Cztery dni na Roztoczu, część I

 01-040525

W moim odczuciu każda kolejna wiosna jest ładniejsza i szybciej mijająca. Rano widzę kwitnące czereśnie, w południe ledwie zauważam kilka białych kwiatów jabłoni, a wieczorem widzę pod drzewami opadłe płatki. Pojechałem na czterodniową wędrówkę po Roztoczu chcąc napatrzeć się i nacieszyć czasem kwitnienia. Trzy noce spędziłem w znanym mi już lokalu agroturystycznym urządzonym w budynku, w którym kiedyś była wiejska szkoła („pieniądze niech pan zostawi pod poduszką”). Żywiłem się suchym prowiantem, wcześnie wstawałem, późno wracałem, do domu przyjechałem bardzo niewyspany i syty drogi, ale z pamięcią wypełnioną obrazami panny Wiosny.

Swoim zwyczajem plany wędrówek miałem ledwie zarysowane, a szczegóły tworzyły się na rozdrożu, gdy pod wpływem chwili wybierałem akurat tę drogę, albo z nagłej chęci zobaczenia z bliska kępy głogów czy wysokich miedz obsiadłych brzozami. Przyczyną wyboru drogi bywały też wspomnienia.

 Od pierwszych kroków droga wydawała mi się inna, nawet przez chwilę miałem wątpliwości, czy we właściwą skręciłem. Może pomyliłem ją z inną? Nie pomyliłem się, tylko droga była zmieniona nie do poznania. Teraz jest równiejsza i szersza, a najwyraźniejszą różnicą jest brak wąwozu i brzóz. Nie ma już drogi, do której specjalnie szedłem ilekroć byłem w pobliżu. Jeśli planowałem wędrówkę okolicznymi wzgórzami, od przejścia tej drogi zaczynałem dzień. Miała urok letnich dni, szkolnych wakacji, dawnej wsi lubelskiej i minionego czasu, teraz jest zwykłą drogą gruntową wyrównaną, a właściwie zgwałconą spychaczem. Szukałem śladów tamtej drogi, ale znalazłem tylko parę pniaków wystających z ziemi, jedyne ślady uroczego miejsca istniejącego już tylko w mojej pamięci. Tak, wiem, ma być postęp, ma być szybciej i wygodniej, to ważniejsze niż drzewa i widoki, a ja, stary człowiek, czepiam się wszystkiego zapatrzony w przeszłość. Wiem o tym, ale mimo tej wiedzy za cenne mam chwile mojego załzawionego żalu nad pniakami drzew, które w mojej pamięci nadal są żywe i zielone.

 

 Istotą starości wcale nie są dolegliwości czy zmarszczki, a coraz częstsze tracenie. Przede wszystkim bliskich ludzi, szans i możliwości, ale w pewnej mierze także optymizmu, nadziei i – jak tutaj – drogich mi miejsc i widoków.

 

Tak wyglądała droga przed zmianami.

Poznałem dwie nowe drogi w dobrze znanej, tak mi się wydawało, okolicy. Są tymi, którymi wolno idę aby opóźnić dojście do końca. Nie wiem, jak to się stało, że nie poznałem ich w czasie kilku już wędrówek po tamtych pagórach.

 Zauważyłem, że wszystkie rośliny spieszą się wyjątkowo w tym roku. Jeszcze widuję ostatnie kwiaty magnolii, czereśnie i tarniny już zapomniały o swoich godach i zajęły się owocami, a jednocześnie kwitną głogi, na zielonych polach niebieszczą się pierwsze chabry, a babki pokazują swoje niepozorne kwitnienie.

 Tę drogę na wzgórze znałem z wcześniejszych wędrówek, a widząc ją dzisiaj wiedziałem, że pójdę tam. Podejście jest spore, można się zasapać, ale widok spod lasu rozległy; dobre miejsce na przerwę. Kiedy kończyłem pić herbatę, zadzwonił kolega, przerwa wydłużyła się do półtorej godziny, ale czy mnie się gdzieś śpieszy?

 

 Przed pójściem dalej zajrzałem między drzewa i zobaczyłem wyjątkowo strome i głębokie doły, a zaczynają się tuż przy pierwszych drzewach. Dwa ostatnie zdjęcia zrobiłem stojąc w jednym miejscu, a jedynie się odwracając. Czyż nie jest piękny ten kontrast?

Wieczorem któregoś dnia odczuwałem stan wyjątkowo miły i dlatego wyczekiwany: dobrze mi się szło, niezmęczone nogi nadal chętnie stawiały kroki, plecak był już lekki, temperatura idealna, lekki przyjemny zefirek, niskie słońce złociło pola wokół – ostatnia godzina włóczęgi i ostatni kilometr szlaku. Ilekroć przyjdzie do mnie taka chwila i pojawi się taki stan, zwalniam krok, zatrzymuję się, patrzę wokół i słucham. Chcę zapamiętać.

 Słońce po burzy. Było dużo chmur, jeszcze więcej grzmotów, deszczu jak na lekarstwo.

Obrazki ze szlaków

Geomorfologia

 Wysokość wzgórz uzasadnia miano „Małych Bieszczadów” nadawane tej części Roztocza.

 Wioskowa uliczka na zboczu wzgórza. Prawie jak w górach!

 Lessowe skarpy, formacje bardzo charakterystyczne dla południowej Lubelszczyzny.

 Roztoczańskie miedze, wysokie i niesymetryczne.

 Denudacja i sedymentacja, czyli powolna likwidacja roztoczańskich wzgórz. Procesy wyrównywania nierówności terenu geologowie zwą właśnie denudacją. W jej efekcie ziemia i skały są przenoszone (tutaj przez deszcze) w doliny i tam osadzane, co zwą sedymentacją. Oni wszystko dziwnie nazywają. W niektórych miejscach jest tak dużo naniesionej ziemi, że zasłoniła niskie jeszcze źdźbła zboża.

 Charakterystyczna na tej krainy nurkująca droga. Pamiętam z dzieciństwa technikę hamowania wozu konnego na takich pochyłościach: na szczycie należało się zatrzymać i mocnym sznurem związać drewnianą szprychę koła z kłonicą aby nie mogło się obracać. Informacja dla młodzieży: furmanki nie miały pedału hamulca ani ABS.

 Dal i droga. Część z nich poznałem w te dni.

Ciąg dalszy za kilka dni, muszę uporządkować wszystkie zdjęcia.

Trzy dni na Roztoczu

 21-230523

Batorz, duża wioska na zachodnim skraju Roztocza, była moją bazą wypadową w czasie drugiej już tej wiosny trzydniówki roztoczańskiej. Za przyzwoity nocleg płaciłem niewiele (50 zł za dobę), a woda, wyobraźcie sobie, była gorąca, co warte jest odnotowania w przewodnikach turystycznych. Miejscowi nazwę wioski wywodzą z czasów najazdów mongolskich, od słowa „bator” oznaczającego bohatera.

Batorz rozciągnięty jest na dnie długiej i dość głębokiej doliny, po obu stronach głównej ulicy wznoszą się pokaźne wzgórza o urozmaiconej rzeźbie. 

 

To zdjęcie zrobiłem z okna swojego pokoju; na drugą stronę domu widok jest podobny. Dość powiedzieć, że w wiosce jest stok narciarski z wyciągiem (chyba) orczykowym. Na tych wzgórzach spędziłem pierwszy dzień. Na drugi dzień nie wyjeżdżałem daleko; chcąc dokładniej poznać okolicę, po prostu przesunąłem się nieco na zachód od wczorajszej trasy. Przypomniałem sobie bardzo malownicze pola poznane rok temu; są na zachód od szosy łączącej Batorz z Węglinkiem. 

 

Wzgórz tam nie ma, pola falują po grzbietach niewielkich pagórków, ale czynią to w uroczy sposób, co starałem się uchwycić obiektywem. Na mapie widać mój długi wypad na wschód od tej szosy, a był rezultatem mojego gapiostwa. Otóż rankiem pierwszego dnia widziałem fragment malowniczej dróżki na wzgórzach po drugiej stronie doliny, nad domami Batorza. W parę godzin później byłem tam, ale dróżki nie odnalazłem. Myśl o tej drodze nie dawała mi spokoju, więc nazajutrz wyruszyłem na wschód by ją odnaleźć.

Na trzecią część wędrówki wybrałem rozległe pola nieco na południe od Batorza. Ten wielokilometrowy przestwór rozciąga się między Piłatką a Zdziłowicami, co dobrze widać na trzeciej mapie szlaku. Niewiele tam dużych różnic wysokości i stromych zboczy, chociaż znalazłem parę takich miejsc na brzegu pól i lasów, ale liczne są bardzo długie polne drogi, których coraz cieńsza, coraz mniej widoczna linia ginie z oczu dopiero na widnokręgu odległym o parę kilometrów. Oczywiście nie brakuje malowniczych samotnych drzew i niekończących się rzędów aronii niknących na tle nieba na szczycie wzgórka. Świetne okolice dla miłośników polnych dróg i wiatru we włosach.

 Wcześnie wyruszałem na wędrówki, o szóstej byłem już na polach. Ranki były świetliste, perliste, skrzące, radosne. Zdjęcie z okna pokoju zrobiłem o 5.30, w porze głębokich ciemności zimowych, a teraz barwnego ranka wiosennego. Niech będą błogosławione długie dni wiosny i lata!

Rosa na źdźbłach traw i zbóż była siwa i srebrzysta w cieniu, na słońcu szklana i diamentowa. Zrobiłem wiele zdjęć, ale żadne nie było na tyle udane, by chociaż trochę oddać jej urok.

 Pola powoli zmieniają barwy. Na przedwiośniu były zielone oziminą i płowe nagim lessem, teraz są zielone zbożami i żółte kwitnącym rzepakiem, w lecie zieleń ściemnieje, ale przecież każdy gatunek zbóż ma i mieć będzie nieco inny odcień. Później pola zaczną się żółcić, czy raczej złocić, ale inne zabielą się kwiatami gryki. Później przyjdą żniwa, a wtedy szeleszczące łany zbóż… nie, dość na tym, wszak jeszcze miesiąc wiosny przede mną!

Kwitnie gwiazdnica wielkokwiatowa. Na miedzach i przy drogach spotykałem wielkie kępy kwiatów!

 Ta roślina jest mi szczególnie bliska, pamiętam pierwsze nasze spotkanie, przed szesnastu laty, co właśnie sprawdziłem w komputerze szukając opisu naszego poznania. Oto on:

„Bez okularów zobaczyłem te kwiaty jako niewyraźne, białe punkciki, i dopiero gdy kucnąłem przy nich z okularami na nosie, zobaczyłem całą ich urodę. Prawie zawsze pochylam się nad kwiatami, i to nie ze względu na wzrok, a na zmianę perspektywy: widzi się je inaczej, lepiej, jakby z pozycji kwiatów właśnie, albo małego dziecka. Nie miałem pojęcia o nazwie tych kwiatów, były z tych bezimiennych, maleńkich kwiatków, jakich dziesiątki gatunków rośnie wszędzie, i jeśli tylko zechce się je zauważyć, odwdzięczą się szczodrze pokazując nam królewską urodę swojego kwitnienia. Te miały po pięć białych płatków, a każdy z nich był głęboko nacięty, jakby to były dwa bliźniaki przytulone do siebie; wzdłuż płatków biegł ciemniejszy deseń – szybkie a pewne muśnięcie pędzlem artysty; cudny łuk wychylenia na zewnątrz tworzył kształt głębokiego kielicha o idealnych proporcjach, a z jego dna wyrastała piętrowa, misterna konstrukcja wąsików zakończonych maleńkimi kuleczkami. Rozejrzałem się i zobaczyłem wokół siebie setki takich kwiatów.

Zerwałem jeden i obracając w palcach podziwiałem jego kształt, a pamięć podsuwała wspomnienia wielu innych, równie wdzięcznych kształtów... Po co to piękno? Poczułem w sobie coś podobnego do bezradności... Kwiat oglądany z boku prezentował ten swój idealny łuk rozchylonego kielicha, jakby się otwierał na spojrzenia... Ależ tak! Kielichowy kształt kwiatu jest jego chwaleniem się i wołaniem: spójrz na mnie! Zobacz, jaki jestem piękny!”

Gwiazdnica wielkokwiatowa, wieloletnia towarzyszka moich włóczęg. Jej kwiaty w pełnym słońcu są idealnie białe, są platońską ideą najczystszej chłodnej (ale nie zimnej) bieli. Późnym popołudniem ta barwa nieco się zmienia, nabiera odrobinę kremowego odcienia, ale są też kwiaty mające delikatny, ledwie zauważalny odcień seledynu, a może nawet… Mam kłopoty z nazywaniem kolorów, a ich subtelnych odcieni mój aparat nie zauważa, bo jest na nie bardziej ślepy niż ja.

Jak zwykle zbaczałem z drogi widząc samotne duże drzewo na miedzy. Muszę się tutaj poskarżyć na program do pisania: samowolnie zmienia mi słowo „miedzy” na „między”. Nie chcę wyłączać funkcji poprawy, bo czasami się przydaje, a bez tej zmiany w ustawieniu skazany jestem na częste poprawianie tego poprawiacza.

Tym razem była to okazała, zgrabna grusza. Podszedłem do niej, zdjąłem plecak planując w jej cieniu zrobić jedną ze swoich licznych przerw, a wtedy zobaczyłem to:

 Dowcipniś, cholera jasna, tak sprzątnął swój śmieć, zamiast wsadzić go sobie w… w kieszeń.

Byłem też u brzóz, bo jakże je ominąć, takie piękne? Do jednej szedłem z daleka, z przeciwległego zbocza doliny.

 Jak w czasie poprzednich wędrówek, tak i dzisiaj sporo widziałem asfaltowych wąskich dróżek prowadzących do małych osiedli i na pola. Dobrze się nimi idzie, chociaż malowniczości stanowczo im brakuje, ale przecież służą do transportu, a nie do budzenia wrażeń estetycznych. Nie dla takich piechurów jak ja są budowane, a dla wygody mieszkańców. Dzisiaj szedłem taką lokalną drogą w budowie. W innym miejscu widziałem asfalt tam, gdzie dwa lata temu – przysiągłbym – była polna droga. Przybywa tych wygłaskanych czarnych wstęg, ubywa odwiecznych polnych dróżek, ale akurat tę zmianę akceptuję. Zawsze znajdę dla siebie gruntową drogę zagubioną gdzieś na skraju pól, a rolnicy niech mają wygodny i pewny dojazd na swoje pola.

 Często rozmawiam z miejscowymi ludźmi; dzisiejszy mój rozmówca wyjątkowo nie był rolnikiem, a rozmowę rozpoczął od wyrażenia swojego pozytywnego zaskoczenia widokiem pieszego turysty. Wspólnie uznaliśmy rower jako zbyt szybki środek lokomocji na polnych drogach, a później rozmowa skręciła nam w stronę… Santiago de Compostela. Okazało się, że mój rozmówce przeszedł szlak świętego Jakuba. Pozazdrościłem.

Pod wieczór trzeciego dnia, wyjeżdżając z wioski powiedziałem sobie: na tydzień wystarczy mi tego włóczęgostwa. Myliłem się, bo gdy dwa dni później segregowałem zdjęcia, poczułem... chęć wyjazdu.

Obrazki ze szlaku

 W Batorzu widziałem piękną kapliczkę wykonaną z pnia starej wypróchniałej lipy. Tylko blaszany daszek nie pasował do niej.

 Pod tą wioską odbyła się jedna z bitew Powstania Styczniowego, w której brali udział Węgrzy. Wtedy wojowali za naszą wolność, teraz… teraz jakby się nasze drogi nieco rozeszły. Szkoda. Na zdjęciu widać drewniany pomnik i kopiec poświęcony poległym powstańcom. Nasi pradziadowie walczyli za wolność, której sami nie doczekali. Pamiętajmy o nich.

 

Obok stoku narciarskiego w Batorzu łąka na stromym zboczu wzgórza jest żółta od jaskra o lśniących płatkach kwiatów. Na zboczu po przeciwnej stronie wioski podobna łąka bieli się od niepoliczonej ilości jastrunów. Nazajutrz byłem tam, szedłem brzegiem tej ukwieconej łąki.

 Kwitną głogi. Trochę szkoda, że niewiele ich rośnie na Roztoczu.

 

Nowa, wysoka wieża GSM. Specjalnie skręciłem ku niej, odkrywając po drodze urocze miejsce. Te wieże, a ściślej system łączności zwany z angielskiego GSM (czyli światowy system łączności mobilnej), fascynuje mnie, mimo codziennego korzystania z niego już od ponad ćwierćwiecza. W ciągu sekundy połączy mnie z rozmówcą, nawet jeśli nie wiem, czy jest w Polsce, czy w Japonii, a fakt ten dziwi mnie do dzisiaj.

 Kolor niedojrzałego jęczmienia bardzo mi się podoba. Jest ciepły, aksamitny i taki… do pogłaskania.

 Niewielki traktor na stromym zboczu wzgórza. Nim go dostrzegłem, usłyszałem wysiloną pracę silnika. Dał radę, wjechał na szczyt, a powątpiewałem widząc zadarte przednie koła.

 

Zielone owoce porzeczki czarnej i spore już kulki dzikich czereśni. Za miesiąc będę miał ucztę.

 Nierzadko bywa, że droga którą idę skręca nie tam, gdzie chcę iść, a mapa pokazuje inną, odległą o setki metrów, ale bez połączenia z moją drogą. Idę wtedy miedzą, zaoranym polem bez uprawy albo plantacją – dzisiaj szedłem między dwoma rzędami krzewów aronii. Plantacja miała pół kilometra długości, jej koniec niknął za szczytem wzgórza; wydawała się nie mieć końca.

 Dwie pasieki ustawione z dala od zbudowań, na skraju zadrzewień i pól. Czasami przychodzi mi do głowy pytanie o bezpieczeństwo tak ustawionych pasiek. A propos: czy wiecie, jaki był sposób karania złodziei miodu na dawnych ziemiach Polski? Otóż wycinano złodziejowi pępek, przybijano go do drzewa i goniono nieszczęśnika wokół póki całe jelita nie owinęły się na pniu, wtedy przywiązywano go do drzewa i po prostu zostawiano. Jak to skomentować?...

 Aroniowy gąszcz. Pisałem już o takich miejscach, ale to nie szkodzi, zdjęcie zamieszczam, ponieważ ta aroniowa dżungla czyni wrażenie swoją niedostępnością.

 Któregoś dnia szedłem dnem zadrzewionego dzikiego parowu. Jak to często bywa, na dnie był głęboki cień podkreślany oślepiającymi plamami słońca, było parno i wilgotno (drzewa potrafią tworzyć pasujący im klimat), wokół pełno połamanych drzew. Kątem oka zobaczyłem coś, czego się przestraszyłem nim rozpoznałem: wystający w moją stronę pień martwego drzewa. Zwracam uwagę na takie chwile, ponieważ moja reakcja była typowa i odruchowa. Zakodowana w umyśle, nie wyuczona. Nasz umysł nastawiony jest na dostrzeganie niebezpieczeństwa w miejscach nieznanych, ze słabą widocznością. Przez tysiąclecia naszej historii lepiej było dostrzec drugą osobę (potencjalnego wroga) tam, gdzie jest jedynie coś, co ledwie go przypomina, niż nie zauważyć wcale.

 Niezapominajka polna. Chyba polna, ich gatunków jest kilka, niewiele się różniących. Kwiaty są maleńkie, mają może 3 mm, i żeby je dobrze obejrzeć, trzeba mi założyć drugą parę okularów. Cóż wtedy widać? Niebieskie płatki i żółte oczko. Kwiat niezapominajki :-)

210523, niedziela.

 Trasa: z wioski Batorz na północ, za Wólkę Batorską i na zachód, pod Przymiarki.

Statystyka: 22 km w czasie dwunastu godzin, w tym przerwy trwające 4,5 godziny.

220523, poniedziałek.

 Trasa: z Batorza w stronę Węglinka z odnogą w kierunku Batorza Drugiego.

Statystyka: dystans 19 km w łącznym czasie 13 godzin, przerwy trwały sześć godzin. Dzień wyjątkowo leniwej włóczęgi.

230523, wtorek.

 Trasa: ze Zdziłowic Trzecich w stronę Batorza Kolonii.

Statystyka: 12 godzin w drodze, przerwy trwały ponad 5 godzin, a przeszedłem 21,5 km.