O wąwozach w Chełmach i o sztuce życia

131215

Przedłożyłem ciekawość człowieka, chęć osobistego poznania internetowego znajomego, nad tak lubianą samotną wędrówkę: zaprosiłem Janka – dla siebie nazywam go Jankiem z Bloga – i wspólnie zanurzyliśmy się w wąwozy Chełmów. Od razu napiszę, że zaproszenie powtórzę.

W tamtych wąwozach byłem parę lat temu… jej, to już lata łażę po tych górach. Dzisiejszy dzień jest siedemdziesiątym szóstym dniem spędzonym w Górach Kaczawskich; ile ich wszystkich będzie? Inaczej: co przyniesie przyszłość?

Marzy mi się zupełny brak obaw o przyszłość, przyjmowanie jej li tylko z ciekawością, która czerpie siły z przekonania, czy może raczej z ufnej nadziei, na dobry bieg dalszych dni i lat. Nie myślę tutaj o nieuzasadnionym optymizmie, przekonaniu o wygraniu losu na loterii, wcale. To raczej stanowisko bliższe stoicyzmowi: uniezależnienie się od tego, co na zewnątrz nas i na co nie mamy wpływu. Zimne i zbyt filozoficzne? Nie, dlatego że uważam, iż losowi winny jestem jeśli już nie zaufanie, to co najmniej nie wyprzedzanie powodów do zmartwień. Jest w tym stanowisku wspomniana ufność – ciepła i ludzka - rezultat doświadczeń tak wielu lat za mną, z których jasno wynika, iż niemal wszystkie moje zmartwienia z czasem okazywały się pyłem wartym jedynie strzepania z rękawa. Gdy wydawało się, że świat się wali, że tylko zgryzota i kłopoty zostały, życie znajdowało dla siebie nie najgorsze ścieżki i najnormalniej toczyło się dalej. Najważniejsze jest życie i jego pozytywne przeżywanie, a nasze martwienie się, mimo iż tak bardzo ludzkie, ma jedynie siłę destrukcyjną.

Żyję (bez traumy i bez bólu) i przeżywam, mam więc wszystko.

Janek ujął mnie swoim przejmowaniem się: po obejrzeniu na googlach dojazdu pod jego dom, po telefonicznym wyjaśnieniu mi przejazdu przez każde skrzyżowanie, na koniec przysłał mi wielgachny list z opisami i zdjęciami; zupełnie tak, jakbym ciężarówką miał jechać do Soho w Londynie, a nie do Legnicy:) Gdzieś tutaj jest opis tamtego mojego wyjazdu do centrum West End’u, ale nie pamiętam gdzie. Cierpliwy znajdzie.

Jechałem w deszczu, wycieraczki pracowały na drugim biegu, a ja wyszukiwałem plusy wędrówki w taki dzień - i nawet mi się to udawało – jednak nim dojechałem do celu, deszcz poszedł sobie popadać gdzieś dalej. Ciemno jeszcze było, gdy kręciliśmy się samochodem po Nowej Wsi w poszukiwaniu miejsca na całodzienne parkowanie, szaro, gdy poszliśmy. Mając pod kurtką dwa swetry i bluzę z polaru, byłem pewny, że ubrałem się za ciepło, jednak nie dzisiaj: silny wiatr wychładzał, wciskając się w każdą szparę ubrania, ale deszcz tylko chwilami kropił, a później nawet pokazało się słońce.

Słońce! Czarodziej z paletą w ręku, malujący świat wokół i nasze dusze.

Z wioski poszliśmy na południe, ku Wąwozowi Lipa, wróciliśmy niemal po śladach; niemal, bo po wyjściu z wąwozu weszliśmy na sąsiednie wzgórze, na wyrost nazwane Nowowiejską Górą.

 Chełmy są pogórzem, tak naprawdę gór tam nie ma, a pagórki z polnymi drogami biegnącymi szczytami. Wspinania się nie ma, ale jest ta urocza i zawsze zadziwiająca cecha perspektywy: wznoszenie się wzgórz wokół, wyłanianie się z niebytu gór za nimi i odsuwanie się horyzontu tym dalej, im wyżej jesteśmy. Przy ostatnich domach wioski krzyżują się dwie wąskie wstążki asfaltu kończącego się niewiele metrów dalej. Na miniaturowej wysepce skrzyżowania, pod drzewem, ustawiono ławki i stół; widząc je, przez moment siedziałem tam w letni wieczór słuchając leniwych rozmów mieszkańców i upajając się zapachami czerwcowego zmierzchu.

Uroczą dróżką biegnącą rozległymi łąkami poszliśmy ku ścianie lasu i skrzyżowaniu szlaków prowadzących do kolejnych wąwozów.

 Zwężające się w swoim biegu ku ścianie lasu dwie nitki dróżki ogrodzonej miedzami, na nich krzewy dzikich róż z czerwonymi owocami, tu i tam samotna brzoza, sosenka lub zdziczała jabłoń, na łące malownicze rolki siana, a obok wzgórze – tym razem bezimienne, ale bliskie i obiecujące ładne widoki. 

Oczywiście weszliśmy na nie, a ono słów dotrzymało. Ładnie tam. Tak ładnie, że wracając, zostawiliśmy szlak i idąc łąkami ponownie weszliśmy na szczyt. Wśród wielu urokliwych elementów kaczawskich widoków są wysepki dzikiej roślinności na łąkach i polach. Same pola mają swój urok, przyciągając wzrok falistymi liniami swoich rozległości, po których tak dobrze wędruje się wzrokiem, ale jednocześnie są sztucznie jednolite, monokulturowe. Gdyby nie linie lasów i śródpolne zarośla, chyba byłyby nudne. Na skąpej powierzchni wysepek dzikiej roślinności spotkać można zadziwiająco dużo gatunków drzew i krzewów, ale też czasami i śmieci, niestety. Bywa, że te oazy flory rosną na uskoku zbyt stromym dla rolniczych maszyn, albo na zapomnianej przez ludzi drodze polnej, ale często są to pozostałości po kopalniach kruszywa, czasami małych i dzikich, z których okoliczni mieszkańcy dobywali piasek lub kamień na swoje budowy. Zagajniki rosną wtedy w zagłębieniu, czasami sporym i o stromych brzegach. Bywa, że podchodząc, a często tak robię chcąc bliżej przyjrzeć się bogactwu rodzajów i kształtów, stanąć na granicy zarośli i otwartej przestrzeni, by posmakowawszy jej uwodzicielskiej urody, wejść w ciemny, splątany gąszcz; więc podchodząc, płoszę chmary ptaków, dla których te zagajniki są domem, albo płoszę stado saren odpoczywających w ukryciu. Taki zagajniczek rośnie na wzgórzu; zbyt ciemno już było między drzewami, żeby rozpoznać ich gatunki, ale obiecałem sobie wrócić tam kiedyś. Żebym nie wyszedł na znawcę, którym nie jestem, dodam, że różnie bywa ze skutecznością tego rozpoznawania, jednak przyjemność mam zawsze.

Tak, zauważyłem i ja: miało być o wąwozach, a ja pisałem już o zmianach perspektywy i ławkach, o filozofii życiowej i pozostałościach po starych kopalniach – o głównym temacie jeszcze nic. Już piszę.

Wyglądu tych wąwozów w lecie, w słoneczny dzień, nie znam, mogę tylko wyobrażać go sobie, ale nie wiem, na ile skutecznie; jeśli dane jest mi widywać je tylko zimą, właściwszym dniem na wędrówkę nimi wydaje mi się być chmurny dzień. Idzie się dnem, przy strumieniu, na boki wznoszą się zbocza, miejscami dość strome i wysokie, porosłe lasami, co razem daje niemal półmrok potęgujący wrażenie dzikości tych miejsc. 

Największym skałom w Wąwozie Siedmickim, Zbójeckiemu Zamkowi, od strony strumienia mającemu prawie pionowe ściany wysokości około 30 metrów, nie mogłem zrobić zdjęć z powodu słabego oświetlenia. (Na szczyt oczywiście wdrapaliśmy się, wyszukując łagodniejsze przejścia bokami skały. Na górze wiatr, pomyliwszy mój plecak z żaglem, omal mnie nie przewrócił, boreasz jeden.)

U podnóża rosną świerki o gęstych koronach, wąwóz jest wąski, ściśnięty z obu stron czarnymi skałami o niepokojących, chaotycznych kształtach, dnem płynie strumień toczący ciemne wody, a wokół panuje półmrok. Przez moment oczekiwałem spotkania białowłosego wiedźmina, w chwilę później, wiedziony skojarzeniem, odwróciłem się w stronę mojego towarzysza i zobaczyłem jego białe włosy wystające spod czapki:) O ile Wąwóz Lipy dałoby się przejechać konno, to Nowowiejski i Siedmicki raczej nie. Są tam miejsca trudne do przejścia z powodu wielu martwych drzew leżących w poprzek ścieżki. Wielki i długi (już nie wysoki, a właśnie długi) świerk z najeżoną gęstwiną konarów wyglądał jak monstrualne połączenie dżdżownicy z jeżozwierzem; przejście przezeń wymagało lawirowania w gęstwinie konarów, albo wdrapywania się na oślizły pień. Na skałach i na stokach wąwozów też leżały, a nierzadko i wsiały, zwalone drzewa, miejscami tworząc piętrowe zapory nie do przejścia. Widzieliśmy kilka wierzb iwa, wyjątkowo pokręconych, połamanych, omszałych i spróchniałych, a nadal żywych, wypuszczających nowe pędy. Witalna siła tych drzew, ich przemożny pęd do życia, czyni na mnie duże wrażenie. 

Lasy są tam różne, bliżej Siedmicy zbliżone do łęgowych z dużą ilością olsz czarnych i wierzb iw, ale z drugiej strony, bliżej Lipy, rosną lasy dębowo-grabowo-jaworowe, dla mnie jedne z najpiękniejszych. Chciałbym zobaczyć je wiosną, w porze kwitnienia, w lecie, w pełni ich urody, także wczesną jesienią, wystrojone październikową paletą barw. We wszystkich wąwozach rosną lipy – czy jest cieplejsze w wyglądzie drzewo nad kwitnącą lipę otoczoną zapachem miodu i buczeniem pszczół? – także świerki, zimne i wyniosłe, ale przecież tak bardzo tam pasujące. Wiele z nich imponowało wielkością, ale spotkaliśmy też całe grupy tych drzew martwych, straszących bielą swoich nagich pni jak stojące kościotrupy. Nazwy dwóch wyjątkowo grubych drzew iglastych nie znałem, a Janek wyraził przypuszczenie, iż może to być daglezja. Gdy później zobaczyłem w internecie zdjęcia pni tych drzew, od razu poznałem znajdując potwierdzenie: tak, to daglezje. Teraz rozpoznam ten gatunek nawet bez oglądania tak charakterystycznych szyszek. Drzewa te imponują obwodem pnia i wysokością, także strzelistością. Są majestatyczne, są po prostu piękne. Mój towarzysz, zaglądając w zakamarki, mówił o dużej rozmaitości rzadko spotykanych gatunków roślin i motyli możliwych do znalezienia w tych wąwozach wiosną i latem.

W planach miałem przejście jeszcze jednego wąwozu, Grobla, ale doszedłszy do jego wylotu stwierdziliśmy, że jest zbyt późno i zawróciliśmy. Ciemno już było, gdy doszliśmy do samochodu. Ponad dziewięć godzin spędzonych w drodze minęło stanowczo zbyt szybko.

Jeszcze słowo o zdjęciach. W ciągu tego dnia, patrząc na fotograficzne wyposażenie mojego towarzysza, dowiedziałem się, dlaczego nie mam lustrzanki. Otóż do noszenia takiego aparatu potrzebny jest plecak, a do obsługi stu trzydziestu przycisków konieczna jest instrukcja grubsza niż słownik wyrazów obcych. W plecaku noszę najróżniejsze szpargały: nożyk i zapalniczkę, sznurówki i papier, zapasowe rękawice i sweter, podkładkę pod tyłek i latarkę, etc. – po prostu nie ma w nim miejsca na lustrzankę. I dobrze, bo skoro mam zmienić samochodowe radio z powodu wyposażenia go w trzydzieści przycisków, co miałbym robić z tyleż większą ich ilością w aparacie? Jakim cudem Janek radzi sobie z nimi – nie mam pojęcia.

Niżej dwa zdjęcia spośród przysłanych mi przez Janka. Rzadko mogąc zobaczyć siebie na zdjęciach, wybrałem właśnie te.

Zdjęcie z niedzieli 20 grudnia: