Bluszcze i wawrzynki

230220

Góry Wałbrzyskie: przejście Wąwozem Książ do ruin zamku Stary Książ. Pomiar wielkości bluszczu.

Góry Kaczawskie: szukiwanie wawrzynków wilczełyko w Pogwizdowskim Lesie, między wsią Gorzanowce a górą Wapniki.

Przejazd do wsi Grobla. Wzgórze pod Kamienicą, góra Nad Groblą. Pomiar wielkości bluszczu na tej górze.

Janek nie zrezygnował wiedząc o zapowiadanym deszczu i wietrze, a mnie jak zwykle szkoda się zrobiło dnia. Tak, prognozy na niedzielę nie były dobre, ale w zrezygnowaniu z wyjazdu widziałbym przekreślenie tego dnia. Nie chciałem uznawać go za stracony, ponieważ wtedy taki byłby.

Pojechaliśmy do Wałbrzycha, pod zamek Książ. Jest to, nota bene, trzeci co do wielkości zamek w Polsce, czyli, inaczej mówiąc, jest sporo większy nawet od M6 :-)

Bezpośrednim powodem była chęć zmierzenia bluszczu rosnącego w ruinach zamku. Nie jestem dendrologiem amatorem jeżdżącym po Polsce w poszukiwaniu okazów (znam takiego pasjonata), ale poruszyła mnie informacja przeczytana na jednej ze stron internetowych Gorzowa Wielkopolskiego, na której chwalą się największym bluszczem w Polsce, mającym 40 centymetrów obwodu pnia, czyli niecałe 13 centymetrów średnicy. Wydawało mi się, że dwa znane mi sudeckie bluszcze są większe – i to właśnie chciałem dzisiaj sprawdzić.

Parę minut drogi od parkingu pod zamkiem Książ zaczyna się szlak prowadzący zboczem głębokiego wąwozu, który jest przełomem rzeczki Pełcznica; zaznaczam ten fakt, ponieważ przełomy z reguły są ciekawymi tworami geologicznymi. Kilka miesięcy temu byliśmy tam obaj, opis i zdjęcia są na blogu, jednak, pomijając pomiary bluszczu, dla samych uroków tamtych miejsc warto było wrócić.

Moją uwagę zwracają tam stalowe kładki przykute do pionowych ścian, oraz zawsze pociągający widok drzew na nagich skałach. Rosną w najdziwniejszych miejscach, których nigdy by nie wybrały do swojego życia, gdyby mogły wybierać. Powykręcane pnie, dopasowujące się do kształtów skał, splątane korzenie szukające, nierzadko daleko, odrobiny ziemi albo bezradnie wiszące w powietrzu. Między nimi czarne skały, tu i tam przybierające fantastyczne kształty, na nich próchniejące pnie przegranych drzew. Obok małe buczki ze swoimi pięknymi zimowymi liśćmi, rosną wierząc w dobrą swoją przyszłość. A może w siłę swoich korzeni.

Ponownie zwróciłem uwagę na wyjątkowy las modrzewiowo-bukowy rosnący w pobliżu ruin zamku. Jedyny taki znany mi las.

Bluszcz uczepiony ściany ruiny ma liście na tyle wysoko, że trudno się im przyjrzeć. Odnieśliśmy wrażenie innego ich kształtu od znanego nam, „klasycznego”, ale później dowiedzieliśmy się, że bluszcze są polimorficzne, czyli, tłumacząc dosłownie, mają wiele kształtów. Cechuje ich zmienność.

Zaopatrzony w elastyczną miarę, zmierzyłem obwód pnia blisko ziemi i na wysokości piersi, a Janek pomiar udokumentował. Obwód wyniósł odpowiednio 104 i 96 centymetrów, a więc średnice wynoszą 33 i 30 centymetrów.

 Po powrocie pod zamek, pan parkingowy zapytał, ile czasu zajmuje dojście do ruin. Bo ludzie często się pytają. Dziwne pytanie, ponieważ dla mnie najciekawsza jest tam droga, szlak wiodący stromym zboczem, niekoniecznie ruiny, chociaż i im niczego nie brakuje.

Pojechaliśmy za Bolków i zaparkowaliśmy w pobliżu znanego nam siedliska wawrzynków wilczełyko.

Pierwsze krzaczki znaleźliśmy zaraz po wejściu między drzewa. Rośnie ich tam sporo, ale wydało się nam, że jest ich mniej niż rok temu. Wiele z nich miało ślady wyłamań pędów, większość jest malutka, to chyba świeże siewki grubości cienkiego ołówka. Już kwitną. Ich kwiaty są ładne, ale nie olśniewające, jednak w wawrzynkach jest coś, co ujmuje i cieszy. Widok malutkiego patyczka niesięgającego mi kolan, a już z paroma kwiatuszkami pod szczytem, jest rozbrajający. Człapaliśmy w deszczu, mokrzy w mokrym lesie, rozglądając się za kolejnymi wawrzynkami. Bardzo mi się te chwile podobały, chociaż nie wiedziałem, dlaczego. Później pomyślałem, że może przez swoją odmienność od tak wielu popularnych zajęć, hobby i sposobów spędzania wolnego czasu, przy czym nie w wyróżnianiu się tkwi tutaj wartość, a w wymaganej cichości, w emocjonalnym związku z przyrodą, w słuchaniu siebie, w bezbronnym pięknie, które potrafi mieć dobroczynny wpływ na nas, jeśli damy mu szansę przemówić.

Janek pokazywał mi świeże liście wielu roślin, ale zapomniałem ich nazw, a ze znanych mi widziałem kwiaty przylaszczek i zieloniutkie listeczki poziomek. W lutym mamy przedwiośnie, ale radość podszyta jest niepokojem. Zmiany klimatu stają się coraz wyraźniejsze, a jego równowaga jest wbrew pozorom bardzo delikatna.

Jakie zmiany jeszcze nas czekają?

Krętą i wąską szosą (lubię takie w moich górach) pojechaliśmy do nieodległej Grobli, małej wioski schowanej na końcu drogi, w lasach Chełmów. Nim poszliśmy zmierzyć bluszcz, zaciągnąłem Janka w widły dwóch strumieni, gdzie parę już razy widziałem kwitnącą śnieżycę wiosenną. Także i ta roślina zakwitła parę tygodni wcześniej.

Teren jest tam podmokły, czarna ziemia ugina się pod butami lub mlaska wodą, wokół leżą suche gałęzie lub całe pnie martwych drzew, sterczą uschnięte badyle, miejsce nie jest więc ładne. Kojarzy się z rozkładem, z martwotą, ale właśnie tam zakwitają, całymi dużymi kępami, delikatne śnieżyce. Uderzający kontrast.

Wspomniane strumienie mają parę metrów szerokości, więc nie da się ich przeskoczyć. Jeden przeszliśmy po wystających kamieniach, drugi betonowym brodem, mając okazję sprawdzenia szczelności butów, ponieważ woda ma tam głębokość przynajmniej 10 centymetrów.

W sąsiedztwie miejsca nazywanego na mapie Kamienicą, wznosi się niewielkie bezimienne wzgórze, o którym pisałem niedawno, i które koniecznie chciałem pokazać koledze, jako miejsce po prostu ładne i dobre na postawienie domu. Mam nadzieję, że Janek nie był zawiedziony, bo zdążyłem polubić ten wzgórek.

Za nami, w odległości kilometra, wznosiła się pokaźna, zalesiona góra z nierówną, zmierzwioną czupryną. To góra Nad Groblą, nasz ostatni cel, a owa stercząca czupryna jest grupą wysokich daglezji rosnących w pobliżu szczytu. Naszą uwagę zwróciło kilkanaście drzew wyróżniających się jasną, nasyconą zielenią. Starałem się zapamiętać najbliższe, żeby zobaczyć je z bliska i rozpoznać gatunek. Później okazało się, że to wyjątkowo wysokie sosny – rzadkie bywalczynie w dębowo-grabowym lesie tej góry.

Weszliśmy w las, na strome zbocze góry, bez ścieżki, na wyczucie kierując się w stronę grubego bluszczu. Byłem tutaj po raz trzeci i trafiłem nieźle, nie kluczyliśmy, a odchylenie od idealnego kierunku wyniosło około 50 metrów.

Szedłem podekscytowany pomiarem. Pomyśleć, że jeszcze niedawno myślałem o pójściu tam nie z miarą, a z piłą. Nie zmieniłem opinii o bluszczach, nadal są dla mnie szkodliwymi pasożytami, zwłaszcza, jeśli wspinają się po drzewach, jednak zdecydowanie porzuciłem myśl o pile. Drzewo, na którym rośnie bluszcz, jest już skazane, ledwie zipie nie mając dostępu do światła. Za kilka lat może być martwe, a wtedy długo nie postoi. Gdy padnie, spełni się sprawiedliwość, bo i sprawca tej śmierci będzie miał kłopoty.

W internecie piszą o magii bluszczy, ale ja jej nie czuję, chociaż dostrzegam ich zdobnicze walory. Uznaję ich prawo do życia, ale jest to skutek rozumowego argumentowania. Sercem myślę inaczej, biorąc stronę drzew, do śmierci których się przyczyniają.

Z pomiarem mieliśmy kłopot, ponieważ pień bluszczu ściśle przylega do pnia drzewa. Pomiar średnicy prostą miarą nie jest dokładny i trudno uchwycić wynik na zdjęciu. Te pomiary wykazały owalny kształt o średnicach 19 i 20 centymetrów. Później Janek znalazł szparkę pozwalającą na wciśnięcie miary. Okazało się, że obwód na wysokości piersi wynosi 64 centymetrów, co daje kołową średnicę nieco ponad 20 centymetrów.

Warto zaznaczyć, że te wymiary – bluszczu wałbrzyskiego o średnicy trzydziestu centymetrów, i kaczawskiego, dwudziestocentymetrowego – pasują do drzew, a nie do pnącza o łodydze zwykle grubości palca.

Pierwszy ma ponad pięć razy większy przekrój od gorzowskiego, jakoby największego w Polsce.

Drugi, ten kaczawski, ma blisko dwukrotnie większą powierzchnię przekroju.

Niech ci z Gorzowa mają swój największy w Polsce, ja za to mam dwa swoje. Może nie są największe, ale są dużo większe od... największego.

Nie zamierzam pisać sprostowania, ponieważ doświadczenie nauczyło mnie nieskuteczności takich prób.

Kilka lat temu jakiś inżynierek skierował wody Kaczawy do innej rzeki, innej zlewni, a nadal góra Turzec podawana jest jako źródło głównej rzeki Gór Kaczawskich. W internecie panuje pewien bezwład wynikający z pożyczania treści z innych stron, i publikowania na swoich stronach bez zadania sobie trudu weryfikacji danych. Bo po co. Liczy się szybkość i efekt, a poprawność i staranność nie są w cenie.

Parę dni temu mój młodszy syn był w Tarnowie. Chcąc dowiedzieć się czegoś więcej o tym mieście, znalazłem dwie popularne strony, podające dokładnie taką samą ilość mieszkańców: ponad 450 tysięcy, czyli cztery razy za dużo. Każdy, kto chwilę się zastanowi, a ma niechby zielone pojęcie o geografii swojego kraju, wiedzieć będzie o błędzie. I co? Ano, nic. Dla autorów tych dwóch stron Tarnów jest większy od Bydgoszczy i Szczecina, a w takim razie czterdziestocentymetrowy gorzowski popierdułek może być większy od metrowego bluszczu wałbrzyskiego.

I niech tak zostanie, a zakończę spostrzeżeniem, które wydaje się oczywiste, ale najwyraźniej nie jest.

Nie można wykluczyć istnienia gdzieś głęboko w mało znanym lesie bluszczu większego od wałbrzyskiego, dlatego uznanie, iż właśnie ten poznany jest największy, obarczone jest dużym ryzykiem błędu. Pozbawione jest podstaw empirycznych.

Wracaliśmy lasem, szukając dogodnego zejścia ze stromych zboczy. Już w wiosce kątem oka zauważyłem za płotem posesji kolor kojarzący mi się z… wawrzynkiem. Zatrzymałem się i spojrzałem ponad ogrodzeniem na zaniedbany ogródek przydomowy.

Krzew ma około 1,4 metra wysokości, a pień przy ziemi oszacowałem na cztery centymetry średnicy. Calutki był w kwiatach. Wielki, różowiutki, gęsty, grubaśny wawrzynek wilczełyko. Największy z widzianych.

Może największy w Polsce ? :-)

Taki oto prezent dała nam Natura na zakończenie dzisiejszej deszczowej wędrówki.

PS

Zdjęcia pomiarów zrobione były oczywiście przez Janka.

Zdjęcia od Janka dla Latorosłki: