O górach na Roztoczu

 150921

Może pojechać dalej, w nieznane jeszcze rejony Roztocza? – myślałem oglądając mapę. Wybór padł na Józefów. Ma mapie zobaczyłem sklep Biedronka, i wiedząc, że przy nim będzie parking, zdecydowałem tam pojechać. Wybór okazał się niezbyt optymalny, bo w sumie kilka kilometrów szedłem ulicami i asfaltem, ale zwiad zrobiłem i wiem, gdzie jechać w następne dni. Samo miasteczko wydało mi się takie… zwyczajne. Zabudowa jednorodzinna, sporo domów starszych, ale na ogół zadbanych, chociaż oczywiście zdarzają się perełki wyjątkowo ładne, i, na przeciwnym biegunie, domy dające wyobrażenie o wyglądzie tego wschodniego miasteczka przed wiekiem – jak te dwa na zdjęciu.

Lasy są tam inne: jasne, z przewagą sosen, mniej zachwaszczone, po prostu ładniejsze. Ich odmienność ma związek, jak mi się wydaje, z piaszczystą ziemią, i zapewne dlatego więcej jest tam nieuprawianych pól. Niektóre wyglądają jak typowe nieużytki czy dzikie łąki, wiele zarasta drzewami. Widoki są bardziej urozmaicone, ale mniej jest dróg polnych, chcąc więc polować na ładne widoki, będzie się częściej chodzić bezdrożami, nierzadko, jak się okazało, także zaroślami.

Pierwszym moim celem była Góra Młynarka, pokaźne wzgórze ze stokiem narciarskim. Uliczka w miasteczku skończyła się, idąc jakimiś zaułkami, a dalej szosą, wszedłem do wioski, ścieżką za stodołą wyszedłem na zarastające pole, przekroczyłem tory i wszedłem w las. Wrócę się na chwilę: na torach widziałem łosia. Stał nieruchomo i patrzył na mnie, a ja na niego.

Teren pod Młynarką jest prywatny i ogrodzony, jak się okazało. Ogrodzenie jednak jest tylko przy bramie, dalej żaden napis nie zabrania wejścia, więc poszedłem na szczyt. W porównaniu do toru narciarskiego w pobliżu wsi Chrzanów, ten jest niewielki i gorzej wyposażony, wzgórze jest też niższe ale brzydszym nie jest, a widoki ze szczytu są po prostu ładne. Miejsce warte zapamiętania i powrotu.

 

Z Góry Młynarka na zbocza Gór Halińskich (tak, tak, są takie na Roztoczu, chociaż górami zwą się na wyrost) mogłem dojść tylko okrężną trasą, jeśli miałbym się trzymać dróg, ale zachciało mi się iść najkrótszą. Problem w braku dróg, bo te istniejące, nader nieliczne, biegną w poprzek mojego kierunku. Poszedłem więc na przełaj. Pierwsze setki metrów były wygodne, a nawet widokowe. Zboczyłem do czereśni rosnącej na polu, bo jakże ominąć drzewko tak ładne i samotne? 

Kusiła droga biegnąca opodal, ale oparłem się jej zakusom i idąc w poprzek pól doszedłem do następnej poprzecznej drogi, jednak za nią była ściana lasu. Wszedłem między drzewa, widząc na zdjęciach pola ledwie sto metrów dalej. Obyło się bez przedzierania chaszczami, wyszedłem na wyraźną drogę ze znakami czarnego szlaku. Za nią znowu był las. Może jednak iść szlakiem, okrężną drogą? Oglądając zdjęcia Google, wypatrzyłem nieodległą przerwę w ścianie lasu, a nawet jakby ślad pasującej mi przecinki. Poszedłem tam, pole wciskało się w las, ale za nim jedyny wypatrzony dukt wiódł w niepasującą mi stronę. Wszedłem w las trafiając na gęste zarośla tarniny i nawłoci. Już miałem zawracać, gdy zobaczyłem szukaną drogę. Właściwie nie droga to była, a podwójny ślad wygnieciony przez sporadycznie przejeżdżające tędy ciągniki rolnicze.

  Las się skończył, byłem na nieuprawianym zarastającym polu. Za nim, na brzegu świerkowego lasu, nie znalazłem śladów, a że na zdjęciach widziałem bliski jego koniec, poszedłem lawirując między drzewami i pilnując słońca. Ze spodziewanych stu metrów zrobiło się dwieście, ale w końcu zajaśniało między drzewami. Jeszcze tylko przeszedłem przez pas paproci sięgający piersi, i zatrzymałem na odkrytym zboczu wzgórza. Byłem w Górach Halińskich.

Na zdjęciu satelitarnym szukana droga jest dość wyraźna, ale w rzeczywistości jest inaczej, ponieważ zdjęcia były robione około osiem lat temu. Widoczne pojedyncze drzewka zarastających pól są teraz gęstwinami młodniaków, paproci i nawłoci.

Powinienem tam zostać, poznać okolicę, ale kusiły widoki czekające na mnie dalej.

Na mapie jest zaznaczona budowla opisana jako „Figurka Na Granicy Pól”. Wielkie litery sugerują nazwę, ale teraz coraz częściej ludzie piszą zwykłe słowa wielką literą, więc nie wiem, czy to nazwa, czy po prostu opis, tym bardziej, że jak się później okazało, figurki tam nie ma. Po dojściu polami do drogi, skręciłem w stronę „figurki”, ale nim do niej doszedłem, zobaczyłem tak ładną drogę, że poszedłem nią. Zielona i równa, wiodła przez widny lasek sosnowy, obok prześwietlonych słońcem uroczych zagajniczków brzozowych. Właśnie takie miejsca, taką grę kolorów, wspominam w zimie niczym piękny sen, który wydaje się być marzeniem, nie wspomnieniem.

 

Oczywiście myszkowałem między drzewami, bo przecież zawsze jest dobry czas na poszukanie grzybów; oprócz kilku starych i nadjedzonych kozaków i maślaków, znalazłem zdrowego sporego prawdziwka. Przy ostatniej kępie brzóz, na zboczu z widokiem na wieś Nowe Górniki, zrobiłem przerwę. Jakże one są odmienne od parominutowych przerw zimowych! Nierzadko na stojąco, szybko żeby nie zmarznąć, a zaraz po wypiciu herbaty rusza się dalej. Teraz siedząc na trawie, bez pośpiechu, celebruje się zwykłe czynności patrząc na niezwykłe, bo letnie widoki.

Wieś Nowe Górniki jest ładną, zadbaną miejscowością. Nowy, szeroki chodnik, gustowne przystanki autobusowe, wiele nowych domów, niektóre naprawdę ładne. 

 

Znowu wspomniałem o dążeniu obecnej władzy do wyprowadzenia Polski z Unii i o jej popieraniu przez emerytów i wielu rolników. O ile tych pierwszych jeszcze jakoś można tłumaczyć rozdawnictwem obecnego rządu, to poparcia drugich wytłumaczyć się nie da, chyba że ich głupotą. Wszak na wyjściu z Unii właśnie rolnicy stracą najwięcej, bo możliwość eksportu bez ograniczeń i bez podatków granicznych; stracą też dopłaty unijne. Cóż, zapewne myślą, że to ich władza, swojska, bo chrześcijańska. Nie, cechą dominującą ugrupowania nie jest chrześcijańskość, a barbarzyńskie zaślepienie władzą.

Dość o tym bagnie.

Piękne są tamte okolice. Przechodząc przez wioskę wypatrzyłem miejsce do parkowania, jest w pobliżu remizy strażackiej. Wrócę tam.

Opodal wioski pola wspinają się na malownicze wzgórze bez nazwy. Oczywiście wszedłem na nie, bo przecież nie można ominąć miejsca tak ładnego.

 Przyznam się do błędu: była godzina 14, powinienem wracać, zwłaszcza że miałem lepiej poznać Góry Halińskie, ale źle oceniając odległość, poszedłem ku Górze Hałdzie. Niewielki lasek widoczny na papierowej mapie okazał się lasem mającym kilka kilometrów długości. Dobrze, że widny to las, słoneczny, sosnowy i grzybny.

Szedłem drogą patrząc na słońcem oświetloną drogę i sosny, ale też szukając grzybów. Spotkanemu grzybiarzowi powiedziałem o planie dojścia do Hałdy, a w odpowiedzi usłyszałem, że powinienem skręcić w dalszą poprzeczną drogę, bo ta wyprowadzi mnie na wyższy i widokowy szczyt. Zapytałem o szczegóły i poszedłem. Szczyt nie był wyższy a niższy od sąsiedniej zalesionej Góry Hołdy, widać to wyraźnie, ale widoki z niego faktycznie były rozległe. Są jednak tak dalekie, że mogą jedynie zaciekawić, ale ciekawości nie zaspokoją. Mogą podpowiedzieć miejsca przyszłych wędrówek, jak mnie podpowiedziały, jeśli dobrze zidentyfikowałem zbocza wzgórz widziane na dalekim horyzoncie. Mam wstępnie ustalone kolejne miejsca do poznania.

Pod przydrożny krzyż wróciłem późno, o godzinie 17, mając jeszcze około sześciu kilometrów do samochodu. Napisałem o krzyżu, ponieważ nie zauważyłem cech kapliczki, ale może jakaś wnęka na figurkę tam jest, tylko zasłonięta. Tak czy inaczej budowla jest ładna i stoi w ładnym, widokowym miejscu. Warto ją poznać.

Po krótkiej przerwie ruszyłem drogą ku wsi Majdan Nepryski, a droga wiodła przez Góry Halińskie. Nie mogę pochwalić się dobrymi zdjęciami, bo widoki były pod słońce. Tam jest tak ładnie, że wrócę i to już niebawem. W tej wsi też mam ustalone miejsce na parkowanie samochodu.

 Wspomnę jeszcze o spotkaniu padalca. Pełzał środkiem drogi, a widząc mnie znieruchomiał. Ładne stworzenie, mimo że tak podobne do węża, a wiadomo, że te gady budzą u ludzi złe emocje. Widziałem też wiele krzewów tarniny wprost obsypanych owocami. Chciałbym wrócić tam późną jesienią i nazbierać tych śliweczek na sok o barwie rubinu. Widziałem dziwną roślinę nieco przypominającą przekwitły koper na sterydach. Pytałem Googli, ale precyzyjnej odpowiedzi nie dostałem. Może to barszcz, a dowiedziałem się, że jedna z odmian, barszcz Sosnowskiego, jest niebezpieczny dla ludzi. Roślina wyglądała na niegroźną… 

 

Proszę jeszcze przeczytać inskrypcję wykutą na starym krzyżu stojącym w Józefowie. Przez sto lat nasz język jednak sporo się zmienił.

 Po równo dwunastu godzinach wróciłem do samochodu. Czułem silne zmęczenie, ale skoro na drugi dzień nie miałem zakwasów, granic swoich możliwości nie przekroczyłem. W najbliższych dniach ma być pogorszenie pogody, ale kiedy tylko deszcze i chmury odejdą, wrócę na roztoczańskie pola.

Trasa:

Józefów, wieś Borowina, częściowo czarnym szlakiem na Górę Młynarka, polami i lasami do Gór Halińskich, wieś Nowe Górniki, zbocze Góry Hałda, Góry Halińskie, wieś Majdan Nepryski, Józefów.

 

Dwa dęby

 

120921

Wybrałem Radecznicę z powodu sąsiedztwa wzgórz, po których wiele sobie obiecywałem; był też parking w ruchliwym miejscu, a więc możliwość bezpiecznego zostawienia samochodu na cały dzień. Co prawda mój automobil ma 21 lat i niewiele jest warty, ale jest najcenniejszym pojazdem na świecie, bo moim.

Zaparkowałem w pobliżu bramy wejściowej do miejscowego sanktuarium. Była uchylona, więc wszedłem i zobaczyłem, zdziwiony, zabudowane długie schody; budynek kościoła jest dużo wyżej. Na portalu umieszczono dwie płaskorzeźby z stylu socrealizmu: na jednej zakonnik podaje opłatek chłopom, na drugiej żołnierzom. Wydały mi się dziwne, jakby przeniesione z innej epoki. Stromą uliczką obok wszedłem wyżej i zobaczyłem, zaskoczony, wiele budynków szpitala psychiatrycznego i bloki mieszkalne. Duża wieś. Później dowiedziałem się, że aspiruje do miana miasta, oraz, że nieodległy Goraj prawa miejskie już otrzymał.

 

Kierując się zdjęciami Google minąłem blok, wszedłem w ciasną uliczkę, w jakieś kręte opłotki. Nie spodziewałbym się tam drogi, ale jednak była: zaułek zamienił się w wąwóz, a ten wyprowadził mnie na otwarte przestrzenie.

Szedłem bez sprecyzowanego planu. Trochę liczyłem na pola i wzgórza blisko wioski, ale nie widząc pasujących mi dróg, poszedłem dalej. W końcu plan podstawowy się nie zmienia: po prostu chodzenie tam, gdzie ładnie.

Ranek był lekko chłodny, dzień bardzo ciepły, prawdziwie letni, ale z lekką mgiełką w powietrzu. Sweter zdjąłem po godzinie, po drugiej i kurtkę schowałem w plecaku. Będę tęsknił za wędrowaniem w samym podkoszulku, za swobodnym siadaniem na trawie bez obawy o zmarznięcie czy przemoczenie, za wiatrem we włosach.

Droga wyprowadziła mnie na skrzyżowanie, przy którym jest cmentarz z czasów pierwszej wojny. Tablica informuje o pochowanych tutaj żołnierzach austriackich i rosyjskich. Rozejrzałem się: kilka wydłużonych wzniesień przypominających groby ziemne, brzozowe krzyże, nieliczne drzewa z liśćmi prześwietlonymi rannym słońcem. Niewielki, zielony cmentarz bez gąszczu kamiennych grobów. Na powierzchni może piętnastu arów pochowano blisko cztery tysiące ludzi, a to znaczy, że chowani byli w zbiorowych mogiłach. Patrząc na ten ładny skwer trudno uwierzyć, że leżą tutaj szczątki tylu młodych (w większości) ludzi! Tyle bezsensownie przerwanych istnień ludzkich, miłości i smutków nieprzeżytych, tyle nadziei tutaj znalazło kres. Wspomniałem płaskorzeźbę z portalu świątyni na dole, i ze złością pomyślałem, że gdyby kapłani nie błogosławili z takim zapałem ludzi zabijających się wzajemnie, nie święcili ich narzędzi zabijania, może mniej byłoby wojen, albo przynajmniej nie byłyby tak okrutne…

Cmentarz jest z 1915 roku, a więc nie żyją już dzieci ludzi, których kości tutaj leżą. Nikt o nich nie pamięta, może tylko czasami ktoś, sam będąc starym, wspomni o dawnej rodzinnej historii, o swoim dziadku, który nie wrócił z wojny i nie wiadomo, gdzie jest pochowany…

Politycy wywołujący wojny powinni przymusowo i do końca życia być grabarzami.

Rozejrzałem się. Na północy zobaczyłem odległe, niezalesione zbocza i skręciłem w drogę tam prowadzącą. Nie miałem ochoty iść lasami, chciałem widzieć wokół siebie dal i błękitne niebo.

Idąc widokową drogą, minąłem ostatnie domy Zaporza, przeciąłem lokalną szosę i oto nową drogę miałem przed sobą.

Wiodła mnie dnem doliny, z obu stron po zboczach wzgórz wznosiły się pola. Jedna z bocznych dróżek wchodziła w poprzeczną dolinkę zamkniętą lasem, a wyżej, na miedzy, rosło samotne drzewo. Skręciłem tam, chcąc pod tym dębem, jak się okazało, zrobić przerwę. Schowane na uboczu ładne ciche miejsce.

 Parę godzin później, wracając, siedziałem pod innym dębem rosnącym na zboczu innego wzgórza, też wśród pól. Widok sprawił mi przyjemność. Otóż na dalekim horyzoncie widziałem wieżę widokową stojącą nad Hosznią Ordynacką, Górę Łysiec oraz ostatnie domy Gilowa. Po raz pierwszy rozpoznałem kilka dalekich szczegółów, a więc stało się to, co w Górach Kaczawskich jest normą. Może będzie mi dane poczuć do Roztocza to, co czuję do Gór Kaczawskich? Nie wiem, jak nazwać to uczucie głębokiego przywiązania. Mówimy o miłości wobec miejsc, krain, widoków, dzieł sztuki, zwierząt, natury, ale nie wiem, czy słusznym jest używanie tego słowa. Skłonny byłbym rezerwować je jedynie dla uczucia wobec drugiego człowieka. Jak jednak mam nazwać to, co czuję, widząc samotne drzewo na zboczu pagóra lub polną drogę wijącą się w oddali? Nie wiem. Wiem, że ich widoków i bliskości jestem niesyty. Nawet jeśli wracam z obietnicą zrobienia sobie kilku leniwych dni przerwy, już na trzeci dzień chciałbym jechać. Czasami jadę na przekór sobie, gnany odczuwaną tęsknotą wobec której jestem bezsilny, także niejasnym przeczuciem unikania straty.

Dość rozczulania się, pora wracać na szlak. Wieżę widokową widziałem kilka razy w ciągu dnia, zawsze daleką, ledwie widoczną na granicy ziemi i nieba. Dzisiaj była dla mnie znakiem rozpoznawczym tej części Roztocza, niczym Ostrzyca na Pogórzu Kaczawskim. Aparat oczywiście kiepsko widzi, dlatego widok spod dębu powiększyłem. Sprawdzałem teraz, odległość wynosiła 5, może 6 kilometrów.

 

Oglądając zdjęcia Googli zobaczyłem, że jeśli skręcę w następną boczną drogę, dojdę do innej, znanej mi już, a ta poprowadzi mnie do kapliczki na rozstajach, tej obsypanej śmieciami. Po drodze był co prawda las, a bieg drogi niepewny, ale przecież nie po raz pierwszy szedłbym na przełaj. Teraz, gdy pola są puste, nie ma problemów iść tam, gdzie się chce dojść. Las i leśna droga nie podobały mi się, więc skręciłem między drzewa, a później idąc ścierniskiem doszedłem do starej znajomej. Dobrze jest iść znanymi drogami, mając wielki przestwór pól wokół siebie.

Odruch grzybiarza zawsze mi się włącza samoczynnie, gdy idę przez las, tak też było w tym niewielkim zagajniku. Myszkując wzrokiem po przydrożu, motocykl zobaczyłem dopiero gdy byłem przy nim. Był to stary pojazd popularnie zwany wueską, motocykl mojej wczesnej młodości, lat marzeń o własnej maszynie. Miał silnik o pojemności 125 centymetrów i mocy siedmiu koni, osiągał zawrotną szybkość osiemdziesięciu kilometrów. Z rozczuleniem patrzyłem na motocykl, który teraz wydał się taki biedny, taki mały i prymitywny, a kiedyś był obiektem pożądania wiejskich smarkaczy. Także moim, przynajmniej do czasu, gdy wujek pozwolił mi na przejechanie się jego junakiem.

W niespodziewanym miejscu, bo na stoku wzgórza, nie na dnie doliny, we wsi Podlesie Małe jest jezioro. Dzikie, bez ośrodków i plaż, z szuwarami, starymi wierzbami na brzegu i linią lasu po drugiej stronie. Ładne jezioro, ale zaśmiecone. W wodzie pływają butelki, a pojemniki na śmieci są przepełnione. Z ciekawością (ale i zazdrością) patrzyłem na wędkarza co parę minut zdejmującego z haczyka rybę; były niewielkie, ale przecież takie są najsmaczniejsze. Rozmawiając z nim, chciałem usiąść na ławce stojącej obok, jednak całe jej otoczenie było zaminowane przez psy. Na wąskim pasie zieleni między brzegiem a jezdnią rozłożyła się rodzina na niedzielny piknik. Obrazu dopełniali młodociani motocykliści warczący na ulicy swoimi terenowymi maszynami. Dziękuję, miejsce nie dla mnie.

Przy głównej ulicy wioski, na prywatnej posesji rośnie… Zaraz, jak się nazywa ta roślina, widywana kiedyś w Ustroniu? Właściciel powiedział, że to datura. W domu sprawdzałem, ale pewności nie miałem. Brugmansja czy datura vel bieluń? Wątpliwości wyjaśniła Anika na swoim blogu  Chwile Zachwycone.

Fotografowałem brugmansję, śmiertelnie trującą roślinę pochodzącą z Ameryki Południowej. Niech będzie śmiertelna, ale piękną jest! 

 

Niewiele dalej, przy tej samej uliczce, rośnie surmia, czyli katalpa z rodziny bignoniowatych (język można połamać na tych nazwach), drzewko dość często widywane w ogrodach i parkach. Liście surmii, jasne i wielkie, są ładną ozdobą.

Jeśli ktoś z Was zauważył błąd w nazwach, proszę o jego wskazanie.

Mogłem zejść do wioski i samochodu drogą przy cmentarzu wojennym, ale mając jeszcze trochę czasu, skręciłem w polną drogę. Będąc blisko lasu chciałem zawrócić, ale zobaczyłem dwóch grzybiarzy idących z naprzeciwka; w torbach nieśli grzyby. Zebrali moje grzyby! – wzburzyła się we mnie krew grzybiarza. Poszedłem do lasu. Ładny był, pięknie prześwietlony popołudniowym słońcem, ale grzybów nie znalazłem. Doszedłem do skrzyżowania dróg leśnych, ta w lewo kusiła swoją urodą. Próbowałem wyobrazić sobie układ przestrzenny, wyszło mi, że powinna prowadzić w stronę wioski, więc poszedłem. Las szybko się skończył, i ujrzałem piękną okolicę.

Szedłem wolno nie chcąc, by droga zbyt szybko się skończyła. Te widoki mam w zamian za grzyby – przyszła mi do głowy dziwna, nieracjonalna myśl. Droga oczywiście skończyła się za szybko, jak wszystkie ładne drogi, nieco niżej zamieniając się w uliczkę. Dwa kilometry dalej zobaczyłem portal kościoła i swój samochód.

Trasa:

Z parkingu przy bazylice w Radecznicy polami pod Wólkę Czernięcińską. Dalej polnymi drogami na wschód, w stronę Gilowa, a następnie nad jezioro w Podlesiu Małym. Powrót do Radecznicy zakolem, od południa.