Góry i moje pisanie

120217

Wokół Chrośnickich Kop.

Trzy tygodnie nie byłem w górach, a taka przerwa budzi we mnie tęsknotę, chociaż jeśli wiem, że może być ugaszona, właściwie ją lubię. Odczuwanie tęsknoty podnosi mnie we własnych oczach, utwierdza w przekonaniu o swojej wartości i goni mnie na włóczęgę bez zwracania uwagi na niedostatki i niewygody zimowej pogody. 

 Nieważne – mówi mi tęsknota – że dzień chmurny, że śnieg przykrył resztkę kolorów czyniąc świat czarno-białym, że po całym tygodniu marznięcia w nieogrzewanym warsztacie, dzień spędzisz na zimnie. Idź! Zabierz mnie, swoją tęsknotę i idź, miłe krajobrazy i nieodmiennie pociągającą dal mając wokół siebie, a w sobie rozpogodzenie i rosnące wyciszenie.

Więc idę zobaczyć swojskie róże i głogi, wierzby nachylające się nad strumieniem, polną dróżkę niknącą na zakręcie, wśród drzew. Idę, by gdzieś w ładnym miejscu usiąść na miedzy i patrzeć na dalekie szczyty pijąc gorącą herbatę. Idę patrzeć na metamorfozy gór wokół.

Takie jest to moje wędrowanie i gaszenie tęsknoty.

Dzisiaj pojechałem także dla odnowienia nietypowego związku z moimi Górami Kaczawskimi. Związku istniejącego wyłącznie w świecie fantazji, ale z tego powodu nie tracącego na swojej sile, a nawet zyskującego niezależnością od realiów. Otóż trzy lata temu w tych górach, a ściślej w paśmie Chrośnickich Kop, ulokowałem początek i koniec pisanego wtedy opowiadania. Zwykle po napisaniu jakiegoś większego tekstu trudno mi się oderwać, przez szereg tygodni wracam do niego, czytam i ciągle coś poprawiam, a gdy w końcu uwalniam się od swoich słów, tekst znajduje dla siebie ciche miejsce w pamięci laptopa. Pasmo Kop przecinałem jesienią ubiegłego roku, wtedy obiecałem sobie pójść tam na cały dzień, ale najwyraźniej na tyle uwolniłem się od opowiadania, że czas mijał, a ja odkładałem pójście na Lastka i inne szczyty Kop. Dopiero wysłanie opowiadania znajomemu i otrzymanie od niego bardzo precyzyjnych uwag, ponownie przybliżyło mnie do tekstu, a poprzez niego do Chrośnickich Kop. Dzisiaj pojechałem do Chrośnicy i cały dzień włóczyłem się po Kopach.

Zygzaki linii na mapie są nie tyle efektem drżenia palca przesuwanego po touchpadzie, co raczej odwzorowaniem dzisiejszej trasy będącej typowym włóczeniem się tam, gdzie oczy, chwilowa chęć i wspomnienia akcji opowiadania poniosły. Doznałem dziwnego poplątania własnych wspomnień (wszak byłem tutaj już parę razy), wrażeń dnia dzisiejszego i spisanej parę lat temu fantazji, która w moim odczuciu miewa cechy historii prawdziwej. Chwilami było tak, jakby dwóch nas było na Kopach: ja i bohater opowiadania; patrzyłem dzisiaj na góry wokół, ale bywało, że zza moich obrazów wyzierały obrazy widziane przez niego.

Nazwy miejsc i szczytów w tych górach bywają poplątane, nielogiczne, albo powtarzające się. Na przykład niejedna duża góra nie ma nazwy, a ma ją wzgórek wielkości mrowiska; są dwie góry Grodowa, dwie o nazwie Szubieniczna, Skib naliczyłem trzy, a w paśmie Chrośnickich Kop jest góra Kopy. Wobec tego idąc na nią, należałoby powiedzieć, że idę na Kopy w Kopach.

Jej łagodne stoki porastają laski, zagajniczki i kępki drzew skupione razem lub rozciągnięte wzdłuż strumienia lub uskoku, a między nimi leżą ciche, zapomniane przez wszystkich łąki i polany; iść można cały czas odkrytymi stokami, ale trzeba znać przejścia w ścianach drzew zagradzających dalszą drogę. Gdy byłem tam po raz pierwszy, idąc na szczyt przedzierałem się przez gęsty młodniak i jakieś chaszcze, więc dzisiaj postanowiłem wejść na wzgórze z drugiej strony, od południa, pamiętając odkryte tam stoki widoczne z siodła sąsiedniej przełęczy. Śniegu było sporo, ale stwardniały z wierzchu wytrzymywał mój ciężar, więc szło się dobrze. Udało mi się nie zaplątać w labiryntach zarośli, a meandrując wśród drzew, kilka razy widziałem ślad człowieka; później zauważyłem, że szedł tamtędy ktoś, kto dobrze znał przejścia. Znowu, jak parę już razy w podobnych okolicznościach, poczułem sympatię do człowieka zostawiającego te ślady; nie ja jeden zadurzyłem się w tych górach.

Ładne są tamte urozmaicone zbocza, ładne z nich widoki. Wokół stoją, jedna przy drugiej, spore góry wyraźnie oddzielone głębokimi i wąskimi dolinami, a po drugiej stronie największej doliny, wzdłuż której ciągnie się wioska, wznosi się wielka, nawet majestatyczna, ściana masywu Leśniak-Okole. W miarę nabierania wysokości wzrok sięga dalej i dalej, góry rosną, doliny pogłębiają się, a zbocza stają się bardziej strome (miałem napisać „stromsze”, wyraz wydaje się prawidłowy, ale brzmi niezbyt dobrze), a ze szczytu ładny widok jest na obie strony. Na rozległych zboczach masywu Leśniaka widziałem cienkie nitki dróg pnących się ku ścianie lasów. Patrzyłem na nie słysząc ich wołanie, w odpowiedzi obiecałem im przyjechać wkrótce. Bliżej rozciągają się w stronę Lastka łagodnie pofałdowane łąki, którymi tak dobrze się idzie z oczami utkwionymi w dal; poszedłem nimi ku mojej górze.

Ledwie kilometr od Lastka jest druga góra, Ptasia. Byłem na jej szczycie tylko raz, dawno temu, idąc od drugiej strony, dzisiaj postanowiłem odszukać zaznaczoną na mapie drogę łączącą obydwie góry. Jedyna znaleziona miała zupełnie inny przebieg, a wyprowadziła mnie na odkryte zbocze już za Ptasią. Zawróciłem i łaziłem lasami póki nie poznałem tamtejszych duktów i właściwiej drogi. Dodam, że tam, gdzie powinna być droga zaznaczona na mapie, jest ogrodzona szkółka leśna założona wiele lat temu, a twórcy mapy twierdzą, iż aktualizują ją rokrocznie. Szukając drogi na górę znalazłem na zupełnym odludziu, w miejscu, do którego nie prowadzi nawet ścieżka, ładną grupę skał; pionowa ściana najwyższej ma 10 metrów wysokości i jest z tych, które określam jako oscypkowe – przez podobieństwo ich struktury do tradycyjnych oscypków. 

Spodobało mi się to miejsce: las na kamienistym stoku, omszałe skały podstawy, wyżej szaroczarna wieża skalna stercząca tam od zarania dziejów, a najbardziej podobała mi się pustka wokół. Stąpając po zielonych kamieniach zbocza, cały czas miałem świadomość nadzwyczaj rzadkiego bywania tutaj ludzi. Raz i drugi wspomniałem ładne, przecież ładne skały Rudaw, ale z klepiskami wokół ubitymi tysiącami butów ludzi tam chodzących. Kto zobaczy te kaczawskie skały, skoro nie są przy drodze, ani nie ma ich na mapie? Niech nikt ich nie znajdzie. Będą moim miejscem. Moim i Jasia, bohatera mojego opowiadania.

Charakterystyczny szczyt Ptasiej – odsłonięte skały i kilka samotnych drzew – widoczny jest z daleka i z wielu miejsc gór; dzisiaj zobaczyłem, że rosną tam jawory. Pomiędzy nimi w dole widziałem Czernicę, a wyżej dal najdalszą, rozległy widok na pół widnokręgu. Niestety, dzisiaj ledwie widoczny w zamglonym powietrzu.

Jak wiele już razy w różnych miejscach moich gór, przy znalezionych skałach poczułem satysfakcję z bycia tam, gdzie bywa bardzo mało ludzi, a także swój związek emocjonalny z tymi miejscami Gór Kaczawskich.

Wróciłem na moje, najbardziej moje miejsce pod szczytem Lastka, posiedziałem na pniaku pozwalając myślom błądzić samopas, a gdy poczułem zimno wstałem i poszedłem w dół, by okrężną drogą obejść masyw i od strony Janówka ponownie wejść na szczytowe partie Kop. Parę razy szedłem tą drogą, ale zawsze od przeciwnej strony, no i w rezultacie nie od razu, gapa, znalazłem przejście przez jęzor lasu porastającego głęboki jar ze strumieniem płynącym dnem – ładne miejsce, którego dzikość chętnie oglądam ilekroć tam jestem. Stoki za jarem są zupełnie inne: jasne, pogodne, szerokie, przyjazne, z dalekimi widokami, najbardziej kaczawskie z kaczawskich.

Przynajmniej dwa razy widziałem miejsca nazywane przez ornitologów kuźnią dzięcioła. Otóż ten ptak, zmyślne zwierzę, szuka takiego miejsca na drzewie, w którym może unieruchomić szyszkę dla jej rozdziobania i wydobycia nasion; może to być, na przykład, odpowiednie rozwidlenie gałęzi albo szpara w konarze, niekoniecznie na drzewie iglastym. Działającej kuźni nie widziałem, ale odpady z niej owszem: resztki, czasami w znacznych ilościach, szyszek leżących na ziemi. Drobiazg, powie ktoś, i będzie mieć rację, tyle że dostrzeżenie kuźni – a wcześniej nie dostrzegałem takich miejsc, albo nie zwracałem na nie uwagi – jest elementem wzbogacającym moje widzenie świata, jest kolejnym potwierdzeniem arcyważnej prawdy: wiedza pozwala zobaczyć świat pełniej, widzieć go bogatszym, ciekawszym i piękniejszym. Nadto każde takie miejsce budziło moją myśl o znajomym, który powiedział mi o tym zwyczaju dzięciołów.

Synoptycy obiecali niewielkie zachmurzenie rano, całe popołudnie słoneczne. Prawie trafili ze swoją prognozą: było chmurno i mglisto niemal cały dzień, a słońce zaświeciło dopiero na godzinę przed zachodem, gdy wracając, schodziłem ku Przełęczy Chrośnickiej. Zdążyłem tylko zrobić parę zdjęć rozświetlonym śniegom i wyładniałym górom.

Idąc od przełęczy do wioski, zboczyłem jeszcze na stok Kopy; w pobliżu ściany lasu i skał Skaliska rośnie wiekowa wierzba, moja przyjaciółka. Chciałem się z nią przywitać i zrobić jej sesję zdjęciową, co oboje lubimy; na tle bladej zorzy zachodu prezentowała się ładnie, ale jej urodę tylko ja widziałem, aparat nie. Schowałem go do kieszeni, dotknąłem pnia drzewa i poszedłem w dół, do wioski.

Trzy tematy: obojętność, piękno i ekstaza

130217

Córka przysłała mi książkę. Właściwie jest o psychologii, trochę o socjologii, ale w nietypowym ujęciu podkreślonym tytułem książki: „Dziwnologia: Odkrywanie wielkich prawd w rzeczach małych”, autorstwa Richarda Wiseman’a.

Rzecz warta jest przeczytania: zaskakuje, dziwi, szokuje, poprawia humor, ale też potrafi wpłynąć na lepsze widzenie człowieka. Właśnie o tym chciałem napisać parę słów.

Zwykłem w czasie lektury (a niemal zawsze czytam własne książki, nie chcąc rozstawać się z nimi po przeczytaniu), robić notatki na marginesach, podkreślać szczególnie ładne czy trafne fragmenty, a w wyjątkowych przypadkach przepisuję cytaty do laptopa. Oto przepisany fragment tej książki.

>>(…) jednym z najlepszych wskaźników uczynności jest gęstość zaludnienia. Dlaczego obszary o wyższej gęstości zaludnienia zajęły ostatnie miejsca w rankingu? Milgram tłumaczy to wyższym w dużych miastach poziomem „przeciążenia sensorycznego”. Ich mieszkańcy są nieustannie bombardowani informacjami pochodzącymi od innych ludzi, z telefonów komórkowych, ruchu ulicznego i reklam. W rezultacie postępują tak samo, jak wszystkie systemy przeciążone danymi – ustalają listę priorytetów, dzięki czemu nie muszą poświęcać tyle czasu rywalizującymi o ich uwagę źródłom informacji. Milgram uważa, że z tego powodu ludzie mijają obojętnie potrzebujących, przenosząc na innych odpowiedzialność za udzielenie im pomocy. Prowadzi to do paradoksu: im większa liczba ludzi mieszka na danym obszarze, tym większego doświadczają poczucia samotności i izolacji.<<

Strony nie zapisałem, ale najważniejsze dla uchronienia się przed plagiatem, mianowicie źródło, podałem.

Uderzająca jest trafność myśli tutaj wyrażonej i wiedza potrzebna do wysnucia takiego wniosku. Od dawna jestem pod wrażeniem fachowości naukowców, a ich precyzja myślenia, umiejętności kojarzenia faktów i wyciągania wniosków, fascynują mnie. Autor nie rozwinął swojej myśli, zapewne uznając dalsze wnioski za oczywiste, więc pozwolę sobie wyręczyć go tutaj, ponieważ w myśli tutaj wyrażonej dostrzegam drugie znaczenie, dla mnie głębsze, i pocieszający wniosek.

Niedawno czytałem jakąś rzecz z pogranicza psychologii ewolucyjnej; rozważając optymalną wielkość grup ludzi mających współpracować ze sobą, autor wskazywał na często pojawiającą się liczbę 150, jako maksymalną wielkość takiej grupy, a przyczyn szukał w naszej odległej przeszłości. Ponieważ przez krocie tysiącleci żyliśmy w niewielkich grupach, w których znaliśmy wszystkich i ze wszystkimi łączyły nas jakieś więzi – rodzinne, przyjacielskie, a chociażby zadzierzgnięte przy okazji wykonywania codziennych prac, nasza psychika została odpowiednio do tego stanu dopasowana. Obcy ludzie ledwie dla nas istnieją gdzieś na obrzeżach naszej świadomości, co widać doskonale chociażby w porównaniu naszej reakcji na śmierć członka rodziny, przyjaciela czy choćby znajomego z jednej strony, a śmierć obcej osoby, kogoś dla nas bezimiennego, z drugiej strony. Nie radzimy sobie w grupach liczniejszych, rozbijamy je na mniejsze niejako odruchowo, bez specjalnych intencji, i bronimy się niedostrzeganiem innych ludzi. Na gruncie psychologii ewolucyjnej łatwiej zrozumieć nasze kłopoty, częstokroć nieuświadomione, życia we współczesnych mrowiskach ludzkich; o jednym z nich pisze Wiseman.

Jest tutaj dysproporcja czasów: wykorzystując nasz intelekt, potrafimy tak szybko zmieniać nasz świat, że duchowo, psychicznie, nie nadążamy za zmianami. W tym dostrzegam wspomniane głębsze znaczenie, ale też pocieszenie, ponieważ w istocie słowa cytatu zadają kłam twierdzeniom o ludzkiej znieczulicy, o obojętności na cierpienia, przenosząc winę (a przynajmniej jej część) na obcy nam świat, mimo iż przez nas stworzony.

Swoją drogą, to uwaga poboczna, można w nas dostrzec wiele takiego nienadążania. Ciemnych i ciasnych pomieszczeń boimy się nadal, kiedyś ten strach był nam pomocny, chociaż teraz jest już reliktem, ponieważ obecnie takie miejsca nadzwyczaj rzadko zagrażają naszemu życiu. To dziedzictwo naszych odległych przodków. Dużo bardziej niebezpieczne są szybko jadące samochody, ale żeby traktować je jako niebezpieczeństwo zagrażające naszemu życiu, musi to być nam wpojone. Strach przed ciemnością jest wpisany w nas, tkwi w naszych genach, i dlatego odczuwamy go bez nauki, a nawet jest niejako odwrotnie niż w przypadku samochodów: potrzebujemy wysiłku, żeby go nie odczuwać.

Wspomnę tutaj niedawną rozmowę z moim znajomym, ponieważ w swojej wymowie jest podobna do cytatu z „Dziwnologii”, ale najpierw słowo o moim rozmówcy. Przez ponad 10 lat okazjonalnie rozmawialiśmy na stronach biblionetka.pl. Kilka lat temu specjalnie przyszedł do lunaparku stacjonującego w jego mieście, ale miał pecha, nie zastał mnie. Powtórnie przyszedł jesienią ubiegłego roku, tamtego dnia widzieliśmy się po raz pierwszy. Jest człowiekiem podziwianym przeze mnie za wiedzę i kulturę.

Nasza rozmowa dotyczyła wrażliwości na piękno przyrody ludzi żyjących w starożytności. Na początku rozmowy uznawałem, iż przed tysiącami lat tej wrażliwości nie mieliśmy, jako że miałem ją za wytwór kultury oraz dobrostanu materialnego i społecznego. Nie używam tutaj słowa „dobrobyt”, ponieważ nie chodzi o zamożność w obecnym rozumieniu tego słowa, a o taki stan, w którym zabezpieczone są materialne potrzeby życia, oraz istnienie pewnej stabilności społecznej i politycznej – po prostu ludzie potrzebują żyć w miarę spokojnie i bezpiecznie. Po rozmowie ze znajomym nadal uważam te dwa warunki za potrzebne dla przeżywania piękna przyrody, jednakże zmniejszyłem ich ważność. Obecnie skłaniam się raczej ku widzeniu w nich warunków wspomagających naturalną, tkwiącą w nas, w naszej konstrukcji psychicznej, potrzebę obcowania z pięknem, a nie jako czynniki tworzące tę potrzebę. Inaczej mówiąc, w naszym zauroczeniu pięknem świata mniej byłoby rozumowej, więcej duchowej potrzeby, mniej intelektu, więcej odczuwania, a to znaczy, że potrzeba ta tkwiłaby w nas głębiej, mocniej w nas umocowana.

Dwie różne myśli nas dotyczące, w obu podobnie pozytywne pierwiastki.

Na zakończenie coś całkowicie odmiennego, trochę uśmiechniętego, ale i nie pozbawionego możliwości dostrzeżenie głębi: o pewnym moim wrażeniu.

Kilka lat temu moja kumpela…

Uwaga a propos: w naszym języku nie ma dobrego słowa określającego przyjaciela płci niewieściej. Przyjaciel budzi prawidłowe skojarzenia, przyjaciółka już nie. Gdy słyszymy to słowo, myślimy o kochance, tylko inaczej, bardziej oględnie, nazwanej. Moja kumpelka zasługuje na więcej, niż nazwanie jej znajomą, ale przyjaciółką w potocznym znaczeniu tego słowa nie jest.

Więc ta moja Więcej Niż Znajoma będąc we Włoszech, przysłała mi pocztówkę ze zdjęciem rzeźby Berniniego „Śmierć Błogosławionej Ludwiki Albertoni. Pocztówkę mam do dzisiaj, stoi na honorowym miejscu parapetu; na jej odwrocie czytam słowa podziwu dla rzeźby. Wystrojona koronką poduszka wydała się kumpelce wcale nie z kamienia, bo czyż coś tak miękkiego i delikatnego może być marmurem?.. 

Chcąc poznać bliżej twórczość Berniniego, współczesnym zwyczajem poprosiłem google o pomoc i w rezultacie długo siedziałem wśród wspaniałych rzeźb. Może kiedyś napiszę o niektórych z nich, teraz chciałbym napisać o jednym spośród wszystkich możliwych wrażeń budzonych „Ekstazą świętej Teresy”.

Proszę spojrzeć na minę anioła, na jego uśmieszek – nie tylko, a raczej nie tyle psotny, co frywolny. Ludwika miała umierać w ekstazie i owszem, jej twarz wyraża ekstazę, samą ekstazę bez cierpienia, i podobna jest twarz Teresy. Zobaczcie stopę wysuwającą się spod fałd okrycia świętej, szczegół jakże wymowny, spójrzcie na ułożenie jej ciała. Przyjrzyjcie się dłoni dotykającej piersi Ludwiki. Gdy obejrzałem kilka zdjęć, uśmiechnąłem się do rzeźbiarza uznając, iż on oko puszcza do nas mówiąc o ekstazie tych kobiet.

Ekstaza jak najbardziej, ale czy na pewno religijna?

Świadomie i celowo nie czytałem w internecie opisów obu rzeźb; podobnie robię mając napisać coś swojego o przeczytanej książce. Opis ma być mój, wrażenia też, trzeba więc sięgnąć w siebie, a nie w google, mimo iż w internecie na pewno jest więcej pełniejszych, bardziej szczegółowych i odkrywczych, opisów.

Choroba i Camino de Santiago

310117

W czwartkowe popołudnie nie było źle, ot, zwykłe kichanie i smarkanie. Jeszcze byłem w stanie, leżąc w łóżku, obejrzeć „Drogę życia”, polecony mi film o Drodze św. Jakuba. W nocy coś się stało z czasem, odczuwaniem i ze mną też.

Obudził mnie ból. Otworzyłem oczy, w pokoju było ciemno. Leżałem wiercąc się dla znalezienia pozycji bez bólu, w końcu znalazłszy, poczułem niewysłowioną ulgę. Błogostan. Stan bez bólu. Nie wiem kiedy oczy zamknęły mi się, a gdy ponownie spojrzałem w okno, zobaczyłem szarość. Nie byłem śpiący. Wspomniawszy film, chcąc dowiedzieć się więcej o Camino de Santiago, zapytałem google, a z wyświetlonej listy wybrałem trzy strony. Chwilę patrzyłem, jak się ładuje jedna z nich, jak górna części ekranu wypełnia się ikonami obrazków i map. Gdy niżej pojawiły się dwie kolumny tekstu, powiększyłem obraz nie widząc dobrze liter, ale większe też nie były czytelne. Podniosłem się z poduszek chcąc nachylić się nad ekranem, a wtedy obok łóżka zobaczyłem laptop: leżał zamknięty i wyłączony. Bardziej zniechęcony niż zdziwiony położyłem głowę na poduszkę i zamknąłem oczy. Wydawało mi się, że tylko na chwilę, ale gdy otworzyłem je, był dzień. Tępo, bez myśli, patrzyłem na pokój nim znowu gdzieś popłynąłem. 
Ciemność i jasność. Dzień i noc. Sen i jawa. Plątało mi się wszystko, tylko ból stale powracał. 
 Pamiętam, że prowadziłem obliczenia jakiejś stalowej konstrukcji, próbowałem przypomnieć sobie ciężary profili, a nie pamiętając, wyprowadzałem je z objętości i ciężaru właściwego żelaza, a na koniec wszystkie te dane gdzieś mi się ulotniły i zapadłem się w niebyt myśli.

Gdy zacząłem wydostawać się z tego stanu otępienia bez czasu, poczułem osamotnienie – dojmujące, ciągnące mnie w dół, w czarną dziurę bez ratunku i szklanki wody – jakbym nie miał nikogo. Poczułem się bardzo źle i wtedy zadzwoniłem do żony.

– Przyjeżdżaj, będziesz chorować w domu  – usłyszałem ratujące mnie słowa.

Wstałem. Nogi miałem dziwnie zdrętwiałe, ale oczy sprawne. Był wieczór. Albo noc. Który dzień? Mozolnie liczyłem dni i wyszło mi, że w stanie bliskim malignie spędziłem dwa dni i trzy noce. Gorączki nie miałem, apetytu też. Co jadłem? Nic. Sięgnąłem po wagę: z satysfakcją stwierdziłem, że ważę ponad 2 kilogramy mniej.

Pakowanie toreb dziwnie zmęczyło mnie, usiadłem więc do komputera.

Camino de Santiago. Droga świętego Jakuba. Niedawno moja koleżanka ponownie wspomniała o swojej chęci jej przejścia, budząc we mnie ciekawość, a za nią myśli o poznaniu najbardziej znanej części drogi – od francuskich podnóży Pirenejów do hiszpańskiego wybrzeża Atlantyku. Osiemset kilometrów górami i wyżynami Nawarry, Kraju Basków, Kastylii i Galicji. Sam na sam z drogą, bez kapłana kroczącego przodem i mówiącego mi, jak mam się modlić i w jakiego Boga wierzyć. Koleżanka chciałaby przejść drogę z powodów religijnych, dla wyprostowania swoich dróg ku Bogu – i gorącą ją do tego zachęcam – a ja, zdeklarowany ateista? Przecież nie z powodów religijnych myślę o tej drodze, ale czy na pewno tylko dla magii tych historycznych nazw krain, dla dali, widoków i przygody, chciałbym przejść drogę św. Jakuba?

Chyba nie. Ja też mam do wyprostowania swoje drogi, tylko… czy do tego potrzebuję akurat Camino de Santiago? Z dawien dawna marzy mi się przejście całej południowej granicy Polski, drogi dużo dłuższej od tamtej części Jakubowego szlaku, więc może tutaj znajdę swoją Drogę?

Ale tam Nawarra, tam Kastylia, Santiago de Compostela… Słońce jest w tych nazwach, zapach ziół na górskich łąkach, kamienne domy pamiętające dziesięć pokoleń swoich właścicieli, samotna starożytna kolumna stojąca u źródła, sady oliwne – to wszystko i jeszcze coś nieokreślonego, magicznego i magnetycznego, jest w nich. Chciałbym usiąść gdzieś tam na stoku nieznanej mi góry i patrząc w dal zjeść kawałek koziego sera; chciałbym zasłuchać się w siebie i w ciszę.

Swojego Boga raczej nie znalazłbym tam, ale może spokój, a chociaż kawał dobrego tekstu?

Nazajutrz rano wyjechałem i przejechawszy 500 kilometrów szczęśliwie dojechałem do domu.

Czy wybiorę się pod Pireneje dla przejścia Drogi św, Jakuba? Nie wiem, ale chciałbym.

Sto dni

220117

Z parkingu u stóp Łysej Góry na Dudziarza niebieskim szlakiem, ale z licznymi odstępstwami: Przełęcz Widok, Przełęcz pod Kobyłą, stoki Ogiera, Trzmielowa Dolina, górne Komarno, Przełęcz Komarnicka, Skopiec, zboczami Ziemskiego Kopczyka, Leszczyńca i Straconki na szczyt Dudziarza. W drodze powrotnej dodatkowo wejścia na Ziemski Kopczyk, Kobyłę i Źróbka.

Niemal dokładnie sześć lat temu, w styczniu 2011 roku, po raz pierwszy poszedłem w Góry Kaczawskie. Nic o nich nie wiedziałem, a poszedłem właściwie w jednym celu – aby wejść na Skopca, szczyt zaliczany do Korony Gór Polskich; wtedy błąkała mi się po głowie myśl o założeniu na głowę tej korony, później pomyślałem, że… właściwie po co? Nie znając ani gór, ani zwyczajów twórców mojej mapy, a także chcąc uczynić trasę całodniową, punkt końcowy wyznaczyłem sobie na szczycie Dudziarza, jako że na mapie jest tam zaznaczone miejsce widokowe. Teraz wiem, że widoki są kilkaset metrów dalej, ze stoków tej góry, oraz, że gwiazdki miejsc widokowych są stawiane na tej mapie dość przypadkowo i niewiele mówią o miejscach z dalekimi widokami, ale wtedy kierowałem się mapą, nie miałem wiedzy posiadanej teraz.

Dzień był chmurny i mglisty, więc jeśli już trafiałem na miejsca widokowe, niewiele widziałem, jednak na tyle dużo, by nostalgiczny urok tych łagodnych gór przemówił do mnie. W pierwszym roku mojej przygody z Górami Kaczawskimi odwiedziłem je dwukrotnie, a w następnym, w 2012, spędziłem tam już jedenaście dni.

Dzisiaj poszedłem kaczawskimi drogami po raz setny. Od dawna miałem ustaloną trasę tego dnia, a miała być powtórzeniem tamtej pierwszej. Wiedząc, że muszę wejść na szlak przed początkiem dnia, aby w drodze powrotnej wyjść z leśnego masywu przed zmrokiem, o czwartej nad ranem byłem już sporo za Lesznem. Wczoraj czytałem prognozę pogody na dwóch stronach internetowych, na jednej pokazywali pełne słońce, na drugiej zero widoczności z powodu mgły. Im bliżej byłem Legnicy, tym częściej jechałem we mgle. Zawracać? Chociaż się wyśpię – podszeptywał mi diabełek. Zawziąłem się: dzisiaj miał być setny wyjazd i będzie.

Gdy skręciłem w boczną drogę wiodącą na parking pod wyciągiem, po lewej zobaczyłem majaczącą na tle nieco jaśniejszego nieba czarną ścianę Karkonoszy, a na niej nanizane świecące drżąco paciorki świateł miejscowości rozsianych w Kotlinie Jeleniogórskiej; piękny widok. W lusterku natomiast zobaczyłem pierwszy, delikatny, różowy uśmiech Eos, najpiękniejszy uśmiech radosnej kobiety. Gdy kwadrans później szedłem tą szosą ku Przełęczy Widok, jeszcze nie pogaszono ulicznych lamp w miejscowościach u stóp Karkonoszy, ale było na tyle widniej, że zobaczyłem niską mgłę na dnie kotliny. Tam, gdzie Jelenia Góra, ponad mgłę wystawał tylko jeden komin. Pomyślałem, że obie strony internetowe podawały dobre prognozy; byłem po prostu ponad poziomem mgieł. Nie widziałem ani wschodu, ani zachodu słońca będąc w lasach, jednak jutrzenkę i zorzę zachodu oglądałem, a słońce towarzyszyło mi cały dzień. Było kilka stopni mrozu, bez wiatru, pełne słońce i sypki, czysty śnieg.

 Tyle, że było go 30 centymetrów, cały dzień czułem w nogach jego opór, a na podejściach wysysał siły. Miałem się trzymać niebieskiego szlaku, ale ponosiło mnie. W lesie szedłem kawałek szlakiem, ale gdy ten uciekał gdzieś w bok, a na dokładkę tracił wysokość, opuściłem go wchodząc w jakąś przecinkę uznawszy, iż wiedzie w dobrą stronę. Tak było, tyle że skończyła się, zostawiając mnie między świerkami. Poszedłem na wyczucie.

Wiele już raz zdarzyło mi coś podobnego, jak tego ranka w lesie: idę nieznaną okolicą, nie poznaję jej, a nagle wiem, że za chwilę pojawią się jej charakterystyczne cechy i znajdę się tam, gdzie miałem być. Nie piszę tego by chwalić się swoim wyczuciem kierunków czy pamięci, bo niewiele mam tych cech, chodzi o działanie naszej pamięci. Chodzi o to, że w pewnej chwili miewa się wrażenie bycia w dobrym miejscu, mimo iż rozglądając się wokół, nie dostrzega się nic, co mogłoby na to wskazywać. To trochę tak, jakbyśmy dwie mieli pamięci, dwie orientacje w przestrzeni.

Wyszedłem na skraju rozległego siodła między Kobyłą a Ogierem.

 Jak w wielu miejscach tych gór, i tam mam swoje ulubione miejsce. Szedłem ku niemu mając słońce na wprost, a wokół siebie gładką, idealnie równą i białą płaszczyznę łąki pod śniegiem. Buty wyrzucały do przodu sypką kurzawę śnieżnego pyłu, a słońce rozpalało tysiące lodowych kryształków. Każdy z nich przez mgnienie oka był świecącym diamentem, gasł i w tej samej chwili rozpalał się tysiąc następnych i kolejnych – jakbym szedł po rozsypanych kosztownościach sezamu. Zatrzymałem się, lodowe kryształki przestały gasnąć, świeciły czekając na mój ruch; skąd one wiedziały, że stoję nieruchomo? Bo wiedziały: gdy ruszyłem, pobiegły też diamentowe rozbłyski wokół mnie.

Podobną i jednocześnie zupełnie inną chwilę miałem sześć lat temu.:

„Wstrzymałem oddech. Najdelikatniejszy szmer osuwających się po kurtce płatków śniegu i… cisza. Na małej polance samotnie stojący świerk szeroko rozkłada swoje białe górą, dołem ciemnozielone, prawie czarne ramiona, a za nim droga i las niknie we mgle. Koniec szlaku. Świat był małym kręgiem drzew wokół i kawałkiem ledwie widocznej dróżki. Cisza go otulała i mgła.”

Widok z siodła jest na obie strony, północną i południową, od okolic Złotoryi po ścianę Karkonoszy. W czystym powietrzu widać budynki na szczycie Śnieżki, na grani Kotłów i na Szrenicy, a przysiągłbym, że i schronisko na Wysokim Kamieniu w Izerach widziałem; z lewej strony ponad ostatnie wschodnie szczyty kaczawskie wznoszą się wyraźne, mimo iż widoczne zza pozłacanej mgiełki, Góry Wałbrzyskie; wydaje mi się, że z odległości 30 kilometrów rozpoznaję falistą linię Trójgarbu.

W dole utrzymywała się niska, malownicza mgła, a okazała się też dobrym wskaźnikiem czystości powietrza: w głębi kotliny, nad Jelenią Górą, miała zabarwienie mocno beżowe, natomiast na wprost, u stóp Rudaw, była białosrebrzysta.

Skoro tam byłem, poszedłem na południowe zbocze Ogiera, do miejsca szczególnego dla mnie.

Postałem chwilę przy mojej kępce drzew, zjadłem jeden owoc róży tam rosnącej, popatrzyłem w dół, na Trzmielową Dolinę, najpiękniejszy zakątek tych gór, pieszcząc go wzrokiem i moją radością, a w końcu ruszyłem w dół, wszak długa jeszcze droga była przede mną. Tam, gdzie nitka drzew przecina nagą wstęgę Doliny, biegnie droga z niebieskim szlakiem, a na brzegu lasu rośnie lipa, jedna z moich lip w mojej dolinie moich gór. 

 

Czasami myślę o splocie tych wszystkich zdarzeń, które brały udział w moim znalezieniu się tak daleko od domu, a w rezultacie w stworzeniu możliwości wyjazdów w te góry. Tego rodzaju myśli pojawiają się we mnie tylko wtedy, gdy myślę o kimś mi drogim, lub o ważnych dla mnie zdarzeniach mojego życia. Te góry są dla mnie ważne. Gdy czasami myślę o zmianie pracy, a obecna bardzo obciąża moją psychikę, zauważam, że jednym z powodów mojego jej trzymania się jest możliwość wyjazdów w Góry Kaczawskie.

 Powyżej wsi Komarno jest leśny masyw ze szczytem Folwarczna. Na mapie jest tam zaznaczony punkt widokowy którego nie ma, ale nieco niżej skrajem lasu biegnie droga z niebieskim szlakiem – jedno z najładniejszych miejsc widokowych. 

Tam właśnie należałoby postawić rząd gwiazdeczek widokowych; dzisiaj znalazłem przy tej drodze kupkę chrustu, wymościłem sobie siedzisko, usiadłem i gapiłem się przed siebie póki nie zmarzłem. Proszę spojrzeć na mapę: szlak dochodzi do budynków wioski, a tuż poniżej liczby 660, wysokości zaznaczonej tam poziomicy, stoi wyjątkowy dom. Otóż jego właściciel ma z okien najładniejsze widoki w całych znanych mi Górach Kaczawskich, a znam je jako tako i wiem o wielu dobrych miejscach na postawienie domu, jednak żadnemu nie równać z widokami z tamtego miejsca. 

Obok jest jeszcze jedna niezabudowana działka. Pilnie szukam kilkuset tysięcy. Ma ktoś wolne? W zamian oferuję fotel przy przeszklonej ścianie salonu i szklanicę zimnego piwa :-)

W pobliżu Skopca widziałem ludzki ślad na szlaku, a wracając zauważyłem, że przeszło tamtędy kilka osób. Co ich ciągnie na tę górę? Nie wiem. Dzisiaj byłem na szczycie po raz trzeci i nie wiem, kiedy tam wrócę. Wierzchołek jest płaski i zalesiony (w tych górach jest sto takich szczytów), kiedyś był tam tylko wkopany betonowy znak ledwie widoczny między świerkami, dzisiaj zobaczyłem metalowy słup z tabliczką i skrzynką zamkniętą na kluczyk tkwiący w zamku. Otworzyłem, w środku leżą liczne karteluszki zostawione przez turystów i pieczątka na stalowej lince. 

Przybiłem pieczęć do kartki, było to potwierdzenie wejścia na szczyt. Wracając, spotkałem dwoje spacerowiczów; tak ich nazywam, ponieważ szli bez plecaków, a ich samochód stał na końcu szosy, o rzut beretem od przełęczy, kwadrans drogi od Skopca. Szli na szczyt. Dobrze, niech chodzą na Skopca i Okole, ja mam całe góry.

„Koniec szlaku. Świat był małym kręgiem drzew wokół i kawałkiem ledwie widocznej dróżki. Cisza go otulała i mgła. Obok zamarły w bezruchu świerk, srebrzyste badyle, ciemna plama mokrego śniegu, za mną świeże ślady. Podobał mi się ten świat. Był nostalgiczny. Mój.”

Wkleiłem te moje słowa napisane sześć lat temu i… zasłuchałem się w sonatę fortepianową b-moll nr 2 z opusu 35. Przyszło mi do głowy, iż one są podobne. Zarówno te góry, jak i muzyka tej znanej sonaty Szopena, budzą we mnie podobnie nostalgiczne wrażenia.

* * *

Garść statystki na zakończenie (tego opisu, nie mojej przygody z Górami Kaczawskimi):

Przeszedłem dzisiaj 25 do 28 kilometrów w ciągu jedenastu godzin. Na podstawie cząstkowych pomiarów szacuję, iż w przeciętny dzień przechodzę dwadzieścia kilometrów, więc w ciągu minionych sześciu lat przeszedłem moimi górami dwa tysiące kilometrów. To mniej więcej tyle, ile trzeba przejechać samochodem, aby wyjeżdżając z Warszawy dojechać do Neapolu.

Raz pojechałem w góry na cztery dni, parę razy miałem wyjazdy trzydniowe, a kilka razy dwudniowe; po policzeniu okazało się, że w Góry Kaczawskie jechałem 77 razy, a to znaczy, że przejechałem około 25 tysięcy kilometrów; to trasa z Warszawy do Lizbony via Władywostok.

Swoje wędrówki zarejestrowałem na siedem i pół tysiącach zdjęć zajmujących ponad 30 GB, oraz opisałem na czterystu pięćdziesięciu znormalizowanych stronach (1800 znaków).

Nie jestem skrupulantem, to komputer zmusił mnie do porządkowania tekstów i zdjęć przy pomocy cyfr. Dla ładu wśród tysięcy fotek i możliwości znalezienia czegokolwiek w setkach stron opisów, foldery ze zdjęciami oznaczam numerem kolejnym stawianym na początku nazwy i datą na końcu, wtedy komputer nic mi nie miesza i porządkuje foldery tak jak lubi, według cyfr właśnie. Folder z setnej wędrówki ma nazwę „100 Góry Kaczawskie 220117”, a tekst opisany jest datą w takim samym formacie.

Żeby mieć do dyspozycji cały dzień, od świtu do zmierzchu, w dzień wyjazdu wstaję o trzeciej, czasami nieco później, jadę 150 do 170 km, a na szlak wychodzę gdy tylko się rozwidni. Czasami, gdy coś źle policzę, wychodzę gdy już jest widno, ale częściej siedzę w samochodzie przy kawie czekając na koniec nocy. Do Leszna wracam około godziny 20, ale bywa, że sporo później. Żeby nie usypiać za kierownicą, a mam z tym kłopoty, zwłaszcza w czasie powrotów, w sobotnie popołudnie nie piję kawy a piwo i kładę się spać o dwudziestej, albo troszkę później; staram się też mieć coś do gryzienia w czasie jazdy powrotnej; ostatnio nie biorę nic dodatkowego, a dla odgonienia senności powoli gryzę nie zjedzone w ciągu dnia kanapki – efekt mojej odwiecznej walki z kaloriami. Ponieważ nad ranem nie jestem zbyt przytomnym, w sobotnie popołudnie wszystko przygotowuję, łącznie z wyłożeniem ubrań i włożeniem do plecaka czy kieszeni jakichś drobiazgów.

Zajrzałem do opisu pierwszego dnia, jest tam o marszu na drewnianych nogach i o zwaleniu się w fotel samochodu. Te słowa przypomniały mi tamten wieczór: mozolne brnięcie w głębokim śniegu przez pole i ogromną ulgę, gdy usiadłem w samochodzie. Wspominam tamten mój stan dla porównania ze stanem dzisiejszym, po przejściu nieco dłuższej trasy, w podobnych warunkach. Nie szedłem na drewnianych nogach; owszem, zmęczenie czułem, ale umiarkowane. Miarodajnym wskaźnikiem mojego zmęczenia jest stan mięśni na drugi dzień rano; no więc w poniedziałek wstałem bez bólu, mięśnie normalnie mnie niosły, chociaż wieczorem tego dnia nieco je czułem. Fakty te odnotowuję z radością, jako że jestem w wieku, w którym zaczyna się zwracać na nie uwagę, a ich niezmieniony stan sprawia satysfakcję.

W czasie wspólnych wędrówek Janek zrobił mi trochę zdjęć, a wśród nich jest kilka wyjątkowo podobających mi się. Jedno z nich zamieszczam tutaj, ponieważ dobrze obrazuje mnie na szlaku. 

Spójrzcie: jestem sam na sam z drogą i idę skupiony na niej, a droga idzie ze mną. Czy widzicie to?

Mogę uznać, że te czy inne góry poznałem, mogę poczuć, iż tracą one swój urok świeżości, ale drogi są inne, nie do przejścia, nie do nasycenia się nimi. Drogi są jak uśmiech kobiety widziany w szary dzień, są jak marzenia ratujące naszą psychikę.

Są symbolem mojego, ludzkiego, czasu.

 

Jary, strumienie i skały

150117

Z Nielestna wokół przełomu Lipki, góra Grodowa.

Cały dzień kręciłem się wokół przełomu Lipki – dokładnie tak, jak obiecałem sobie tydzień temu. Poznałem drogi, ścieżki, przejścia i bezdroża, przeszedłem przełom dołem i w połowie jego wysokości, zajrzałem na dno jaru ze szczytu góry zwieszającej się nad strumieniem – i właściwie na tym można by zakończyć opis, gdyby nie parę chwil i widoków, dla których warto było wstać o trzeciej i jechać 160 kilometrów zaśnieżonymi drogami.

Główne szosy były czarne, chociaż i na nich leżał śnieg rozpuszczany solą, natomiast boczne drogi były białe. Najbardziej obawiałem się przejazdu przez Bystrzycę: parę kilometrów w dół krętą drogą, ale tak naprawdę po śniegu jedzie się nieźle, jeśli tylko stosuje się zasadę wyobrażonego kubka kawy. To mój sposób na jazdę zaśnieżonymi drogami: nalej pół kubka kawy, postaw na desce rozdzielczej i jedź tak, żeby kawa się nie wylała. Wtedy dojedziesz.

Żeby skrócić czas dojścia, samochód zostawiłem w Nielestnie, o kwadrans drogi od wylotu przełomu. Wyszedłem na pola powyżej lasów, ponieważ intrygowały mnie początki bocznych jarów. Linia lasu w takich miejscach opada charakterystycznym uskokiem, ciągnąc za sobą płaszczyznę pól, która nachyla się wyrównanym lejem ku ścianie lasu. Podobają mi się takie miejsca; są odmiennością, domysłem, obietnicą zobaczenia innego świata za zasłoną drzew. Nierzadko ich błotnistym lub kamienistym dnem strumień płynie, często bywają dzikie, trudne do przejścia, zatarasowane przewróconymi drzewami, ale właśnie takie podobają mi się. Chciałem wejść w jednym z takich miejsc w las, zobaczyć jar i miejsce wylotu na dno przełomu; tego dnia przeszedłem dwa, a ten drugi zapamiętam na długo. Wszedłem weń u wylotu, ale że na jego dnie jest skalne rumowisko, po przejściu kilkudziesięciu metrów poddałem się i wspiąłem się na szczyt zbocza. Iść górą było wygodnie, ale… jakże tak? Przez chwilę patrzyłem na kamienie w dole nim zawróciłem i ponownie zszedłem na dno. Szedłem pod górę jaru, nie – pełzłem, kluczyłem wśród kamieni, drapałem się na te większe, a na jeden, szczególnie mi niechętny, wlazłem na czworaka. Parę razy wchodziłem na stromizny zboczy dla ominięcia drzewa przegradzającego jar, raz i drugi noga wpadła mi w jakieś dziury, a wyżej wyrywałem się z objęć pędów malin i człapałem dnem strumienia. Słowem: dobrze, że żona mnie tam nie widziała, bo dostałbym za swoje.

Na brzegu lasu rozpoznałem mostek nad strumieniem i drogę na sąsiednie pole; byłem tutaj kiedyś, ale idąc gdzieś brzegiem lasu, nie wiedziałem, że niżej jest tak ładnie.

Na zboczu głównego jaru znalazłem lodospad: przez mróz uchwycony w locie ku ziemi wodospad małego strumienia. Mozolnie i dość ryzykownie wspiąłem się po stromym zboczu, chcąc z bliska zobaczyć rzadki widok kotłującej się, puchnącej bąblami, zamarzniętej wody.

Poznałem piękną dróżkę trawersującą strome zbocze jaru – wygodną, spacerową i widokową. Gdy spojrzy się w górę, świerki i skały wystające tu i ówdzie ze zbocza wydają się być nachylone w moją stronę – jakby to wszystko zaraz miało osunąć się i runąć na mnie. Strumień na dnie jest czarnym zygzakiem widocznym między drzewami, a zbocze góry po drugiej stronie wydaje się być pionowe. Co ciekawe, dojście na tę dróżkę też jest łatwe i krótkie, jeśli się wie, którędy iść. 

Wiedziałem nie tylko ja: tam właśnie zrobiłem sobie przerwę na porozglądanie się; piłem herbatę, gdy usłyszałem szczekanie, obejrzałem się i zobaczyłem psa goniącego sarnę. Po chwili spomiędzy drzew wyszły konie, było ich kilka, oczywiście pod jeźdźcami. Miałem chęć powiedzieć im o niedobrym zwyczaju pozwalania na straszenie saren, ale…

Pierwszym jeźdźcem była dziewczyna, miała piękny uśmiech, no i… nie powiedziałem.

Właściwie dlaczego facet jest tak bezradny wobec uśmiechającej się kobiety?

Gdy wróciłem pod wioskę, było trzy godziny do zmierzchu, stanowczo za wcześnie żeby wracać do samochodu, i chociaż nogi miałem zmęczone łażeniem po kamieniach i dość głębokim śniegu, a także dźwiganiem ciężkich butów… Tutaj słowo o tych butach. Jak wszystkie moje buty, są one tradycyjnej konstrukcji, zrobione tylko z szytej skóry, a poza nią tylko gumowa podeszwa. W tych butach, masywnych, wysokich, uszytych z grubej skóry, mogę cały dzień bezkarnie chodzić po skałach, błocie lub kilkucentymetrowej wodzie, ale ważą 2,8 kilograma. Tę wagę czuję, a im bliżej końca dnia, tym bardziej są ciężkie, mimo iż nie przestają być wygodne. Owszem, te nowoczesne, gorateksowe, ważyłyby kilogram mniej, ale nigdy takich nie założę. Dlaczego? Bo nie. Bo ich skóra nie skrzypi tak, jak moich.

Więc bez entuzjazmu poszedłem na Grodową, górę wznoszącą się nad strumieniem; są tam jakieś skały, może nikt je nie odwiedza, może tylko ja je zobaczę? – snuło mi się po głowie. W pionie sto metrów łagodnego podejścia odkrytym stokiem, a w połowie ładny przerywnik: rząd pięciu dużych kasztanowców. 

Być tutaj w porze ich kwitnienia! Widziałem dzisiaj kilka wyjątkowych drzew, takich, pod którymi stoi się odczuwając przyjemność. Na tej górze, na Grodowej, jak w wielu miejscach moich gór, lasy są ładne. Na przykład pod szczytem rosną buki w otoczeniu szpaleru sporych dębów, a niżej są miejsca porośnięte grabami. Te drzewa mogą się podobać o każdej porze roku, także zimą, a to z powodu pni pomalowanych szarosrebrzystymi przenikającymi się pasmami; jedno z tych drzew przyciągało wzrok pniem wyjątkowej strzelistości i grubości; oceniłem, iż może mieć pół metra średnicy, a to dużo jak na grab.

Jeszcze czarny bez; na ten okaz zwróciłem uwagę w związku ze słowami Aniki, autorki bloga także o drzewach. Ten mój miał formę drzewa z jednym pniem o średnicy około 20 centymetrów, więc bardzo grubaśnym.

Najwyraźniej nie ja jeden odwiedziłem skały, ponieważ wokół nich widziałem ślady ścieżek, a okazały się warte obejrzenia: wysokości tylko kilku metrów, ale z pionowymi ścianami tak równymi, że wydają się być dziełem człowieka, ścianami starej budowli; na przykład widziałem skalny występ do złudzenia przypominający przyporę średniowiecznej katedry. 

Przeszedłem szczyt i z drugiej strony znalazłem miejsce z widokiem. Strome zbocze, widoki prawdziwie górskie, a na dole… strumień. Jaki to strumień? Z tamtej strony góry płynie Lipka, a ten? Muszę zobaczyć na mapie. Dopiero gdy podniosłem wzrok i rozpoznałem stojący w oddali Stromiec, coś zaczęło mi świtać w łepetynie. Mapa potwierdziła: to też Lipka. Puknąłem się w czoło: wszak ten strumień opasuje górę z trzech stron! 

Ta moja niewiedza, ta dezorientacja, tak typowe u mnie, tym razem spodobały mi się. Wyobraziłem sobie, nie po raz pierwszy, jak prowadzę grupę turystów jako przewodnik i roześmiałem się.

Ładnie jest na szczycie Grodowej. Niebanalnie wyglądające skały na szczycie i wiele skał niżej, na zboczach, widok przełomu w dole (a oglądany z góry czyni chyba jeszcze większe wrażenie, niż widziany z dna), pokaźna ściana góry na wprost i dal ze Stromcem, a w drugą stronę rozciągnięte na połowę widnokręgu góry już Izerskie. Wrócę tam.

Schodząc inną drogą do wsi, patrzyłem na Dwory, górę mającą dwa oblicza: od południa jest mało zaznaczonym wzgórzem na rozległej płaszczyźnie łąk i pól, od zachodu i północy jego strome zbocza pną się na sporą wysokość, a warto też wspomnieć, iż ta góra ma coś rzadko u nas widzianego, mianowicie długi na 150 metrów tunel kolejowy. Kiedyś tylko zajrzałem do niego, ale może warto byłoby przejść go całego?... Na Dworach zobaczyłem lipę, tę samą, pod którą kiedyś byłem, tę, do której szedłem aż ze Skowrona. Stoi samotna, rozłożystością i wysokością przewyższająca wszystkie drzewa w okolicy, stoi i woła z odległości kilku kilometrów.

Kiedyś wrócę i do niej.

 A niżej zdjęcie jednej z par moich ulubionych butów, prawdziwych "czerwonych sznurówek", czyli tradycyjnie wykonanych, solidnych i... pięknych :-)