W górach Anny

161119

Góry Izerskie.

Ze wsi Przecznica: przejście żółtym szlakiem wzdłuż Ciemnego Wądołu. Wejście na Tłoczynę przez Skrzyżowanie pod Jodłą. Gołoborze i Jelenie Skały. Zejście do kamiennej drogi powyżej Wądołu i powrót do wioski.

Trasę wędrówki zaproponował Janek. Chcąc być na szlaku od początku dnia, wstałem o trzeciej, a pół do szóstej zabrałem towarzysza z Legnicy. O siódmej, korzystając z pomocy googli, wjechałem do Przecznicy. Wioskowe uliczki mają szerokość samochodu i ostro pną się w górę; nie odważyłbym się jechać tam po opadach śniegu. Pamiętałem z poprzednich wędrówek dobre miejsce na zaparkowanie w pobliżu najwyższej stojących domów wioski. Ulica, w którą wjechałem, szybko zamieniła się w polną drogę, ale druga próba była celna i po paru minutach zbieraliśmy graty szykując się do drogi.

Do Dwóch Mostów i początku szlaku wzdłuż Ciemnego Wądołu, mieliśmy kilometr.

Nieco znałem ścieżki Tłoczyny, ale chętnie przystałem na propozycję przyjazdu tutaj, chcąc pokazać koledze ładne miejsca i samemu zobaczyć je ponownie. Będąc miłośnikiem Gór Kaczawskich, przyznać muszę, że jest tam inaczej niż w moich górach. Po prostu widać, że Izery są górami wyższymi, trudniej dostępnymi, i o innym wyglądzie.

W wielu miejscach Kaczaw mogę, idąc zalesionym zboczem, zejść ze szlaku czy duktu i leśnym bezdrożem dojść tam, gdzie chcę. W Izerach jest to trudne, a częstokroć niewykonalne, i nie o znajomości ich topografii piszę. Pierwszą trudnością jest rozległość tych gór i ich lasów. Nawet jeśli się nie błądzi, iść tam można cały dzień i nie wyjdzie się z lasów, natomiast największy las kaczawski przejdę w godzinę czy dwie. Drugą trudnością, chyba nawet poważniejszą, są często spotykane w izerskich lasach skalne rumowiska, także kąty nachylenia zboczy i gęstwiny świerkowych borów.

Bloki skalne miewają rozmiary samochodu i bywają spiętrzone w piramidy, a pod nogami leży skalny rumosz i próchniejące resztki umarłych drzew. Nie można stawiać stóp na ślepo, ponieważ między skałami wiele jest dziur zamaskowanych mchem lub liśćmi, albo leży śliski patyk. Czasami skalny okruch zakołysze się, but straci przyczepność na omszałej powierzchni, albo kij zaklinuje się w szparze między skałami. Przejścia bywają zatarasowane zwaliskami drzew tworzącymi gąszcz nie do pokonania. Świerkowe lasy bywają tak gęste, tak najeżone niskimi gałęziami, że można jedynie przedzierać się, siłą rozpychając gałęzie czepiające się ubrania i sięgające do oczu.

Na Tłoczynie właśnie rumowiska, obok prawdziwie górskich strumieni, chciałem ponowie zobaczyć.

Oczywiście myślę o znanym i odwiedzanymi gołoborzu pod szczytem, ale i o mniej znanym, a dla mnie ładniejszym i czyniącym większe wrażenie, rumowisku między Jelenimi Skałami a Ciemnym Wądołem.

Nachylenie stoku jest tam spore, ale skalne złomy leżą w lesie mieszanym, jaśniejszym i łatwiejszym do przejścia.

Rosną tam wyjątkowo dorodne buki, umięśnione, masywne i silnie rozgałęzione, a między nimi smukłe i chybotliwe brzozy. Intensywny, żywy brąz bukowych liści, nieliczne już żółte listeczki brzóz, pod nogami kępy ładnej zieleni mchów. Cienie tańczące po jasnoszarych skałach, biel i ołowiana szarość pni drzew. Zaglądałem w liczne szczeliny skalne (a w niektórych można by się schować przed deszczem), i liczyłem uschnięte świerki oparte o konary buków, a jeszcze częściej zatrzymywałem się i po prostu gapiłem z głową zadartą na to miejsce tak ładne, tak dzikie, ale jednocześnie przyjaźnie uśmiechnięte do wędrowca.

Tym zboczem nie można tak po prostu zejść; tam się kluczy między skałami, ale nie tyle dla znalezienia dogodniejszego przejścia, co raczej dla przedłużenia schodzenia.

Kilkadziesiąt metrów niżej, zbocze trawersuje dróżka, która chyba każdemu, kto ją zobaczył, spodobać się musi.

Któryś kolejny krok między skałami wyprowadza nas na równą płaszczyznę ścieżki ułożonej z kamieni. Nadal będąc w tym dzikim miejscu, jakbyśmy znaleźli się bliżej ludzi, może nawet pod ich opieką, bo przecież stoimy na równej ścieżce zbudowanej dla wyprowadzenia nas na otwartą przestrzeń, ku ludzkim domostwom.

W biegu tej ścieżki, a nawet w samym jej istnieniu, jest coś uspokajającego. Może zamysł i celowość. Stojąc na niej czujemy, że jednak chaos rumowiska, mimo niewątpliwego uroku, obciąża naszą psychikę brakiem ładu, nieprzewidywalnością.

Równa wstążka podchodzi pod Stół (tak nazwałem wielki i płaski kamień), mija go i niewiele dalej krzyżuje z główną ścieżką prowadzącą ku Jelenim Skałom. Dwa razy szedłem nią i dwa razy zwalniałem nie chcąc, żeby już się kończyła. Jeśli dane mi będzie wrócić na zbocza Tłoczyny, poznam dróżkę na całej długości, a na Stole zjem posiłek.

Gołoborze pod szczytem już opisywałem, teraz dodam chwilę mojego stania w połowie drogi przemian tego skalnego rumowiska. Dziesięć kroków przede mną stały ostatnie świerki, a między nimi skał nie było widać pod warstwą ziemi, igliwia i mchu; cienką co prawda, ale jednak istniejącą. Z każdym krokiem w dół, ku łysej płaszczyźnie, ziemi było mniej, stało tam parę kikutów uschniętych drzew, które przeliczyły swoje siły, a parę kroków za nimi krawędzie skalnych złomów były odsłonięte, odrobinę ziemi było tylko w szczelinach, a jeszcze niżej na nagich już skałach żyły jedynie porosty – szare i seledynowe plamy najwytrwalszego życia.

Skały ubogo przykryte ziemią widać właściwie na całej górze. Zapewne kiedyś, gdy ustąpiły lody ostatniego zlodowacenia, cała góra była kupą skalnego rumoszu, jednym wielkim gołoborzem. Przyjdzie czas, gdy drzewa wdzierające się na tą łysinę od dołu i od góry spotkają się, zabliźniając ostatni ślad działania mrozów i lodów.

Dnem Ciemnego Wądołu nie da się przejść, chyba, że szłoby się dnem strumienia, a i ten sposób łatwy by nie był.

Będąc tutaj po raz pierwszy, szedłem szutrową drogą biegnącą zboczem, o parędziesiąt metrów od strumienia. Janek był bardziej dociekliwy ode mnie, znajdując nieoznakowany początek żółtego szlaku biegnącego kamienistym duktem po drugiej stronie. Tak więc dzięki niemu poznałem nieznane mi przejście i, jak się okazało, ładniejsze od drogi vis a vis. Nasza biegnie bliżej zbocza, miejscami dość wysokiego i stromego. Wystarczy zboczyć z duktu parę kroków, by stojąc na krawędzi móc oglądać, właściwie podziwiać, dziką urodę Wądołu. Strumień jest prawdziwie górski: szybki, głośny, kamienisty, z licznymi progami skalnymi i wodą błyszczącą nawet na ciemnym dnie. Idzie się lasem świerkowym, ale i w nim, a zwłaszcza na zboczach Wądołu, spotyka się piękne, duże buki. Jeśli patrzy się uważnie, widać, że lepiej sobie radzą te drzewa w trudnych górskich warunkach od świerków. To ich dziedzina, ich ziemia i ojczyzna.

W górnej części Wądołu, w ciemnym lesie świerkowym, znaleźliśmy boczne strumienie. Nie płynęły głębokimi jarami, a na powierzchni, wypłukując miejsca dla siebie między skalnymi złomami grubo porośniętymi zielonym, miękkim mchem. Chodziłem tam jak po puszystym dywanie, klucząc śladami strumienia. A ten znikał w wąskiej a głębokiej szczelinie skalnej, by dwa kroki niżej pokazać się na szczycie skalnego progu i z głośnym szumem spłynąć w dół, do miniaturowego jeziorka odwadnianego z drugiej strony kolejną szumiącą i prędką kaskadą wody. Po raz pierwszy w życiu miałem wrażenie patrzenia na wodny świat. Na świat kształtowany przez wodę i dzięki niej istniejący. Czystość wód wydawała się wyjątkowa, idealna i budziła pragnienie picia.

Mieliśmy przejść ze szczytu Tłoczyny do Jelenich Skał. Odległość wynosi około kilometra, szlaku nie ma, żadnej ścieżki nie znalazłem. Będąc tutaj poprzednim razem, udało mi się przejść bez pudła, skoro dotarłem do skał z może pięćdzięciometrowym odchyleniem. Dzisiaj miałem tremę, wszak prowadziłem kolegę. Poznałem niewielką polankę w ładnymi świerkami, co ucieszyło mnie, ponieważ dowodziło powtarzania szlaku sprzed roku. Później nieco meandrowałem omijając świerczynę, starając się sumować odchyłki i pilnować słońca, ale wiadomo jak bywa z tym sumowaniem wielu zawijasów. Dość, że im byliśmy dalej, tym większa była we mnie niepewność. Honor przewodnika jednak uratowałem: wyszliśmy niemal dokładnie na Jelenie Skały.

Nad ranem, jadąc samochodem, nie zauważyłem wysunięcia się wtyku ładowarki z gniazda zapalniczki, w rezultacie nie w pełni naładowany akumulator smartfona wystarczył ledwie do południa. Zaraza z tą manią robienia cieniutkich telefonów, z bateryjkami na kilka godzin i wmawiania nam, że właśnie takich chcemy.

Dopiero po powrocie do samochodu mogłem wysłać wiadomość do Pierwszej Damy, Anny Kruczkowskiej, naszej dzisiejszej gospodyni: będziemy za kwadrans.

Powitania Kruczkowskich zawsze mnie rozczulają i budzą we mnie zdziwienie: to można tak ciepło, serdecznie i jednocześnie naturalnie?

Obiad połączył się nam z kolacją. Na smakowaniu i rozmowach zeszło nam chyba ze sześć godzin. Widzieliśmy prace na pięterku: gotowy już pokój i wypieszczoną łazienkę. Poznaliśmy plany dalszych prac; ogrom prac trochę mnie oszołomił.

Kuchnia Anny jest festiwalem smaków. Wcale nie udziwnionych, wprost przeciwnie: naszych, swojskich, tyle że albo niedocenianych w innych kuchniach, albo w nowatorskim zestawieniu.

Cechą jej kuchni jest staranność w spożytkowaniu tego, co wyrosło i co dały zwierzęta, oraz unikanie produktów wysoko przetworzonych w fabrykach żywności. Anna nie liczy finansowych zysków i kosztów na każdym etapie prac gospodarskich, bo jakże liczyć wszystko, skoro robi się to, co się lubi, lub czemu nadaje się wartości pozamaterialne? Uwzględnia jakość produktów, zwłaszcza zwierzęcych, ale też bierze pod uwagę jakość życia zwierząt. Dostrzega związki, nie tylko bezpośrednie, odczuwane zmysłami, między stworzeniem zwierzakom dobrych warunków życia, a smakiem jedzonych potraw.

Jadłem kilka rodzajów sera koziego oraz mięso kozie. Mają posmak charakterystyczny dla kóz, ale jest on lekki, nieodstręczający, łatwy do zaakceptowania. Ponad nim góruje tak lubiany przeze mnie smak wędzonego sera, i z umiarem (a może należałoby powiedzieć: z taktem) dodanych przypraw, a nade wszystko świadomość spożywania jadła najbardziej naturalnego, jak to tylko możliwe w przypadku sera. Smakując twardy, aromatyczny ser dojrzewający, pomyślałem, że dokładnie taki sam jedli ludzie przed wiekami. Mięso natomiast było delikatne, chude, miękkie, po prostu dobre.

Anna dała mi zawiniątko mówiąc o obiecanych słodyczach. Schowałem je do kieszeni i dopiero w czasie jazdy do Leszna przypomniałem sobie o nim. Wyjąwszy, zobaczyłem opakowanie, była to papierowa torebka po mące.

– Oto cała Anna – pomyślałem, czując ciepełko w piersi. Dlaczego? Że dała, pamiętała, ale też dlatego, że poczułem wyraźne powinowactwo dążeń i przemyśleń: nie produkować bez wyraźnej potrzeby śmieci trudnych do rozłożenia.

W torebce były suszone plasterki jabłek i ruloniki żelowych słodyczy, o których pisała niedawno na swoim blogu.

Idealna pogryzka na długie jazdy samochodem i górskie wędrówki.

Nie podzieliłem się z Jankiem. Tłumaczyłem się przed sobą koniecznością odpędzania senności w czasie jazdy, ale możliwe, że powodem była moja chytrość.

Autorem części zdjęć jest Janek. Mój aparat padł z braku prądu, biedaczysko. Tak, na poniższym zdjęciu modlę się.

Ciąg dalszy za parę dni.