Góry Kaczawskie znane i nieznane

131118

Z Sokołowca na Wygorzel, następnie przejście całej długości strumienia Piekiełko. Szosą do Różanej, stokami Wołka i Czeszki pod Wygorzel, następnie polami pod Nowy Kościół, okrążenie Buczynki, powrót do Sokołowca wzdłuż strumienia Czermnica.

Przez Pogórze i Góry Kaczawskie biegnie kilka głównych dróg, które tak naprawdę są lokalnymi szosami łączącymi powiatowe miasta. Między nimi rozciągnięta jest siatka bocznych, już nienumerowanych, dróg między większymi wsiami i głównymi drogami, ale są też drogi łącznikowe, prowadzące skrótami do tych znaczniejszych lub do małej wioski z kilkoma domkami przycupniętymi gdzieś na uboczu. Najładniejsze to drogi. Asfaltu mają tyle, żeby zmieścić koła samochodu osobowego, a w swoim biegu pamiętają polne dróżki – ich poprzedniczki – i jak one nie kłopoczą się stromością podjazdów, ostrością swoich zakrętów czy brakiem widoczności. Nierzadko zastanawiałem się, dlaczego taka droga wije się po rozległej i w miarę równej płaszczyźnie pól, dlaczego akurat w tym miejscu, niczym przecież niewyróżnionym, decyduje się na nagły skręt o 90 stopni, którego nawet rowerem nie przejedzie się bez znacznego zwolnienia szybkości. Szybsza jazda nimi przypomina mi jazdę pewną karuzelą, która nieustannie podnosi się i opada, a nie zrobi jednego nawet obrotu bez paru zniesień na boki zmuszających do silnego trzymania się. Jednakże drogi te nierzadko prowadzą bardzo widokowymi zakątkami, skoro nie omijają wjazdów na strome zbocza wzgórz czy karkołomnych zjazdów w doliny, i w tym ich urok.

Jeżdżę nimi z przyjemnością, ale tylko przy dodatniej temperaturze. Którejś mroźnej zimy jechałem taką drogą gdzieś pod Ostrzycą. Byłoby nieźle, gdyby nie zatkany kanał pod jezdnią, którym normalnie płynie strumyk. Nie mogąc płynąć pod, płynął po jezdni, a że był mróz, utworzył się rozległy lodowy wzgórek. Udało się przejechać tylko dlatego, że będąc spanikowany, ograniczyłem manewry do odruchowego zaciśnięcia dłoni na kierownicy.

Jedna z takich dróg łączy Sokołowiec Dolny z Nowym Kościołem. Przy okazji kilkakrotnego przejeżdżania tą drogą zwróciłem uwagę na malownicze otoczenie, a zastanawiając się nad trasą dzisiejszego dnia uświadomiłem sobie, że tyle razy będąc w tych górach, tam nie chodziłem. Dorzuciłem jeszcze poszwendanie się po okolicznych wzgórzach - znanych, ale lubianych - i oto miałem plan.

Decyzję wyjazdu podjęliśmy, ja i Janek, w przeddzień, pojechaliśmy w dzień roboczy (w ten sposób odebrałem sobie niedzielę spędzoną w pracy), dlatego na wszelki wypadek zabrałem ze sobą także telefon służbowy. Wiele razy dzwonił, aż miałem chęć go wyłączyć, ale moje poczucie obowiązkowości nie pozwoliło mi zrobić tego, co bywa wykorzystywane w mojej pracy.

Wyruszyliśmy sporo przed siódmą, niemal w ciemności, więc dopiero gdy byliśmy za wsią, na zboczach wzgórz, Eos otworzyła zaspane oczęta i podeszła do okna. Miała na sobie koszulę nocną o jaskrawych barwach płynnie zmieniających się od ciemnej czerwieni zmieszanej z granatem, a miejscami jakby z dodatkiem fioletu, do jaśniejącego oranżu. Wymalowanymi wzorami natomiast jako żywo przypominała strzępy chmurek na niebie oświetlonych od dołu niewidocznym jeszcze słońcem. Bogini zamknęła okno nim wzeszło słońce, chyba znowu nie była sama…

Na zachód od wsi, między kilkoma niewielkimi wzgórzami, jest duża polana przecięta dwoma dróżkami, ozdobiona nitkami drzew, paroma strumieniami, falowaniem pól podchodzących ku ciemnym ścianom lasów i widokiem nieodległej Ostrzycy. Pola wciskając się szerokim pasem na zbocze wzgórza Wygorzel, zapraszają do poznania ich. Może słowo o nazwie: trzymając się odwiecznych zasad tworzenia nazw miejsc należałoby uznać, iż w tej nazwie zapisane jest wspomnienie pożaru, który strawił lasy na tej górce. Jeśli tak było, to najwyraźniej dawno temu, skoro śladów nie ma już żadnych, ale też wiadomo, że słowo, ów niematerialny i zwiewny jak eter twór człowieka, bywa trwalsze od kamieni i ludzkiej pamięci.

Na mało zaznaczonym i zalesionym szczycie nie byłem, ale dzisiaj zaciągnąłem mojego towarzysza na brzeg lasu bliski szczytowi, a tam zobaczyłem niebo między drzewami. Spodziewając się otwartej przestrzeni, weszliśmy między drzewa i po paru minutach zatrzymałem się oczarowany nagłą zmianą widoku i jego rozległością. Mały wzgórek pokazał mi swoje drugie, jakże odmienne, oblicze: stok góry opadał stromo w wąską dolinę, po drugiej jej stronie pięła się ściana Dłużycy, a wydawała się niemal pionowa. Dnem wiła się szosa, pełzały nią malutkie samochody, a po lewej horyzont uciekał daleko, po Złotoryję i wyraźnie widocznego Wilkołaka. Wysokość sprawdziłem na mapie: stok opada tam 115 metrów, co na standardy kaczawskie, a już zwłaszcza pogórzańskie, jest dużą różnicą. 

Tylko dla tego miejsca, tej chwili i tych widoków, warto było brać wolne i zrywać się w nocy, a przecież dzień jeszcze się nie kończy – pomyślałem, stojąc na krawędzi stromizny i gapiąc się. Mam jeszcze jedno miejsce na swojej liście miejsc ładnych i wartych powtórnego odwiedzenia.

Oddalaliśmy się od tamtej bocznej dróżki, ale nie zapomniałem o niej; mieliśmy zrobić zakole i wrócić do niej. Droga wypadała przy źródle Piekiełka, więc nie mogłem nie zajrzeć między drzewa. Wyraźnie wykształcony od pierwszych metrów jar strumienia był suchy. Zszedłem niżej chcąc zobaczyć, gdzie pokaże się woda, była dopiero ponad 100 metrów dalej. Wtedy wróciła do mnie myśl o przejściu całego jaru. Byłem tam kilka lat temu, ale szybko zrezygnowałem z przejścia, ponieważ iść można było tylko dnem, a woda była zbyt głęboka. Teraz jest jej dużo mniej, więc poszliśmy. Kilkumetrowej wysokości ściany, miejscami urwiste i kamieniste, głęboki półmrok, kamienno-roślinny chaos, pod nogami chlupocząca woda lub mlaskające błoto, ale zwalone drzewa nie zagradzały tak przejścia, jak wtedy. Patrząc na ślady stwierdziliśmy, że dnem jeżdżą motocykliści i usunięcie zwalisk jest zapewne ich dziełem. Potwierdziłem to w drodze powrotnej: na początku swojego biegu strumień spadał ze skalnego, pionowego progu wysokości metra, teraz tego progu już nie ma. Czyżby okazał się za wysoki dla tych kozaków?

Cała tamta okolica, to znaczy zbocza Wygorzela, Czeszki i Wołka, jest zasobna w agaty, kiedyś była tam kopalnia, teraz spotyka się dzikie wyrobiska, dziury w ziemi kopane przez amatorów tych ozdobnych kamieni. Uderza kontrast między ich urodą, a brzydotą miejsc wydobywania. Doły, zryte zbocza, walające się opakowania, ziemia z wykopów osuwająca się po zboczu, pochylone, podkopane drzewa – oto wygląd agatowych miejsc. 

Znalazłem też jaskinię wykutą w kamiennym zboczu; co motywuje ludzi do tak ciężkiej i nie zawsze bezpiecznej pracy? Umiłowanie kamieni czy pieniędzy? Te kamienie niewielką mają wartość rynkową, więc może raczej fascynacja? Ale wtedy trzeba by uznać, że ci ludzie jednocześnie są pod wrażeniem dzieła natury i naturę ranią ryjąc dzikie wyrobiska. Nie wiem, co myśleć.

U wylotu jaru i strumienia zarządziliśmy przerwę na posiłek, a miejsce nie było przypadkowe. Rośnie tam kilka daglezji, drzew, którym zawsze warto przyjrzeć się uważnie. Te są średniej grubości, mierzą niewiele ponad pół metra, a jedną z nich uwiódł nasz swojski buk: ona stoi skromnie, on obejmuje ją korzeniami niczym ramieniem jakby chciał wrosnąć w nią, zespolić się w jedno drzewo z kochanką. A może po prostu boginki tych drzew, hamadriady, mają się ku sobie? Jeśli tak, to niech im będzie dobrze ze sobą i niech jedna nie zostanie bez drugiej.

Listopad zubożył kolory drzew, ale ich nie pozbawił. Wierzby jak zwykle jeszcze nie myślą o odrzuceniu liści, brzozy i buki nadal chwalą się kolorami ciepłej jesieni. Wydaje mi się, że w tym roku więcej widzę kolorów na drzewach. Patrzę na osiki i mam wrażenie widzenia ich tak ładnych po raz pierwszy. Nie wiem, czy wcześniej nie zauważałem tych drzew, czy w tym roku rzeczywiście są ładniejsze, czy może bardziej cenię ładne drobinki moich zbyt szybko mijających dni.

Na zboczu Czeszki pasły się krowy i… byk. Gdybym był sam, obszedłbym go bardzo szerokim łukiem, ale że Janek poszedł ku niemu, poszedłem i ja, chyba trochę chowając się za niego. Nie, stanowczo nie jestem macho. Wolę popatrzeć na trzmiela próbującego przeżyć swój czas. 

Na tym zboczu byłem parę razy sam, dwukrotnie z Jankiem, a powód powrotów jest oczywisty: piękne widoki.

Okolice naszej dróżki nie zawiodły nas. Są tam co prawda rozległe pola, ale też wiele jest uskoków gruntu, które zostawione samym sobie zarastają kępami drzew i krzewów, tworząc oazy gatunkowej rozmaitości, a spotyka się i samotne drzewa nieodmiennie przyciągające wzrok. Znaleźliśmy parę takich urokliwych zakątków, zapewne kilka zostało do poznania. Na pewno wrócę tam, może uda się trafić na ładniejszą pogodę. Ranek był dość pogodny, ale później chmurzyło się coraz bardziej, a i przejrzystość powietrza malała. Mgieł nie było, ale powietrze szarzało coraz mniej przepuszczając światła, w końcu pora dnia i deszcz nakłoniły nas do powrotu.

Nie szliśmy najkrótszą drogą, a szerokim łukiem, ogromnymi polami tak charakterystycznymi dla kaczawskiego pogórza. Ilekroć wjeżdżam na rodzinną Lubelszczyznę, zwracam uwagę na miedze oddzielające pola szerokości dwudziestu czy trzydziestu metrów, natomiast tutaj nie są wyjątkiem pola wielkości paruset hektarów – ogromne przestrzenie których czasami nie można objąć wzrokiem, skoro jedna granica jest za grzbietem wzniesienia, czyli za horyzontem, drugą wyznacza odległy szpaler drzew ocieniających polną drogę. Ziemia jest tam czerwona – jak resztki skał na zalesionych szczytach łagodnych wzniesień. Kiedyś były tutaj skaliste góry, teraz jest przewracana pługami ziemia rozległych pól – oto skala przemian oblicza Ziemi. Ktoś powiedział, chyba nawet ja sam, że na Ziemi nawet góry nie są wieczne, natomiast wieczne są metamorfozy oblicza naszej planety.

W okolicy wzgórza Buczynka byłem parę lat temu. Gdy wyszedłem z lasu, zaskoczył mnie zmierzch. Tak mi się wydawało, ale po chwili poznałem przyczynę narastającej ciemności: czarne chmurzyska ciągnęły niemal po ziemi swoje paskudne cielska, obficie sypiąc na mnie mokrym śniegiem. W jednej chwili poczułem się jak wędrowca mający kilka dni drogi do domu; spodobało mi się to wrażenie, tamten mój powrót do wioski, samochodu i cywilizacji. Dzisiaj było podobnie: późne popołudnie, raczej początek zmierzchu, szare powietrze, bure niebo, zacinający deszcz i mało widoczna zszarzała ściana bliskiego lasu.

Taka późna, mokra i szara godzina ma swój urok i potrafi się podobać, chociaż w jej smakowaniu przeszkadzają drobiazgi: zmęczone nogi, niewyraźny obraz przez zmoczone okulary, czasami myśl o powrocie do pracy. Gdy uświadomię sobie wartość chwili – tej chwili, ale szerzej po prostu moich chwil, zatrzymuję się i patrzę. Patrzę i słucham. Staram się być tylko tutaj i tylko teraz.

Czasami udaje mi się ta sztuka.

Dodam jeszcze jedno ze zdjęć otrzymanych od Janka.  Dobrze oddaje nastrój tamtego świtu i wygląd okolicy. Nazwę pozostawiłem niezmienioną.