Moje miejsca pod Wielisławką

041216

Wielisławka, Gozdno, Wielisławka, źródło Piekiełka, okolice Owczarni i Czeszki, powrót pod Wielisławkę.

Kilka lat temu, w słoneczny i kolorowy dzień wczesnej jesieni, szedłem leśną drogą prowadzącą zboczami Wielisławki. Wyszedłszy na otwartą przestrzeń, zobaczyłem drogę biegnącą brzegiem lasu pod górę, omijającą dąb i ginącą za drzewami. Poszedłem tam poszukać jej, a minąwszy drzewo obejrzałem się. Stałem tam długo, oczarowany, odchodziłem i wracałem nie mogąc odejść. Widok zauroczył mnie; chwila przeżytego wtedy piękna jest we mnie i – mam nadzieję – zostanie. W minione lata wracałem w tamto miejsce kilka razy, na ogół w mniej ładne dni od tamtego. Któregoś ponurego dnia zimowego wydało mi się to miejsce takie… zwykłe. Stałem tam z poczuciem smutku, może też oszukania. Po chwili obudził się we mnie protest – mój przeciwko mnie samemu. Broniłem urody miejsca dostrzegając w moim jego widzeniu podobieństwo do kobiety: kochając, widzi się ją taką, jaką była w tamtej odległej chwili zauroczenia nas, a jeśli zdarzy się czas zdjęcia okularów uczucia i zobaczenia znamion upływu lat, na pomoc przychodzi pamięć tamtej chwili – a w tle niezliczona ilość chwil późniejszych – i wtedy uświadamiamy sobie, iż przecież to ona, dziewczyna sprzed lat, ta sama, nie inna –  a wtedy znowu widzimy jej piękne oczy patrzące na nas.

Od tamtego dnia wracam do tego miejsca jak do towarzyszki moich kaczawskich lat.

Będąc w pobliżu góry dwa tygodnie temu, uświadomiłem sobie, że nie znam wszystkich dróg po sąsiedzku, a na tych znanych nie byłem od roku czy nawet od dwóch już lat. Pojechałem z zamiarem zobaczenia świtu z mojego miejsca i całodniowego myszkowania po okolicy.

Samochód zostawiłem na podwórzu kilku domów przy starym młynie w Wielisławiu Złotoryjskim pod Sędziszową. Dużo się tam zmieniło: stary, zaniedbany duży dom został wyremontowany, jest w nim teraz restauracja i agroturystyczne noclegi. 

Coraz częściej, nota bene, agroturystyczne są te usługi tylko z nazwy, w istocie będąc hotelami; niektóre z nich są eleganckie i drogie, nie dla takich wędrowców, jak ja. Posesja stoi tuż przy górze, obok budynków przepływa Kaczawa, do Organów jest około trzysta metrów, do jaskini ze dwieście – słowem: dobre miejsce na początek drogi.

Specjalnie wyjechałem wcześniej, chcąc być na zboczu z drugiej strony masywu, przy moim miejscu, o świcie. Gdy wszedłem na kamienistą ścieżkę skosem pnącą się po zachodnim zboczu Wielisławki, spojrzałem na zegarek: była 6.40. Niebo nieco rozjaśniło się, ale w dole, między drzewami, tyle widziałem, żeby nie zejść z drogi, ale gałęzi i kamieni, o które potykałem się, nie widziałem. Zbocza są tam strome, miejscami kąty ich nachylenia przekraczają 50 stopni, wokół stoją czarne i milczące drzewa, pod nogami szeleszczące liście ukrywają nierówności, ciemność i pustka wokół, jako że bliską szosą nikt nie przejeżdżał. Mocno napierając na kije, szybko nabierałem wysokości, ale nie wiem, czy potrzeba rozgrzania się bardziej mnie goniła w tę mroźną noc, czy chęć wyjścia z ciemnego lasu na otwarte przestrzenie. Parę lat temu gdzieś tam zakręciłem się totalnie: idąc między drzewami, zobaczyłem na śniegu ślady moich butów, prowadziły w przeciwną stronę. Nie wiem, jakim sposobem zrobiłem koło, ale dzisiaj szedłem jak po sznurku.

Do tej pory uważałem, że moje miejsce jest na wschodnim stoku Wielisławki, ale po tym, co widziałem dzisiaj, uznałem, że to już raczej Gajowa, drugi szczyt w masywie Wielisławki, jednak moja sudecka encyklopedia nie potwierdza tej informacji. Nic to, w końcu mało to ważne, jako że niewiele metrów dalej niewątpliwie jest stok tej znanej góry. Na miejscu byłem przed wschodem. 

Niebo nabierało kolorów, było już na tyle widno, że aparat robił zdjęcia, chociaż po każdym pstryknięciu długo coś majstrował przy nich; bezskutecznie, jak się później okazało. Siwym i grubym szronem mróz okrył trawy, a mnie zmusił do założenia drugich rękawic. Piłem herbatę chodząc w pobliżu mojego miejsca, kręciłem się szukając swoich dawnych śladów, robiłem nowe i patrzyłem na wschodzące słońce. 

Dwukrotnie w ciągu dzisiejszego dnia widziałem rzadki widok i dość nietypowy: rozłożoną mapę oświetloną poziomymi promieniami słońca – teraz wschodzącego, a na zboczu Czeszki zachodzącego. Minimalny ruch ręki zmieniający poziomą płaszczyznę mapy krył ją w cieniu.

Przed sobą miałem rozległy przestwór łagodnie fałdowanych pól, a na nich nitki zarośli i kępy drzew; jedno z nich zwróciło moją uwagę wysokością i ładnym kształtem. Jakie to drzewo? Z odległości setek metrów rozpoznam jedynie topolę włoską, więc poszedłem poznać je. Będąc bliżej zobaczyłem brązową mgiełkę na koronie drzewa i pomyślałem o lipie. To faktycznie była lipa, a mgiełkę tworzyły trzymane przez drzewo lotki z nasionami.

Dzisiaj kilka razy przechodziłem przez śródpolne zarośla, albo omijałem je nie mogąc znaleźć przejścia. Czasami bywa, że na brzegu, zwłaszcza od południowej strony tych jakże malowniczych kęp, rośnie gęstwina krzewów po prostu nie do przejścia, bo jak przekroczyć splątane pędy różanych krzewów i malin? W sukurs tym roślinom przychodzą krzewy tarniny, głogu, a nierzadko i czarnego bzu, razem tworząc ściany tak gęste, że zajrzeć do środka trudno, nawet gdy są bez liści. Jeśli już znajdzie się przejście, jest nią ścieżynka zrobiona przez zwierzęta, do przejścia na czworaka. Jeśli kępa jest szersza, jej środek zajmują drzewa. Nie zauważyłem przewagi któregoś ich gatunku: rosną tam dzikie czereśnie i lipy, osiki i jesiony, dęby i grusze. Na miedzach wszystkie te rośliny rosną wąskim pasem podcinanym rolniczymi maszynami, ale na stokach zbyt stromych do zaorania, albo wokół skał wychodnych lub starych kamieniołomów, także nad strumieniami lub na nieużywanej, zapomnianej przez ludzi drodze, wszędzie tam wykształcają ów piętrowy schemat zajmowania swoich miejsc. Wnętrze tych mini lasków jest ciemne i nie ma w nim wielu roślin – chyba tylko nieliczne są w stanie rosnąć w tak głębokim cieniu. Ziemia bywa tam mokra, bagnista, ale nierzadko leżą tam omszałe złomy skalne lub kupy kamieni zebranych z pobliskiego pola; zdarza się, iż wśród zarośli zieją dziury w ziemi albo sterczy naga ściana odsłoniętej skały nieużywanego wyrobiska. Bywa też, niestety, że leżą tam sterty śmieci. Te trudno dostępne miejsca są mieszkaniem wielu zwierząt: najliczniejsze są ptaki, nierzadko duże ich stada, ale i sarnę można tam spotkać, bliżej lasu i dzik się schowa, a dzisiaj spod moich nóg zając poderwał się do ostrego biegu.

Ruszyłem w poplątaną wędrówkę okolicznymi polami i drogami.

 

 Przeszedłem moją ulubioną drogę w obie strony i wszedłem w las, by na jego skraju, nieco z boku, odwiedzić miejsce ładne i pamiętane, a stamtąd poszedłem do Gozdna, małej wioski po drugiej stronie lasu, przypomniawszy sobie, iż będąc tam kiedyś, nie obejrzałem wielkich lip rosnących przy szosie.

Ostatnie kilkaset metrów przed wioską szedłem szosą, lekko pod górę. Patrzyłem właśnie w dal, na odsłaniane opadającą szosą szczegóły odległego horyzontu, gdy zobaczyłem szczyt Wilczej Góry wyłaniający się z asfaltu na środku szosy: niemal pionowa ściana urwiska przykryta jest kępą drzew niczym głowa punka stojącymi włosami. Zatrzymałem się, góra też stanęła. Przysiadłem, góra schowała się za… nie, ona schowała się w asfalcie, przecież widziałem, a gdy stanąłem na palcach, i góra wyżej wychyliła się ponad powierzchnię szosy. Wracając, taką samą zabawę ze mną w chowanego podjęła Śnieżka, czego nie spodziewałem się po królowej Sudetów.

Przy głównej ulicy wioski rosną nie tylko lipy, widziałem tam też pokaźne kasztanowce i proste, strzeliste, jasne buki. Jeden z nich wyglądał wyjątkowo ładnie: trzymał na końcach gałązek mnóstwo brązowych, pękniętych na cztery strony kolczastych kulek nasiennych. Obok stała największa lipa. Na zboczu Wielisławki widziałem tablicę z informacjami o drzewach, po jej przeczytaniu wiem, iż lipa kwalifikuje się do uznania jej za pomnik przyrody, gdy ma obwód pnia przekraczający 3 metry; średnicę tego drzewa oceniłem na nie mniej niż metr, więc warunki spełnia, jednak tabliczki nie zauważyłem.

Gdy stałem pod drzewami z głową zadartą, podbiegł do mnie pies wielkości wilczura; nie wiem, jakiej rasy. Obwąchał mnie i kręcił się przy mnie; po chwili podbiegł inny, temu najwyraźniej nie spodobałem się, co okazywał hałaśliwym zachowaniem. Ten pierwszy naskoczył na szczekacza, który natychmiast przybrał poddańczą pozycję i zaraz wycofał się. Milczący został. Wcześniej myślałem o powrocie lasami, ale teraz uznałem, że nie warto chować się w lasy w słoneczny dzień i zawróciłem. Pies ruszył za mną. Zatrzymałem się, on też.

– Chcesz iść ze mną?

Nic nie odpowiedział, zrobił wokół mnie parę kółek i pobiegł. Przez kilka kilometrów, aż do młyna pod Wielisławką, tak było: wybiegał na przód, albo znikał gdzieś z boku, po chwili wracał, szedł przy mnie i znowu biegł gdzieś. Byłem już blisko mojej góry, gdy zatrzymałem się na herbatę. Po chwili przybiegł. Podszedł do mnie blisko, powąchał kubek z herbatą, spojrzał na mnie i przysunął się bliżej. Tarmosiłem go po uszach i karku; odsunął się dopiero wtedy, gdy przerwałem. Wyciągnąłem kanapkę, pies raz i drugi wciągnął powietrze, więc wyjąłem z kanapki plaster wędliny i podałem mu.

-Weź – powiedziałem, i dopiero wtedy ostrożnie wyjął wędlinę spomiędzy palców.

Doszliśmy do góry, okrążyliśmy ją, a na zachodnim zboczu zszedłem z drogi (tej samej, na której potykałem się nad ranem) chcąc zobaczył dół na zboczu. Otóż parę lat temu runął strop jaskini, a na zboczu utworzyło się zapadlisko. Będąc tam ostatnio zapamiętałem wrażenie, jakie na mnie zrobiło to miejsce – jakbym na wejście do piekieł patrzył: obcość, niesamowitość, odpychanie, ciemność i zimno, przeciwieństwo życia i słońca. Poszedłem tam chcąc poczuć to wszystko raz jeszcze. Głęboka jama jest ogrodzona, na dnie leżą zwalone drzewa, a między ich korzeniami zieje czarna dziura. Podniosłem głowę – między gałęziami drzew zobaczyłem błękit nieba.

Przeszedłem podwórze młyna i szosę, psa nie było. Druga strona pola kończyła się uskokiem, miałem nadzieję, iż nie płynie tam strumień. Nie, wody nie było, zszedłem na dno i wtedy, między drzewami, wśród traw, zobaczyłem szynę kolejową. Patrzyłem na nią zdumiony.

Dobra stal, nie rdzewieje – pomyślał technik we mnie, a ja słuchałem łagodnego, zamyślonego smutku budzącego się we mnie. Tego samego, który nawiedza mnie gdy widzę opuszczone, niepotrzebne dzieła ludzkich rąk. Patrząc na szynę pomyślałem o ogromie prac potrzebnych do wytopu tej stali i do wykonania całej tej linii kolejowej, która teraz jest tylko pasem lasu w nienaturalnym zagłębieniu terenu.

Za torami zaczynała się długa łąka wznosząca się zboczem góry Czeszka. Gdy tylko wyszedłem spomiędzy drzew, usłyszałem szczekanie psa z tyłu. Obejrzałem się: trzysta metrów za mną i nieco niżej stały zabudowania młyna, ale psa nie zobaczyłem. 

Pomyślałem, że to „mój” pies żegna się ze mną.

–Mnie też było miło – odpowiedziałem mu.

Poznałem wygodne przejście na ładne i lubiane pola między wzgórzami Owczarnia i Czeszka. 

Nieśpiesznie, rozglądając się, przeszedłem okoliczne drogi i zajrzałem na dno Piekiełka, strumienia głębokiego i ładnego swoją dzikością. Źródło jest suche, maleńka strużka wody pojawia się nieco niżej, wyciekając z dna koryta. Któregoś dnia przejdę całą długość strumienia, a łatwe to nie będzie: zbocza jaru są strome, wiele tam zwalonych drzew i wykopów zrobionych przez poszukiwaczy agatów; buły agatowe można znaleźć idąc zboczem, tyle że trzeba pewnej wprawy, aby odróżnić je od grud ziemi.

Gdy słońce dotykało już lasów, wyszedłem na otwartą przestrzeń; stojąc na zboczu Czeszki, na skraju lasu i pól, żegnałem ten ładny dzień grudniowy.

Dzień słońca, lip, zarośli śródpolnych, milczącego czworonożnego towarzysza, dzień odnowienia moich związków z Wielisławką.