Słońce!

 080925

Zapraszam na kolejną wędrówkę po zachodnim Roztoczu. Tym razem trafił mi się słoneczny dzień, jedynie pod wieczór niebo było zachmurzone. Po doświadczeniach kilku poprzednich dni cieszyłem się słońcem tak, jakbym miesiącami widział chmury nad sobą. Nie wiem, jak mają inni ludzie, ja słońca potrzebuję jak ta przysłowiowa kania dżdżu. Nota bene: co za słowo! Mogłoby być na egzaminie z polskiego dla Anglików.

Właśnie wspomniałem słowa Gigamesza, bohatera najstarszego znanego poematu, napisanego pięć tysięcy lat temu w Sumerze: mówił o swoim nienasyceniu blaskiem słońca:

>>Niechaj oczy me wprost w słońce patrzą, aż się nie nasycę, aż nie oślepnę!<<

 

Przechodząc przez las, a idzie się wąską, wijącą się wśród drzew wstęgą asfaltu, często zatrzymywałem się widząc lśnienie słońca na zielonych liściach. Patrzyłem chcąc zapamiętać każdy szczegół, każde drgnienie światła i zmianę barw. Owe zielonozłote lśnienie w sposób początkowo niezrozumiały kojarzyło mi się z... jaskółkami. Później zrozumiałem związek: tych wdzięcznych ptaszyn, tak ściśle związanych z najcieplejszymi i najładniejszymi miesiącami roku już nie ma, zostały tylko te liście słońcem prześwietlone, ale i ich wkrótce zabraknie. Trzeba więc patrzeć i zapamiętywać każdą cząstkę piękna świata, bo czasu coraz mniej.

 Prace ziemne na polu. Czy ktoś szykuje miejsce na postawienie domu? Rozejrzałem się: 200 metrów za ostatnimi domami wioski, ładne pagóry wokół, dobre ustawienie względem słońca, blisko do ładnego lasu, czego chcieć więcej? Kilka minut później przechodziłem brzegiem nieogrodzonego podwórza gospodarstwa. Pozdrowiłem kobietę – gospodynię, jak się później okazało. Odpowiadając podeszła, zaczęliśmy rozmowę. Po chwili dołączył jej mąż, rozmawialiśmy przez kwadrans. Mam nowych znajomych na Roztoczu :-) Pole okazało się być ich, a zbierają ziemię ze zbocza pagóra chcąc nieco złagodzić spadek tak duży, że poważnie utrudniający prace polowe.

 Brzozy tracą liście, niektórym niewiele ich zostało. Pocieszam się cechą szczególną brzóz: one pierwsze liście tracą już w końcu sierpnia, ale ostatnie dopiero na koniec listopada, a wystroić się potrafią nawet kilkoma ostatnimi.

 Zwykłe miejsce na drodze, ale zapamiętane. Tkwiło w pamięci bez wspomnień, oderwane od otoczenia, ale kiedy zbliżyłem się do tych drzew, pamięć obudziła się i podsunęła ich obraz. Tak, wiem, zwykłe miejsce, ale pamiętane, a tym samym nie jest już takie zwykłe, skoro zdecydowaną większość chwil, wrażeń i widoków zapominamy.

Obrazki ze szlaku

 

Spóźniona w kwitnieniu nawłoć i pszczoła uchwycona w locie.

Po przekwitnieniu nawłoć jest brzydka, panoszy się wszędzie wypierając rodzime gatunki roślin, ale ma jedną istotną zaletę, właściwie dwie: ładnie kwitnie i jest miododajna.

Od lat jem miód w niemałych ilościach. Tylko w ostateczności kupuję go w pewnym sklepiku warzywnym w moim mieście, starając się zaopatrywać bezpośrednio u pszczelarzy, na przykład kilkakrotnie kupowałem w różnych pasiekach na Roztoczu. Od dwóch lat zakupy robię na Dolnym Śląsku, w Gostkowie, w pasiece Miody z Natury.

Dlaczego akurat tam? Któregoś dnia idąc bezimiennymi pagórami na Pogórzu Wałbrzyskim zatrzymałem się chcąc sprawdzić na mapie, którędy wypada mi iść dalej, i wtedy zobaczyłem informację o pasiece w pobliżu. Poszedłem tam i w ten sposób poznałem jej właściciela i na próbę kupiłem parę słoików miodu. Od tamtego dnia niemal wyłącznie tam kupuje miody. W lipcu tego roku niemały zakup zrobiłem osobiście, będąc w Sudetach na urlopie, a drugi zakup, w sierpniu, był już na odległość. Wielką pakę ledwie przyniosłem do domu, a było w niej kilkanaście litrów miodów dwojakiego rodzaju: z czasu kwitnienia lip i gryki.

Nie mogę nazwać się znawcą, jednak dobry miód rozpoznać potrafię. Ten bezsprzecznie taki jest.

Oto co wyświetliła mi AI Google w odpowiedzi na pytanie o właściwości miodu:

>>Miód to naturalny produkt o szerokich właściwościach, takich jak działanie antybakteryjne, przeciwzapalne, regenerujące i wzmacniające odporność. Zawiera witaminy (z grupy B, C) oraz minerały (potas, magnez, żelazo), a także łatwo przyswajalne cukry, dzięki czemu jest doskonałym źródłem energii. Miód wspomaga układ krążenia, oddechowy i trawienny, a także działa uspokajająco i nasennie.

Korzyści zdrowotne miodu:

• Wzmocnienie odporności: Bogactwo witamin, minerałów i flawonoidów wspiera naturalną obronę organizmu przed infekcjami.

• Działanie antybakteryjne: Zawarty w miodzie nadtlenek wodoru ma właściwości antybakteryjne, wspomagając gojenie ran i walkę z drobnoustrojami.

• Działanie przeciwzapalne: Flawonoidy obecne w miodzie łagodzą stany zapalne.

• Źródło energii: Łatwo przyswajalne cukry proste dostarczają natychmiastowego zastrzyku energii, co jest korzystne dla sportowców i osób aktywnych.

• Wsparcie układu sercowo-naczyniowego: Miód zawiera potas i inne składniki, które mogą poprawić wydolność serca.

• Łagodzenie dolegliwości układu oddechowego: Miód działa rozkurczowo, wykrztuśnie i przeciwkaszlowo, łagodząc objawy przeziębienia.

• Działanie uspokajające i nasenne: Miód może pomagać w łagodzeniu stresu, bezsenności i nerwowości.

• Wsparcie układu trawiennego: Spożywanie miodu korzystnie wpływa na procesy trawienne.

• Właściwości kosmetyczne: Miód nawilża, regeneruje skórę i przyspiesza gojenie ran, dlatego jest stosowany w kosmetykach.

Kluczowe składniki miodu:

• Witaminy: Z grupy B (B1, B2, B6, B12), witamina C.

• Minerały: Potas, wapń, magnez, żelazo.

• Flawonoidy: Związki o działaniu przeciwzapalnym.

• Cukry proste: Glukoza i fruktoza, które szybko dostarczają energii.

• Enzymy, kwasy organiczne, aminokwasy: Przyczyniają się do wszechstronnego działania prozdrowotnego miodu.

Warto pamiętać:

• Miód to nie lek, a jedynie środek wspomagający i suplement diety.

• Właściwości miodu są dobrze udokumentowane w medycynie naturalnej, choć badania potwierdzające jego skuteczność jako leku nadal trwają.<<

* * *

Może wystarczy chwalenia miodu, wracam na szlak.

 Brzoza wiotka, zgrabna, piękna, pamiętana.

Tę brzezinę też znam i pamiętam o niej.

Tych kilka brzóz przy drodze także są moimi znajomymi.

 

Tak wygląda milion (albo bez mała) słoneczników.

 Wyjątkowo prosta i długa droga betonowa. Jeszcze dwa czy trzy lata temu była drogą gruntową.

 Jasny, ładny i przyjazny wędrowcowi bukowy las.

 Kukurydza, roślina dająca ogromną ilość masy zielonej i nasion, czym zadziwia mnie od lat. Z metra kwadratowego uprawy zbiera się… nie liczyłem, myślę, że 10 albo nieco więcej kolb, a hektar ma 10 tysięcy metrów, kilometr – milion!

 Zbliżając się do tego miejsca w lesie wspomniałem widziane rok czy dwa lata temu duże kępy niecierpka. Będą w tym roku? Były i kwitły. Czyż nie ładne kwiatki?

 Jedno z ulubionych miejsc na Roztoczu, dzisiaj specjalnie odwiedzone. Wśród widocznych na zdjęciach drzew jest czereśnia, pod którą zwykle robię przerwę w wędrówce. Znam smak jej owoców, ona zna mnie.

Zachmurzone popołudnie.

Trasa: wokół wsi Cieślanki na zachodnim Roztoczu, około 20 km na wschód od Kraśnika, a tym samym i zachodniego krańca krainy.

Statystyka: przeszedłem 20 km, na polach będąc 12 godzin.

 

Doły i odszukany zakątek

 23,280825

Pierwszego dnia pogoda była jesienna; po raz pierwszy miałem na sobie sweter pod wiatrówką. Przez większość dnia ciężkie chmury zasłaniały słońce, wiał dość silny wiatr i trzy razy padał deszcz; dobrze, że przelotny. Zastanawiam się nad odwróceniem zasad wyboru dnia wędrówki: iść wtedy, gdy synoptycy prognozują chmury i deszcz, zostać w domu, gdy według nich ma być słonecznie. Drugi dzień był dla odmiany bardzo ciepły i nawet przez pół dnia świeciło słońce.

Z samego rana, już o siódmej, wyruszyłem w drogę aby odszukać sosnowe miejsce, o którym pisałem kilka dni wcześniej. Teraz, po obejrzeniu mapy, wiedziałem dokładnie, gdzie jest. Aura, tak dzisiaj nieprzychylna, akurat na czas tych odwiedzin zmieniła się wypiękniając pola słońcem.

 Tak wygląda miejsce bezskutecznie szukane w czasie poprzedniej wędrówki. Ma urok, ale trudno byłoby mi wskazać jeden konkretny. Kształty pól i miedz są kwintesencją urody Roztocza, a dodatkowym elementem zdobiącym są sosny, dość rzadko widywane na roztoczańskich miedzach.

 Na Roztoczu wnętrza takich śródpolnych zagajników są z reguły dołami. Tak, wiem, pisałem już o dołach, obiecuję więc, że… na pewno jeszcze nie raz napiszę. Na każdej wędrówce zaglądam do ciemnych wnętrz lasków porastających doły, a czasami poświęcam im sporą więcej czasu. Tak było w drugi dzień włóczenia się po polach. Roztoczańskie doły, zdebrza, jak czasami mówią miejscowi, są królestwem różnorodnych formacji geologicznych oraz drzew, głównie grabów, buków, brzóz i lip.

 

 

Nie ma dwóch jednakowych dołów. Zaskakują różnorodnością form, wielkością i kształtami drzew tam rosnących, dzikością, ostrą granicą oddzielającą je od pół zaczynających się tuż obok, dosłownie o krok. Idąc wzdłuż ściany drzew nie wiadomo co się zobaczy wchodząc między nie. Wygodną drogę w dole, czyste zbocza z imponującymi lub pokrzywionymi drzewami, czy trudne do przejścia doły z błotnistym dnem i gęste chaszcze z pokrzywami sięgającymi piersi? Bywa, że po minięciu skarpy czy zakrętu otwiera się widok na dłuższy, równy i niezachwaszczony parów z malowniczo powykręcanymi drzewami na zboczach, ale równie często widać ślepą ścianę krótkiej odnogi albo wiele zapadlisk oddzielonych wąskimi grzędami, których lessowe ściany trzymają się pionu chyba tylko dzięki czarom, a może korzeniom drzew. Na zdjęciach widać skutki wiązania lessu przez korzenie: poniżej ich zasięgu miękka skała lessowa ulega naturalnym czynnikom destrukcyjnym (geolog powiedziałby: denudacyjnych), powoli odpada na dno, wtedy ściany stają się bardziej pionowe albo nawet przewieszone. W efekcie drzewa wiszą w powietrzu. Nie na długo.

 Właśnie wysiłki drzew chcących utrzymać się na stromiznach, na podcinanych od dołu krawędziach urwisk, są nie ostatnią ozdobą dołów czyniąc niemałe wrażenie. Podpierają się długimi korzeniami, wykrzywiają ku górze pochylające się pnie dla utrzymania pionu, ich odsłonięte korzenie bezradnie macają powietrze, a w końcu ulegają grawitacji lub wiatrom i padają, już martwe, na dno. Obok wyrwy mała siewka rusza ku odsłoniętemu słońcu, nic nie wiedząc o klęsce drzewa rodzicielskiego.

 Poznałem chyba największą lipę na Roztoczu; każdy z jej kilku pni jest wielkości dużego drzewa. Rośnie na krawędzi urwiska z dnem zasypanym gałęziami, dołem jest zasłonięta odrostami i bzem, dlatego nie mogłem znaleźć dobrego miejsca do zrobienia zdjęć. W pewnej chwili, stojąc na dużej stromiźnie, uświadomiłem sobie, że w tej pozycji nie jestem w stanie wyjąć aparatu, unieść go, ustawić i zrobić zdjęcia, bo ryzykuję utratą równowagi.

 W innym dole znalazłem najdziwniejszą lipę. Ma kilkanaście pni, ona jedna tworzy mały lasek. Przypomniałem sobie podobną lipę widzianą w Borowym Jarze w Górach Kaczawskich, ale ta roztoczańska ma kształty bardziej chaotyczne, trudne do rozplątania wzrokiem.

 Granice pól i dołów, miejsca czarujące nagłą przemianą przestrzeni.

 Nie ma przejścia, trzeba zawrócić.

 Niestety, często widuję doły tak zaśmiecone.

 Kiedy zostawię za sobą rozległe przestrzenie pól i zejdę w parów tak zielony i cienisty, z tak fantazyjnie wykrzywionymi drzewami jak ten, chwilami mam wrażenie przekroczenia tajemnego portalu przenoszącego mnie w inny świat. W takich chwilach nie zdziwiłbym się widząc krasnala wychylającego się zza pnia drzewa.

 Większość zdjęć zrobiłem w dwóch na tyle niewielkich dołach, że nawet dokładna mapa nie podaje ich nazw ani nie rysuje ich lasów, a jedynie zaciemnieniem i układem poziomic sygnalizuje ich istnienie. Są widoczne w środkowej części tej mapy. Od jej lewej krawędzi do prawej jest ledwie kilka kilometrów, a widać na niej kilkanaście dołów. Są jednak takie miejsca na Roztoczu, gdzie jest ich dużo więcej.

Obrazki ze szlaku

 Malownicze brzozy na miedzy, moje nowe znajome.

 Zbliża się deszcz! Opad wspomagany silnym wiatrem przeczekałem pod jednym z tych drzew.

 Żółtlica, wszędzie widywana roślina, okazuje się być przybyszem z Ameryki, jak wiele innych, tyle że ta akurat z Południowej. W opisie miejsc występowania tej rośliny znalazłem ciekawe słowo: „przychacia”. Miejsca przy chatach, jak mniemam. Czemu nie? Skoro są przydroża, to niech będą i przychacia.

 

 

Na wielu polach widziałem rozrzucany nawóz sztuczny, chyba... wapno?

 

W miłosnym czy śmiertelnym uścisku?

 Miedze, a wśród nich sporej wysokości pionowa lessowa ściana podtrzymywana próchniejącym pniem drzewa.

 Owoce czarnego bzu. Ta roślina rodzi mnóstwo owoców. Dla rozmnożenia się podejmuje, jak wiele innych roślin, ogromny wysiłek.

 Widząc takie z pozoru całe kłosy na polu po przejeździe kombajnu, czasami sprawdzam czy są puste, czyli bez ziaren. Jeśli są dobrze wymłócone, a tak najczęściej jest, odczuwam coś podobnego do satysfakcji czy przyjemności – odczucie przekazane mi przez moich przodków pracujących na roli. 

 Pas pozostawionego zboża przy wysokiej między. Często widzę takie ślady przezorności kombajnistów, i nie dziwię się im.

 Jak zawsze zwraca moją uwagę ładny kolor grykowego ścierniska.

 Ostrożeń, pięknie kwitnący chwast.

 Czerwone owoce róż, jeden z symboli końca lata.

 Trzmielina, tak ładna i tak zwykła.

Widziałem całe łany łyszczca. Nie potrafię zrobić takiego zdjęcia, na jakie zasługuje ta ładna roślinka, dlatego wklejam jedno skopiowane z tej strony. 

 

Piękne kolory owoców kaliny koralowej. Wystarczy nanizać je na nitkę by móc zawiesić jako ozdobę na kobiecej szyi.

 Pąki na porzeczkowych krzewach. Jeszcze lato nie minęło, a ta roślina już się szykuje do wiosny.

 Przydrożna grusza. Podniosłem jeden jej owoc, spróbowałem, był dobry, dokładnie taki, jaki pamiętam z dzieciństwa. Nim poszedłem dalej, napchałem kieszenie gruszkami.

 Budowa utwardzonej drogi prowadzącej na pola. Teraz nie ma wioski, nawet wśród najmniejszych przysiółków (kto jeszcze pamięta znaczenie tego słowa?), bez porządnej drogi, najczęściej asfaltowej, a do wioski mojego dzieciństwa wiodła polna droga – jak do niemal wszystkich w tamtych czasach.

 Przez parę godzin miałem towarzysza. Kiedyś na wioskowej ulicy w Górach Kaczawskich doskoczył do mnie agresywny pies, najwyraźniej z zamiarem sprawdzenia swoich zębów na mojej łydce. Wtedy podbiegł drugi pies, podobny do wilczura, i… odgonił agresora. Kiedy ruszyłem dalej, poszedł ze mną. Towarzyszył mi wiele kilometrów, kilka godzin widziałem go w pobliżu. Na przerwie położył się obok mnie, wyjąłem z jedzonej kanapki krążek wędliny i podałem mu, ale wziął dopiero wtedy, gdy o to poprosiłem. Nie wiem, czy zrozumiał, ale tak to wyglądało. Kiedy przekroczyłem szosę, został. Szedłem pod górę słysząc jego coraz cichsze szczekanie. Myślę, że żegnał się ze mną. Dzisiaj ten mały piesek zniknął nie wiadomo kiedy.

 Tam świeci słońce! Dlaczego nie tutaj? Minie lato, a ja zostanę z niedosytem słońca. Jakże mało go w tym roku!

 Pod wieczór przejaśniło się. Słońce!

 Gaśnięcie kolorów dnia.

 Zmierzch. Ostatnie spojrzenie na pola przed wejściem między domy wioski.

 Zachód słońca oglądany jeszcze z trasy drugiego dnia. Kiedy doszedłem do samochodu, było już niemal ciemno.

Trasy: pola i doły między Szczebrzeszynem a Kraśnikiem, zachodnie Roztocze.

Statystyka: w drodze byłem w sumie 25 godzin. Pierwszego dnia przeszedłem 22 kilometry, drugiego 13. Dlaczego, może ktoś zapyta? Nie dość, że kręcąc się po dołach długiego dystansu się nie przejdzie, to jeszcze zadzwonił kolega i sporo czasu zeszło nam na babskim gadulstwie, a później znalazłem miedzę, na której siedziało mi się wyjątkowo dobrze pod brzozami.

 Właśnie tę miedzę.