Wśród skał Sokolików

031217

W Rudawach Janowickich: Karpnicka Przełęcz, schronisko Szwajcarka, Husyckie Skały, skały wokół szczytu Krzyżnej Góry, szczyt tej góry, Jastrzębia Turnia, Sokolik, skały na stokach tej góry, powrót na Karpnicką Przełęcz.

Kilka lat temu zobaczyłem zdjęcie wysokiej skały na zalesionym zboczu. Te właśnie zdjęcie. 

Oglądana na tle odległych błękitniejących lasów, wydawała mi się zobrazowaniem nie tylko górskiej urody, ale i lotu czy pragnienia latania; kojarzyła się też z niedokończoną rzeźbą ptaka lądującego między świerkami. 

Ktoś bardzo trafnie nazwał ją Jastrzębią Turnią. 

Myśl o jej zobaczeniu wracała do mnie, ale musiało minąć trochę czasu, nim stanąłem u jej podstawy i w podziwie zadarłem głowę.

Z Karpnickiej Przełęczy do ładnego drewnianego schroniska „Szwajcarka” wiedzie gruntowa droga. Wznosi stromo między świerkami lasu, pełna wybojów, ale wymijając co większe można dojechać na parking osobowym samochodem. Gdy zjechałem z asfaltu i zobaczyłem ubity śnieg na drodze, przejechałem kilka metrów pod górę, tam o niewielkim jeszcze nachyleniu, i dla próby zahamowałem; vectra zaczęła się cofać mimo naciśniętego hamulca, a zatrzymała się metr czy dwa niżej. Pod górę już nie mogłem ruszyć, czyli próba okazała się mieć negatywny wynik; wycofałem samochód i zaparkowałem na parkingu przy szosie. Była 6.30, początek świtu, właściwie noc, a mimo to po chwili przyjechało jeszcze trzy samochody górskich napaleńców. Poczułem dziwną mieszankę radości i smutku, także mściwej satysfakcji: w moich górach byłbym sam, bo one nie podobają się ludziom. I dobrze! Dobrze dla mnie, a im dobrze tak za ich niewiedzę. Ja na pewno nie powiem o stracie, niech moje góry zostaną dla mnie.

Góry Sokole to nazwą wydzielona część Rudaw, na które składają się, obok sąsiedniego drobiazgu, sławne Cycki Bardotki, czyli dwie podobne i obok siebie stojące góry: Krzyżna Góra i Sokolik. Plan był prosty: wejść na oba szczyty, zobaczyć z bliska Jastrzębią Turnię i tyle skał na zboczach obu gór, ile tylko zdołamy znaleźć, a jest ich tam dużo.

Trzy razy w ciągu dnia staliśmy na szczytach wysokich skał, i tyleż razy doświadczyłem drżenia nóg i ich lekkiego bezwładu – oznak lęku wysokości. To właściwie dziwne, skoro tyle lat chodzę po górach, zwłaszcza, że wysokość jednoznacznie kojarzy się z przestrzenią, dalą i widokami. Nie powinienem odczuwać lęku, ale bez oporów płacę tę niewysoką cenę za obcowanie z dalą, za kontrast, bogactwo kształtów, za widok drzew uczepionych skalnych rys. Janek nadał tym upartym czy raczej dzielnym drzewom trafną nazwę zbiorczą: bonsai. Jakże podobne są do klasycznych bonsai te niewielkie świerki i sosny powykrzywiane na wszystkie możliwe strony, a przecież tak ładne.

Stałem przy krawędzi przepaści, przed czubami butów skała kończyła się zaokrąglonym łukiem, a tuż za jego linią widziałem szczyty świerków w dole. Blisko, ledwie parę metrów niżej, wystawało kilka gałązek świerka rosnącego na pionowej ścianie; próbowałem zobaczyć jak się uczepił skały, ale szyję mam za krótką. W innym miejscu na granitowej skale zobaczyłem półkę szerokości paluszka mojej wnuczki, z niej wyrastały dwa świerki niewiele większej grubości. Czasami myślę, że dobrze jest drzewom nie wiedzieć, w jak niepewnym miejscu zdarzyło się im wyrosnąć i jak mizerne mają rokowania na przyszłość. Właściwie to samo można powiedzieć o ludziach.

Chcąc odszukać Turnię, zeszliśmy ze szlaku i idąc lasem rosnącym na stromym zboczu, okrążaliśmy szczyt Krzyżnej Góry. Bardzo mi się spodobała ta wędrówka. Trasa krótka, niewiele ponad kilometr, ale trudna. Ze względu na ukryte pod śniegiem pochyłe kamienie i śliskie gałęzie, należało starannie wybierać miejsce postawienia stopy, a nierzadko badać to miejsce butem lub kijem. Mając przed sobą skały zasłaniające dalszy widok, nie było pewności, czy znajdziemy tam przejście, czy nie trzeba będzie obchodzić urwiska. No i oczywiście skały. Jedna z nich miała fantazyjne okno o zgrabnych owalnych kształtach – wyjątkowa formacja, nigdzie nie widziałem podobnego wietrzenia kamienia. 

Często widoczna była wysoka i rozległa skała szczytowa, niżej liczne pojedyncze skały, a w dwóch miejscach weszliśmy w skalne grupy jak w zamarłe wieki temu miasto przykryte śniegami. Cisza bez ludzi i wiatru, z samotnym krukiem krążącym nad lasem, z błękitniejącym niebem i szelestem liści pod butami. Czerń i szarości lasów oraz skał, brązy nielicznych liści bukowych, biel śniegu, ciemna zieleń świerków i dal miejscami zasnuta smugami niskich jasnych mgieł. Szliśmy, szliśmy, aż w końcu okrążyliśmy szczyt nie znajdując turni.

Przy szlaku na szczytowe skały stoi tablica informacyjna, a gdy przeczytałem na niej o intruzji magmy, przypomniałem sobie informacje z dawno czytanej książki o geologii, i poczułem satysfakcję: miałem wyobrażenie o procesie powstania tych skał.

Dzieje ziem, które teraz są Sudetami, są bardzo zagmatwane, na przykład kiedyś były dnem morza, wznosiły też się i dla odmiany opadały. Procesy geologiczne składają się z rozlicznych etapów i mechanizmów, a geologowie lubują się w nadawaniu nazw; mają ich tyle, że chyba sami się w nich gubią. Nie wdając się w szczegóły, skupię się na najważniejszym. Magma niekoniecznie wylewa się na powierzchnię ziemi; bywa też, że pchana ciśnieniem, wypełnia szczeliny w skorupie ziemi i tam zastyga. To są właśnie owe intruzje magmowe, a nazwa wzięta jest z łaciny, w której intrusus znaczy wepchnięty; w naszym języku słowo przybrało znaczenie intruza.

Magma po zastygnięciu we wnętrzu Ziemi tworzy m.in. granit – ładną, znaną wszystkim, krystaliczną skałę. Jako skała młodsza i twardsza, a więc odporniejsza na niszczące działania czasu i wielu czynników fizycznych, potrafi przetrwać oceany czasu. Skały Rudaw są odsłoniętymi intruzjami. Starsze skały, te, które były wokół nich, uległy procesom niszczącym, zostały te fantazyjne twory, które podziwiamy i na które się wspinamy. Co się stało w tamtymi pierwotnymi skałami? Są teraz ziemią pól wokół.

Przy okazji powiem, że najbardziej znane formy geologiczne Gór Kaczawskich, mianowicie neki, też mają związek z magmą, ale dodatkowo z wulkanami. Wulkan jest górą (usypaną przez siebie samego) z bardzo głęboką dziurą nazywaną kominem. Wydobywa się z niego magma, która po wylewie zwie się lawą, a na powierzchni ziemi tworzy skały, na przykład czarny bazalt. Gdy wulkan wygasa, komin stygnie tworząc pionowy słup skalny. Mijają miliony lat, góra powoli rozsypuje się, woda, ciążenie i wiatr unoszą drobiny dalej, bazaltowy słup komina odsłania się, aż w końcu zostaje on sam. To jest właśnie nek. Mimo iż zbudowany jest z bardzo twardej skały, w końcu i jemu czas daje radę, zamieniając w klasyczną górę, która, nota bene, jest wielokrotnie mniejsza od pierwotnej góry, we wnętrzu której tkwił komin. W moich górach sporo jest neków, z najpopularniejszych wymienię Czartowską Skałę, Grodziec i Ostrzycę, której uroda oczarowała mnie pewnego mroźnego i pogodnego świtu.

Mam dobry przepis na poczucie upływu czasu i skali ziemskich przeobrażeń: należy położyć dłonie na skale i pomyśleć, że ta skała była kiedyś magmą bulgoczącą w ogromnym piecu Ziemi, a tu, gdzie stoimy, mogło nie być gór, a rozległe prerie, których nie widziały oczy ludzkie i po których nie ma teraz śladu. Pomyśleć należy o dalekiej przyszłości: że może ten skalny okruch, przy którym stoimy, zamieniony w proch osiądzie na dnie morza, którego jeszcze nie ma, a gdy miną kolejne wieki wieków wieków, osady stwardnieją w skały i zostaną wypchnięte tworząc nowe góry w zmienionym nie do poznania świecie, jednak pod tym samym słońcem.

Czy będzie komu nadać im nazwę? Mam taką nadzieję.

Czujecie czas? W dotyku jest zimny i chropawy, jest skałą.

Na szczycie Krzyżnej spędziliśmy przynajmniej kwadrans patrząc na Karkonosze i Izery. Słońce zaczęło prześwitywać między jaśniejszymi chmurami, zwracały uwagę bardzo liczne, aczkolwiek subtelnie zaznaczane, przemiany odcieni dalekich szczytów. Cała paleta barw mieściła się w wąskim zakresie między bielą a niebieskością, ale płynięcie mgieł i nieśmiałe rozjaśnienia zmieniające barwy, nadawały widokom dynamiki i budziły wrażenie oglądania impresjonistycznego filmu. Jak zwykle na zdjęciach niemal nic z tego spektaklu nie zostało utrwalone.

Janek zwrócił uwagę na kiepski stan techniczny stalowego krzyża stojącego na szczycie, w czym okazał się bardziej spostrzegawczy ode mnie, technika od stalowych konstrukcji.

Jastrzębią Turnię zobaczyliśmy ze szczytu, zapamiętaliśmy lokalizację, i… poszliśmy tam ponownie, tym razem znajdując skałę bez kłopotów. Nie wiedząc gdzie się wznosi, przejść można o sto kroków nie widząc jej między gęstymi świerkami. Gdy zobaczyłem ją w całej okazałości, nie po raz pierwszy w dniu dzisiejszym westchnąłem z zachwytu.

Wygląd turni ulega znacznym przemianom przy jej okrążaniu; z każdej strony jest okazała, ale nie jest tak zwiewna, jak jej górna część wznosząca się ponad lasem. Są jednak miejsca, z których zobaczyć ją można imponującą: z szerszej, nieregularnej, a nawet chaotycznej podstawy strzela w górę pionowy komin o wysokości ponad 40 metrów.

Na szczycie Sokolika są dwa filary o pionowych ścianach i wysokości około 20 metrów. 

Na wyższy prowadzą kręte, strome i wąskie stalowe schody; gdy są oblodzone, stanowią świetne miejsce do ćwiczeń zmysłu równowagi i refleksu, chyba też odwagi. Widok z platformy jest dla mnie szczególnie piękny, jako że pół horyzontu zajmują Góry Kaczawskie. Nie potrafię napisać większej pochwały widoku, jak podanie tej informacji. Moje góry widać od Czyżyka wznoszącego się nad Bobrem, aż po Porębę na wschodzie. Sprawdziłem na mapie, te dwie góry dzieli 28 kilometrów w linii prostej. W czystym powietrzu pogodnego popołudnia widzieliśmy laski różane na stokach Dudziarza; ich widok zrobił wrażenie na moim towarzyszu. Kiedyś pójdziemy tam obaj, Janku.

Większych skał na stokach Sokolika jest kilkanaście, a każda na swój indywidualny sposób jest ładna i ciekawa. Stoi tam skała pochyła, ze znacznym przewieszeniem, jest komin z niepewnie leżącym głazem na szczycie, są okna w skałach i ciasne wrota skalne, jest także namiot wieloosobowy (na najbliższą noc już był zajęty) uczyniony przez naturę z płaskiej płyty skalnej opartej skosem o bok większej. Niskie słońce ostatniej godziny dnia tak pięknie oświetlało skały i drzewa, że naprawdę trudno było odejść stamtąd. Kręciliśmy się między skałami, patrzyliśmy, i znowu szukaliśmy miejsca, z którego skały pokażą się nam raz jeszcze odmienione.

Ostatnią skałę wypatrzył Janek gdy już schodziliśmy do szlaku. Mając jeszcze nieco rezerwy czasu poszliśmy ku niej, znajdując skalną grupę za ścianą, którą oglądaliśmy z drugiej strony myśląc, iż stanowi kres kamiennych dziwów.

Wróciliśmy godzinę po zachodzie słońca, było już niemal ciemno, a na szlaku spędziliśmy blisko 10 godzin. Minęły zbyt szybko, jak każdy dobry czas.