Ostatnia majowa

 310525

Chmurne chwile przeplatane słońcem i jedna burza z piorunami. Można i tak opisać dzisiejszą wędrówkę. Burzę przeczekałem wbrew wszelkim zasadom – pod drzewami. Piorun mnie nie dosięgnął, a deszcz niewiele zmoczył.

Wybrałem Wólkę Batorską na miejsce parkowania, ponieważ ładne, a nieznane mi wzgórze widziane tydzień temu wznosi się właśnie nad tą wioską. Już na początku wędrówki dowiedziałem się, że znam całą okolicę poza tym jednym wzgórzem, a więc wiele nowych miejsc nie poznałem, ale miałem okazję odwiedzić kilka pamiętanych. Na przykład fragment drogi z mnóstwem goździków kropkowanych rosnących przy niej. O kwiatach i o samym miejscu pamiętałem, ale jak to często mi się zdarza, zapomniałem gdzie je widziałem. Jakież było moje zaskoczenie, gdy po burzy wyszedłem spomiędzy drzew i niewiele dalej zobaczyłem goździki! Dopiero zaczynają kwitnąć, widziałem ledwie kilka kwiatów, ale roślinek nie ubyło przez miniony rok. Chciałbym tam wrócić w porze ich najintensywniejszego kwitnienia.

 

Na tym zdjęciu widać goździki przed kwitnieniem, wyżej rozpycha się wszędobylska nawłoć.

 

Goździkowe miejsce.

Pamiętałem też o zboczu pewnego pokaźnego wzgórza, dlatego specjalnie tak wybierałem drogę, aby po nim wejść na szczyt. Jest tam niezarastająca drzewami ani nawłocią łąka, na której rośnie mnóstwo jastrunów. Chyba, bo czasami mam wątpliwości; proszę o potwierdzenie lub zaprzeczenie.

 Szczyt przecina droga i przy niej, na miedzy, pod kwitnącą czeremchą, jest wyjątkowe miejsce widokowe.

 Skręciłem w garbatą, mało używaną drogę opadającą wprost w czarną gardziel dołów. Ku mojemu zaskoczeniu patrząc w ciemność odczuwałem niepokój, może nawet nieco strachu. Był pierwotny i nieracjonalny, wiedziałem o tym ale tak odruchowo zareagowałem. Po przekroczeniu granicy ciemności zobaczyłem urocze doły, obrazy jak z bajki o zaczarowanym lesie.

 Dalej już nie było tak ładnie: droga stała się mało widoczna i błotnista, a zarośla napierały na nią z obu stron. Na rozdrożu wybrałem niewłaściwą drogę, wracałem kilkaset metrów ślizgając się na błocie, a w końcu wyszedłem na koniec uliczki małej wioski. Stoi tam opuszczony, stary, nikomu już niepotrzebny dom.

 

Posesja zarasta chwastami, dom coraz bardziej chyli się ku ziemi. Czy jest ktoś, kto widzi w nim gniazdo swojej rodziny? Dom przodków? Szczerze mówiąc – wątpię. Jest teraz tylko tyle warty, ile skrawek ziemi na którym stoi, a który można zamienić na pieniądze.

 Kwadrans później okazało się, że prawdziwa przeprawa dopiero przede mną. Trzeba było mi wracać, ale pasujących kierunkiem biegu polnych dróg tam nie ma, a szosa prowadzi wielkim zakolem. Wszedłem na jedyną drogę biegnącą we właściwym kierunku, a ta co prawda przez las przeprowadziła, ale za nim zostawiła mnie samego na skraju rozległych pól z rzepakiem. O tej porze roku nie da się iść rzepakowym polem, chyba że tylko w poprzek wąskiego pola, poszedłem więc skrajem pól. Do drogi doszedłem, ale co się umordowałem marszem po nierównościach zasłoniętych trawami i pokrzywami sięgającymi piersi, to moje i nikt mi tego nie odbierze :-)

Dalej powrót miałem wygodny: szedłem lokalną szosą i widokową, ładną, zieloną polną drogą, drugą taką drogą dzisiaj poznaną.  

 Kiedy mija dziesiąta lub dwunasta godzina włóczęgi, a nogi czują piętnasty lub dwudziesty kilometr, czasami przychodzi zmęczenie wrażeniami i widokami, pojawiają się myśli o powrocie i zajęciach domowych, ale wystarczy, że zobaczę w oddali samotne drzewo na tle nieba, brzozę na miedzy czy wąskie pola malowniczo falujące po zboczach, a wszystko znika i nic się nie liczy wobec nagle wzbudzoną, nową i ciągle tą samą, niewyjaśnioną i nieugaszoną, łzy z oczu wyciskającą tęsknotą.

Wracając, oglądałem zachód słońca. Za widnokrąg schowało się około godziny 20.30. Już za trzy tygodnie dzień przestanie się wydłużać. Za trzy tygodnie!

Obrazki ze szlaku

 Kontrasty: słońce i chmury.

 Jadłem pierwsze poziomki! Szczerze mówiąc więcej wąchałem niż jadłem. Ich aromat i smak są wyjątkowe, nieporównywalne z żadnymi owocami dojrzewającymi na plantacjach.

 Niezwykle grube i gęste leszczyny. Kiedyś, w dawno minionym świecie, z leszczynowych gałązek wycinałem scyzorykiem (miałem swój własny!) gwizdki. Po powrocie do domu, w czasie segregowania zdjęć, postanowiłem na najbliżej wędrówce zrobić taki gwizdek. Mam nadzieję, że jeszcze wiem jak się go robi.

 Dzikie kopalnie gliny. Wyglądają malowniczo, ale co by było, gdyby każdy tak pozyskiwał materiały budowlane?...

 

Ładne i pachnące kwiaty czarnego bzu, a niżej kwitnąca trybula. 

Wiele jest kwiatów tak pospolitych i niepozornych, że wprost niezauważanych przez nas, ale wystarczy dać im szansę, a przekonamy się, jak bardzo byliśmy wobec nich niesprawiedliwi.

 

Szpaler czereśni przy drodze. Ich owoce zaczynają zmieniać kolor. Czekam na czereśniowe obżarstwo, i wcale a wcale się tego nie wstydzę.

 Zwykłe a przecież niezwykłe chabry. Jednoznacznie kojarzą mi się z tradycyjną wsią, z łanami zbóż, z latem, ciepłem i słońcem.

 Gęsta, dorodna pszenica. Calutkie pole bułek i makaronu!

 Urocza zielona droga. Szedłem powoli chcąc w ten sposób opóźnić dojście do jej końca.

 

Plantacja orzechów laskowych. Zauważcie, jak ładny jest teraz kolor liści.

 

Późne popołudnie.

 Zachód słońca oglądałem już zza kierownicy.

Trasa: Wólka Batorska – Batorz Drugi – Wola Studzieńska, zachodnie Roztocze.

Statystyka: na dwudziestokilometrowej trasie byłem 11 godzin.

Letnie dni na Roztoczu

 23-270724

Cztery i pół dnia włóczyłem się po zachodnim Roztoczu. Nocowałem tutaj  żywiłem się czerstwym chlebem zagryzanym pomidorami i suchą wędliną, długo chodziłem i mało spałem wstając o piątej, no bo przecież szkoda dnia. Wróciłem syty drogi i mocno złachany, a na drugi dzień w czasie segregowania zdjęć, widząc słoneczne krajobrazy, poczułem tęsknotę. Kiedyś ta chytrość mnie wykończy, to pewne.

Czy zastanawialiście się, dlaczego podoba się nam jakiś krajobraz?

Oto zatrzymujemy się widząc drzewo na miedzy, ukształtowanie wzgórza, rośliny, kwiaty albo sami nie wiem co. Zatrzymujemy się i patrzymy z upodobaniem, ale nie potrafimy dociec istoty wpływu na nas postrzeganego otoczenia. Mnie wtedy plączą się po głowie myśli o związkach między ewolucją, praktycznością naszych wnioskowań i ocen oraz wywodzących się z nich i tkwiących w nas głęboko kanonów piękna. Dostrzegam bardzo odległy, ale nadal istniejący związek między tym, co czyni w naszych oczach pięknym widziany krajobraz i piękną (akurat tutaj piszę o mężczyznach) kobietę. Tylko w związku z najdalszą historią naszego gatunku potrafię próbować sobie wyjaśnić, dlaczego właściwie podobają mi się pagórki i samotne drzewa na nich. Nie tylko te roztoczańskie, ale i sudeckie. Inne próby nie udają mi się, ponieważ każdy konkretny powód wydaje się zbyt banalny, powszedni, tuzinkowy.

Niedawno w tym kontekście pisałem o słonecznych cieniach na polnej drodze i kłosach zbóż wychylonych na drogę. Dodać mogę wiele takich obrazów, ale żaden z nich nie wyjaśni mi, dlaczego kręciłem się po tamtym brzegu lasu porosłym brzozami i dlaczego szkoda mi było odejść. To nie jest kwestia kultury, wychowania czy wrażliwości, przyczyna jest głębsza, z nią się rodzimy. Każdy z nas otrzymał od Natury potrzebę przeżywania piękna, ponieważ pierwotnie to piękno było praktycznością, pomocą w spełnieniu naturalnych celów życia. Niemożliwe? Wydumane? Zapraszam do dyskusji.

Zaczynają opis tych dni powiem, że starałem się być u celu cały czas; nie zawsze mi się ta sztuka udawała, ale próbowałem. Tylko wtedy, gdy uznamy, że właśnie ta chwila, ten widok, te odczucia, były powodem i celem wyjazdu, będziemy przeżywali dobry czas. Trudna sztuka, ale warta starań.

* * *

Jesienią widziałem zielone pola schodzące w dół, ku niewielkiemu laskowi, na nich kilka brzóz. Zwykły na Roztoczu widok, ale dzięki zieleni ozimin i jesiennemu słońcu podkreślającemu barwy, tak mi się spodobał, że do dzisiaj mam zdjęcie na pulpicie laptopa. Oczywiście odwiedziłem to miejsce, które miejscowi nazwali Psią Dziurą.

 Dziura nie okazała się psią, chociaż może przed utwardzeniem drogi taką była.

 W pobliżu rośnie mały zagajnik, a to znaczy, że porasta doły, czyli roztoczańskie zdebrza. Te są wyjątkowo malownicze. Na zdjęciach trudno uchwycić różnice wysokości, z cieni robią się za ciemne plamy, więc oglądając je wiedzcie, że ładniej tam jest niż się wydaje po ich obejrzeniu. 

Nie prowadzą tam żadne drogi, skręciłem na pole widząc parę brzóz na brzegu lasku. Kilka takich ładnych zakątków poznałem w czasie wędrówek. Z ich opisem jest jak z urokiem lata i pól: trudno ująć w słowa to, co obywa się bez słów, co się po prostu czuje. Wysoka miedza z kilkoma brzozami, mały zagajnik porastający lessowe doły i grzędy cudem trzymające swoje niemal pionowe ściany; dwa dęby rosnące na polu pod lasem – co jest w nich takiego, że już w dwa dni po powrocie chciałbym do nich jechać?

 Nie poznałbym ich nigdy trzymając się dróg.

Nie wszystkie dni były słoneczne, pelerynę parokrotnie wyciągałem z plecaka. Nie mam zdjęć robionych w czasie opadów, bo niemożliwe okazało się zabezpieczenie aparatu nawet na krótki czas zrobienia zdjęć.

 Na tym zdjęciu zaznaczyłem niebieską linią drzewo widoczne na horyzoncie, na tle nieba. Kiedyś byłem przy tej lipie, ale w te dni odwiedziłem ją ponownie, a stojąc przy niej zobaczyłem podobne drzewo po drugiej stronie doliny. Też je znałem, wiem, jak dojść do tego jaworu, i w następnym dniu odwiedziłem samotnika, łącząc w ten sposób rozległy i jakże ładny przestwór między nimi.

 Na horyzoncie widać tę właśnie odwiedzoną lipę, a blisko, tuż przy mnie, kępę krwawnika.

 

Zdjęcie też znanego z innej wędrówki miejsca widokowego; siedziałem pod tą lipą i jedząc śniadanie patrzyłem w dal. Na drugi dzień, będąc tam, gdzie widziałem styk nieba i ziemi, widziałem tę lipę, teraz ona była na linii odległego widnokręgu.

Ostatni dzień szedłem niemal wyłącznie polami. Ta pora roku, bezpośrednio po żniwach, jest najlepszą do takich wędrówek. Można iść gdzie oczy poniosą, gdzie ładniej. Nieco później przybędzie pól zaoranych, które nie są już tak wygodne i tak równe jak ścierniska. Znam ledwie kilka miejsc z tak uroczo falującymi polami jak te pod Gorajem, małym miasteczkiem na zachodnim Roztoczu. Zdecydowana większość wzgórz tej krainy jest rozległa: pola wznoszą się lub opadają łagodnie i równomiernie setkami metrów. Przy ich rozległości i ludzkim wzroście bywa, że nie widać urozmaicenia rzeźby okolicy. Te mniej liczne okolice mają wzgórza może i mniejsze, ale o krótkich, wyraźnie zarysowanych zboczach ułożonych jeden za drugim. Bywa, że stojąc na szczycie jednego, widać wąską dolinkę, za nią drugi grzbiet, dalej kolejny i kolejny.

Zobaczcie sami jak tam jest.

 OBRAZKI ZE SZLAKU

ODLEGŁE WZGÓRZA

 Częsty widok na szlakach tych wędrówek.

KWIATY NA POLACH I NIE TYLKO TAM

 Przekwitająca wierzbówka kiprzyca.

 Łyszczec polny – niepozorna, mała roślinka uroczo kwitnąca. Zdjęcie na tle nieba z mądrej strony, ja nie potrafię wykonać takiego. 

Słoneczniki.Lubię je fotografować. Piękne i prawdziwie słoneczne kwiaty.

 

Bylica piołun. Jaka jest w smaku? Gorzka jak piołun!

 Krwawnik pospolity. Należy do tych nielicznych roślin pamiętanych z dzieciństwa.

 

Kukurydza jak zawsze zadziwia ilością zieleni i kolb.

 

Owoce czeremchy.

 Milin amerykański. Ładne, oryginalne kwiaty, ale cóż znaczy samo słowo? Oto jakiej udzielił mi Google: >>Grecka nazwa milinu – kampsis – nawiązuje do kształtu pręcików (ponieważ wyraz ten oznacza „krzywizna” lub „wygięcie”).<< Nadal nie wiem, co znaczy „milin”, ale niech tak zostanie.

 Ketmia syryjska, tak twierdzi mądra strona. Również w tym przypadku Google nie spisał się najlepiej dając wymijającą odpowiedź: >>Ketmia syryjska, której łacińska nazwa to Hibiscus syriacus, najlepiej znana pod nazwą hibiskusa ogrodowego, to roślina ozdobna z rodziny ślazowatych.<< Dowiedziałem się jednak, że ketmia to inaczej hibiskus.

 Niecierpek gruczołowaty. Co za nazwa! Tym razem Google znalazł precyzyjne wyjaśnienie nazwy: >>Nazwę swą zawdzięcza owocom pękającym gwałtownie, niecierpliwie, nawet przy najdrobniejszym dotknięciu (łac. impatiens parviflora; łac. impatiens = niecierpliwy), dzięki czemu potrafi rozrzucić nasiona nawet na odległość 3 metrów.<<

 A tutaj miniaturowy ogród na środku mało używanej zielonej drogi: goździk kropkowany, przymiotno białe i krwawnik pospolity.

 Niezapominajki polne na ścierniskach. Trudno je sfotografować, łatwo nie zauważyć, ale jeśli już nachyli się nad nimi i przyjrzy, można dostrzec związek między nazwą o swoim odczuciem.

POLA I MIEDZE

 

Chwasty w zbożu. Taki jest, niestety, efekt niestosowania pestycydów. Jeśli mamy mieć chleb po kilka (a nie kilkanaście lub więcej) złotych, musimy się zgodzić na opryski.

 

Pola po żniwach.

 

Tarasowe pola.

 Nieorane pole błyskawicznie zarasta nawłocią. Nieco później z braku drogi musiałem przejść w poprzek kilku pól, jedno z nich było zarośnięte nawłocią sięgającą głowy. Nie mogłem normalnie stawiać kroków, opór gęstwiny był zbyt duży. Musiałem przygniatać łodygi przed sobą; dobrze, że pole było klasycznie roztoczańskie, czyli wąskie.

 

Rośliny na miedzach. Skrawki ziemi na których rośliny mogą swobodnie rosnąć. To malutkie Edeny natury, ale idylla jest tam tylko pozorna; w istocie trwa walka o przetrwanie.

RÓŻNOŚCI

 Jak nazwać kolor tego owsianego ścierniska? Bursztynowym?

Z czasem ta droga może zagłębić się w wąwóz.

 

A tutaj możecie zobaczyć, jak wygląda połowa wąwozu.

 

Domek ukryty wśród drzew, przy szutrowej drodze, z dala od wioski.

 

Oryginalne zadrzewienie działki: tuje i brzozy.

 

Polska dżungla. Nie do przejścia bez maczety.

 

Sosna. Nie wiem jakiej odmiany, ale sądząc po długości igliwia, nie jest zwyczajną.

 

Jaskółki: wdzięk, radość i lato. Zauważyliście, jak bardzo niebo pustoszeje gdy ich nie ma?

 

Pień po lipie ocieniającej kapliczkę. Zwróciłem na niego uwagę z powodu wielkości; mój kij ma 115 cm długości. Mierzyłem nim obwód, ma około 4,5 metra, więc pień lipy miał blisko półtora metra średnicy. Ta lipa mogła pamiętać czasy ostatniego naszego króla! Później rozmawiałem ze starszą panią mieszkającą opodal, powiedziała mi o wycięciu drzewa parę lat temu z powodu spróchnienia. Jak zwykle padło pytanie:

– A pan co tutaj tak chodzi? Zgubił się pan?

 

Bukowy las w słoneczny dzień – widok, za którym tęsknię w niekończące się zimowe miesiące.

 

A tutaj, na dawnym polu, rośnie młoda buczyna z ładnymi widokami na boki.

 

Chrzęszczący marsz rzepakowym ścierniskiem. Mimo wyczuwalnego oporu giętych butami grubych łodyg idzie się nieźle, chociaż oczywiście ciężej, ale pod warunkiem założenia masywniejszych butów i dobrze opiętych ochraniaczy. Kiedyś uczono mnie, jak chodzić na bosaka po ściernisku: otóż nie tyle podnosi się stopy, co przesuwa je tuż nad ziemią aby na bok przygnieść ucięte łodygi; nie można naciskać na nie z góry bo poranią stopę. Podobną technikę i tutaj trzeba stosować mimo butów. Raz jeden stanąłem na nisko uciętą grubą łodygę; okazała się na tyle sztywna, że utrzymała ciężar; w rezultacie but wygiął mi się na bok i zsunął; ledwie ustałem.

 

Mnóstwo nasion na lipach i żołędzi na dębach. Zadziwia ogromny wysiłek roślin dla zostawienia potomstwa.

 Doły na drogach po deszczu. Pierwszy z lewej ma głębokość ponad dwa metry, omijałem go bokiem. Nawet czołg nie przejedzie tamtędy.

 

Denudacja – tak podpisałem zdjęcie. Widać na nim efekt obfitych opadów deszczu: woda zmywa less i przenosi go w dół po zboczu osadzając na dnie. Właśnie wyrównywanie różnic poziomów, nie tylko przez wodę, geologowie zwą denudacją. https://pl.wikipedia.org/wiki/Denudacja

W efekcie rozlicznych mechanizmów denudacyjnych kiedyś, może za milion lat, nie będzie pagórków roztoczańskich.

Kapliczki.Dla mnie są nie tylko, może nawet nie tyle, przejawem religijności, co częstokroć uroczymi miejscami dzięki wiekowym lipom. Widziałem i inne drzewa ocieniające kapliczki, ale nie jest wiele. Lipy są wśród drzew tym, czym bociany i jaskółki wśród ptaków: symbolami ciepłego lata, polnych dróg i tradycyjnych, rolniczych wiosek. Są po prostu nasze, polskie.

 Wiatraki – nadzieja ludzkości na dalsze trwanie Ziemi w dobrej kondycji, czy może dobry zarobek dla wybranych?

 W pobliżu wiosek mijałem sady owocowe. Wszystkie stare, opuszczone, z gnijącymi owocami pod drzewami. Dużą kieszeń wypchałem papierówkami, jabłkami pamiętanymi z dzieciństwa. Smakowały tak, jak kiedyś. W innym miejscu zobaczyłem pod samotną jabłonią nieznane mi jabłka. Nie wyglądały apetycznie, ale jeden owoc wziąłem. Okazał się być nie tylko aromatyczny tak, jak rzadko które ze sklepu, ale też miękki i soczysty. Szkoda mi tych marnujących się darów Natury. Ludziom się nie chce, nie opłaca albo nie mają czasu. Nie jestem lepszy, nie: też już nie robię przetworów. Kiedyś takie owoce dawało się świniom, one lubią jabłka nawet jeśli nie są ładne, ale teraz i świń się nie hoduje, bo mieć ich nie wolno. Ściślej: wolno, ale trzeba spełnić tak szczególne warunki, że zwykły gospodarz nie ma szans na uzyskanie wszystkich wymaganych zgód.

Dzikie kopalnie przy drogach. Nie podoba mi się takie pozyskiwanie piasku, ale trzeba przyznać, że pionowa ściana wyrobiska może się podobać.

 

Nowe suszarnie liści tytoniu. Pod tą wiatą przeczekałem deszcz. Przez otwarte wrota pobliskiej stodoły widziałem mężczyznę nawlekającego na drut liście tytoniu. Wiele jest w okolicy plantacji tytoniu.