdy policzyłem i nazwałem widziane góry, poszedłem w dół pięknymi zboczami ku wiosce Świdnik. W takich miejscach jak ta dolinka z dróżką biegnącą jej środkiem, wyraźnie odczuwa się zmienność naszego postrzegania upływu czasu w zależności od nastroju i otoczenia, od przeżywania. Ta droga, jak tyleż jej koleżanek w tych górach, zawsze kończy się zbyt szybko, nawet jeśli idzie się wolno i przystaje chcąc wydłużyć chwile.

Szedłem w kierunku Gór Ołowianych, ponieważ wypatrzyłem na mapie nieznany mi Przełom Janowicki. Południowymi stokami tych gór płynie Bóbr, największa rzeka tych stron, a skoro jest przełom, to są skalne ściany i widoki. Postanowiłem pójść tam przez masyw Gór Ołowianych, po drodze odwiedzając Świerkowy Dół. Jest to głęboki jar ze strumieniem spływającym ze zbocza Brożyny 200 metrów w dół, do podnóża gór; miejsce dzikie i ładne lasami, stokami i wodą omywającą kamieniste dno strugi. Byłem tam parę lat temu, w chmurny dzień zimowy, miejsce mi się spodobało, a dzisiaj widziałem je odmienione, ładne inaczej. W słońcu, w ciepły dzień, zarówno strumień płynący dnem Dołu, jak i bukowy las porastający zbocza jaru, nabrały kolorów i wyrazistości, a strumień dodatkowo dźwięczności. 

Siedziałem na pniaku przy źródle i patrzyłem na wodę dobywającą się z środka ziemi; widziałem wybrzuszenie na niewielkiej tafli, ślad ciśnienia pchającego wodę ku światłu. Napełniłem kubek i powoli piłem, smakując. Siedziałem, patrzyłem i nie chciało mi się iść dalej, co zrozumie każdy, kto widział źródło i poświęcił mu chwilę.

Poszedłem w dół płytkim, kamienistym wąwozem, śladem starej drogi wiodącej tuż przy strumieniu, często zatrzymując się i patrząc na wodę pędzącą po kamieniach, albo na nieruchome buki wznoszące się na stromych tam zboczach. Wodzie i drzewom robiłem sesje zdjęciowe, próbując uchwycić obiektywem urok ruchliwej wody i nieruchomych drzew.

Strumień widziałem na całej jego długości, od źródła pod kamieniami górskiego stoku, aż do jego ujścia do Bobru, tyleż metrów niżej. Jest prędki, skaczący po kamieniach, dźwięczny, migotliwy; patrząc na niego, odczuwa się pragnienie.

O urodzie strumieni napisano całą bibliotekę, a kto pisał o bukach? Bardzo chciałbym wypełnić chociaż część tej luki, ale jakże słowami wyrazić to, co widzę i czuję, gdy patrzę na nie, albo gdy tęskniąc za wędrówkami, wspominam te drzewa?…

Mam w swoich górach kilka buków wyróżnionych pamięcią, odwiedzam je będąc w pobliżu, ale też dobrze pamiętam grupę buków imponujących wielkością, rosnących na brzegu lasu, przy dróżce wybiegającej na otwarte przestrzenie łąk, ale… nie pamiętam, gdzie je widziałem.

Wspominam wiele takich nie przypisanych do konkretnego miejsca buków; każdy z nich dokłada swoją cząstkę, sobie charakterystyczny szczegół, do obrazów budzonych we mnie na myśl o tych ładnych drzewach.

Pamiętam grupę buków oglądanych we mgle; były ciche, jakby uśpione, majestatyczne, surowe, ukrywające gałęzie we mgle; stojąc wśród nich, przez chwilę poczułem się jak wędrowiec mający parę dni drogi do ludzkich sadyb; jakbym był w nierealnym świecie stworzonym tęsknotą do życia w harmonii z naturą. Pamiętam buki widziane w deszczowy dzień zimy, gdy jedynym kolorem były liście buczków przycupniętych u stóp ołowianych olbrzymów w czarnych zaciekach deszczu, pod burym niebem. Wiele razy podziwiałem ich monstrualne korzenie rosnące tak, jak ciasto wylewające się ze zbyt małej dzieży: pęczniejące i wypełniające sobą wolną przestrzeń. Uroda brzóz jest dla mnie jednoznacznie kobieca, buki natomiast są męskie. Te drzewa są mocne, ich pnie prężą muskuły niczym niewolnik dobywający się z marmuru rzeźby Michała Anioła; stare okazy miewają liczne zgrubienia jak sterane pracą ciało cieśli, a ich potężne korzenie są wielkimi łapami chłopa nienasyconego w swoim pożądaniu ziemi. Pamiętam, gdzie sterczy próchniejący pień metrowej średnicy z mini dziuplami wydłubanymi dziobami ciekawskich ptaków, ale też noszę w sobie obrazy całych łanów bukowych młodniaków wystrojonych ładnymi brązami swoich liści; widzę nad nimi wysokiego, silnego, barczystego buka i wydaje mi się, że jego konary są jak skrzydła opiekuńczej kwoki kryjącej swoje pisklęta. Lubię jeść bukowe orzeszki, mają wyborny smak, a polna lub leśna dróżka przysypana łupinami bukwi jest dla mnie jednym z symboli złotej jesieni.

Razem ze strumieniem wyszedłem z lasu, a niewiele dalej przyszła pora pożegnania: strumień spieszył się do płynącego opodal Bobru, ja poszedłem boczną szosą na wschód. Lubię takie drogi. Mają szerokość samochodu, w swoim niezdecydowaniu nie potrafią stu metrów przebiec prosto, a ziemi ledwie się trzymają: gdy wspinają się po zboczu, wydaje się, że na jego szczycie polecą ku niebu, w które celują.

Gdy skończyły się zabudowania wioski i jej ogrodzenia, skręciłem na łąki. Ich otwarta przestrzeń zapraszała, a widoczna na tle nieba linia drzew nie zapowiadała gęstego lasu. Jakież było moje zdumienie, gdy stanąłem między nimi: rosły na krawędzi urwiska, a 20 metrów niżej Bóbr płynął zakolem, niemal pętlą.

Byłem na Janowickim Przełomie.

Podobne miejsce jest po drugiej stronie gór, pod Siedlęcinem: idąc od elektrowni stokiem pod górę, niespodziewanie dochodzi się do urwiska; w dole, między drzewami, migocze woda tej samej rzeki.

Widok przełomu jest przemawiającym do wyobraźni zobrazowaniem słów o tej cichej wodzie, która brzegi rwie. Przecież niemożliwe – mówi nasza wyobraźnia – żeby ta spokojnie płynąca woda tak wydrążyła skały góry; przecież skały są tak twarde, a woda miękka! Jednak możliwe, tylko nasza wyobraźnia sprawdza się w ludzkim przedziale czasu, bezradną stając się już wobec tysiącleci, a miliony lat są dla niej abstrakcją.

Gdy wyszukaną ścieżką zszedłem ku rzece, przeżyłem dwa miłe spotkania: zobaczyłem kilka przylaszczek, a gdy klęknąłem przy nich, na dłoni usiadła mi biedronka i wcale nie miała ochoty odlecieć.

Nieco dalej szedłem zielonym zboczem innego wzgórza. Zrazu było wysokie i strome, a malało w miarę nabierania wysokości, jakby poddawało się mi; szedłem wpatrzony w falistą, wyraźną linię granicy zieleni i błękitu, ziemi i nieba, bliskości i dalekości. Na jego obłym grzbiecie przywitały mnie dal, polny wiatr niosący niepokojące zapachy wiosny i skowronkowe śpiewy. Ponad dachami wioski, w oddali zobaczyłem nitkę drogi biegnącej zakolami po bezkresie pól i zapragnąłem pójść tam. Z mapy dowiedziałem się, że w pobliżu wznosi się Krzywa Góra, wzgórze najbardziej wysunięte na południe w moich górach i dotychczas mi nieznane.

Powinienem wyrażenie „wznosi się” dać w cudzysłów: parę razy otwierałem mapę w daremnym poszukiwaniu tej góry. Zlokalizowałem ją dopiero według przebiegu linii kolejowej, dróżki biegnącej obok i brzegów lasów, ponieważ sam szczyt jest małym wybrzuszeniem pola, niewidocznym już z odległości paru setek metrów. Nieco niżej płynie strumień Kręta (lub Zakręta), umowna granica Gór Kaczawskich.

Polami zielonymi od ozimin, pod niebem wybłękitniałym słońcem i ptasim śpiewem, poszedłem na północ, ku grupie wzgórz (ale takich prawdziwych, na których można się zasapać) między Sośniakiem a Popielem; tylko te dwa mają swoje nazwy, pozostałe są bezimienne, ale wszystkie zadziwiają widokami i własną urodą. Podchodząc zboczem jednych, widzi się w oddali potężniejące szczyty Gór Wałbrzyskich, na stokach innych zagląda się w głąb Gór Kaczawskich, w stronę Połomu, Skopca i Okola. Polubiłem tamte miejsca od pierwszych chwil włóczenia nimi, a kilka powrotów nie odebrało im uroku. Dzisiejsze godziny raczej dodały, wszak rzadko mam okazję widzieć swoje góry w słońcu. Od podstawy Popiela spływa ku wiosce dolina, która kiedyś, oglądana z przeciwnej strony, od Gór Ołowianych, zauroczyła mnie tak, że zmieniając plan dnia, poszedłem ku niej. Dzisiaj na jej zboczu odkryłem piękną kępkę świerków samotników. Gdy stałem pod nimi, w głębokim cieniu ich niskich i gęstych gałęzi, dolina widoczna pomiędzy nimi wydała się jeszcze ładniejsza: uwalniając się z więzów świerkowych korzeni, płynęła w dół jasna, uśmiechnięta, zapraszająca.

W godzinę później wszedłem na szczyt Popiela, chcąc z jego wysokości pożegnać dzień. Dla świerków była już noc, ale na gałązkach róży rosnącej obok słońce zapalało barwy zachodu.

Dal w górach ma barwy trudne do nazwania, lekko zaznaczone, niejednorodne, zmieniające się pod wpływem nawet niewielkich zmian oświetlenia. Daleka ściana Karkonoszy początkowo była niebieskoszara, kolor, jaki nabierają szare i ciemnozielone górskie zbocza oglądane z odległości wielu kilometrów. Później niskie słońce dodało do tej barwy odrobinę pyłku szafranowego, zmieniając w ten sposób jej urodę i temperaturę: stała się ciepła i ładna, jakby górski łańcuch poprószony został złotym pyłem. Zmiany w żadnej chwili nie były szybkie ani intensywne, ale wyraźnie widoczne i obejmujące całą dal. Każde pasmo górskie, niemal każdy szczyt, miały inne odcienie barw i podlegały indywidualnym przemianom zależnym od ich odległości, wysokości i ustawienia do słońca.

Gdy te zachodziło, wszystkie barwy przeniosły się na niebo, góry zostawiając coraz bardzie szare, niknące w mroku. Po zachodzie cała dal była czernią, która ostrą, nierówną linią odcinała się od intensywnych kolorów nieba dosłownie pałającego światłem.

Na bliskich krzewach i na trawach było inaczej: barwy intensywniały, jednocześnie tracąc jasność, a w końcu w ciągu ledwie minuty ten spektakl przemian załamał się: kolory zszarzały i znikły, a od dołu, po zboczu ze świerkami, szedł mrok. Tylko łuna na niebie intensywniała jeszcze długo.

Ociągając się, patrząc na zachód, schodziłem ku szosie, na której zostawiłem samochód.

Ten sezon minął wyjątkowo szybko. Każdy kolejny rok mija szybciej, każdy staje się cenniejszy.

W „Pustyni miłości” Francois Mauriac, francuski noblista, napisał o studni czasu, do której bohater powieści nie miał co wrzucić. Moja wypełnia się szybciej niż chciałbym – i tak jest dobrze, tak być powinno, mimo moich protestów.