Etykiety

Moja książka

Wrażenia i chwile

 150422 Dzisiaj jest umowny dzień premiery mojej nowej książki.    „Książka jest o wrażeniach, o przeżywaniu zwykłych dni i zdarzeń, o chwi...

wtorek, 22 września 2015

O muzyce, erotyce i o zagadce szczęścia


Po założeniu bloga zamieszczałem w nim swoje teksty, ale raczej hurtowo. Później doszedłem do wniosku, że teksty (posty, jak tutaj się mówi), nie powinny mieć dziesiątków stron, a tak było u mnie, i powinny być raczej monotematyczne. Zrobiwszy porządki, zostało mi sporo tekstów, które sukcesywnie zamieszczam, starając się o zgodność pór roku. Ten tekst napisałem we wrześniu 2008 rok, w czasie pobytu w UK. W przygotowaniu tekst o pierwszej w tym sezonie wędrówce kaczawskiej; myślę, że opublikuję go jutro.

12 września.
“Nieco przerysowując, można powiedzieć, że dźwięki muzyczne to "supersamogłoski" (czyste częstotliwości, w przeciwieństwie do częstotliwości mieszanych, typowych dla prawdziwych samogłosek) i czyste spółgłoski (produkt rytmów i uderzeń niemal wszystkich instrumentów). Te cechy czynią z muzyki rodzaj silnego przeżycia dźwiękowego, które przesyła do kory mózgowej czyste, zintensyfikowane dawki tego, co zwykle ją pobudza."
(Pascal Boyer, "I człowiek stworzył bogów", przełożyła Krystyna Szeżyńska-Maćkowiak, wydawnictwo Prószyński i S-ka, str. 133 i n.)
Te słowa Pascala Boyera przypomniały mi się dzisiaj, w czasie długiej drogi w poprzek Wyspy, a razem z nimi wspomniałem zielone wzgórza Walii, wśród których zapisałem je; wtedy dałem sobie obietnicę przemyślenia ich sensu. Nie wiem, chyba nie przemyślałem, tyle że właśnie dzisiaj, ni stąd ni zowąd, te słowa skojarzyły mi się z kilkoma utworami muzycznymi i z... erotyką.
Cóż, jestem facetem, mam męską płeć mózgu, więc myśleć i kojarzyć mogę tylko po męsku.
Wiele jest momentów w utworach muzycznych, w których występuje efekt – właśnie tak mi się pomyślało, nie znajduję w tej chwili lepszego określenia – efekt balansowania na krawędzi. Teraz, bez zaglądania do moich zbiorów, wspomnieć mogę takie miejsca w piątym koncercie fortepianowym Beethovena, także w jego koncercie skrzypcowym, w koncercie D-dur Brahmsa, oczywiście jest też w pierwszym poznanym przeze mnie utworze klasycznym, utworze, do którego odczuwam wielki sentyment - w koncercie e-moll Szopena, ale to tylko przykłady.
Ta chwila jest tuż po starannym przygotowaniu słuchacza przez kompozytora do pojawienia się najpiękniejszej melodii; wyobraźnia jego jest rozbudzona, zmysł słuchu wyostrzony, oczekujący, pragnienie usłyszenia tych cudnych dźwięków sięga szczytu, gdy nagle wszystko jakby zamiera, ustaje. Pobudzające dźwięki milkną na chwilę, i gdy już mamy zejść ze szczytu naszej gotowości ich przyjęcia, delikatnymi dźwiękami, zapowiedzią i zachętą bliskiej rozkoszy, kompozytor utrzymuje, a nawet wzmaga nasze pragnienia; i dopiero gdy dalsze balansowanie na tej krawędzi staje się nieprawdopodobieństwem, gdy dalsza zwłoka mogłaby ostudzić nasze pragnienia, w potoku tych jedynych dźwięków przychodzi objawienie piękna i... spełnienie.

15 września.
Wychodziłem do pracy gdy rozwidniało się – wracałem o zmierzchu. Cóż mi dał ten dzień - zwykły, najzwyklejszy dzień mojego życia? Coraz częściej podobne pytania słyszę w sobie, coraz bardziej żałuję mijających dni, coraz cenniejszych dla mnie. Chciałbym z każdego dnia ocalić jakąś cząstkę, niechby niewielką, niechby mało znaczącą, ocalić cokolwiek: jedną chociaż myśl, widok, radość, uśmiech, albo odwrotnie – smutek czy łzę. Zapamiętać tę sekundę dla uratowania dnia od zapomnienia. Czy ja chcę tak dużo? A jeśli nie, to dlaczego tak trudno o taką pamięć?
Gdy wjeżdżałem micrą na teren firmy, na wprost zobaczyłem wschodzące słońce, a wyżej niebo wyraziście zabarwione. Może ten wschód zapamiętam? – pomyślałem, ale bez przekonania – nie wiem dlaczego. Słońce pokazało się ponownie dopiero krótko przed zachodem, gdy wracałem do bazy jadąc na wschód, a więc jechałem goniąc cień mojego samochodu, radując oczy i serce widokiem krajobrazu oświetlonego najpiękniejszym słońcem, bo wrześniowym i zachodzącym. Właśnie teraz, w tym miesiącu, ma ono pod wieczór barwę najzłocistszą, najcieplejszą. Od czasu ponownej lektury książki Drzeżdżona, więc już od roku, w takich chwilach słyszę jego słowa, pragnienie zatrzymania w kropelce bursztynu wschodu słońca na swej dłoni, i jak zawsze myślę o swoim pragnieniu – zatrzymania zachodu słońca.
Wschód jest niewyspany (Eos wstaje stanowczo zbyt wcześnie, a ja nie potrafię jej tego oduczyć) i chłodny, kojarzy mi się z początkiem dnia wypełnionego pracą, o której tylko ostatni pacan mógł powiedzieć, że człowieka uszlachetnia; kojarzy się właśnie z zimnem i z zaspanymi oczami. Świt niech się spełnia, bo jest początkiem, a jeśli akurat ten jest początkiem dnia wolnego, to tym bardziej niech mu dane będzie rozpocząć się i trwać jak najdłużej. Chwytać trzeba jego kres, zachodzące słońce, koniec kolejnego dnia mojego życia, ale tak samo to możliwe, jak zastygnięcie wschodu w bursztynie. Chociaż... jeden sposób znalazłbym, tyle że nie wschód ani nie zachód trzeba mi więzić, a owe chwile między początkiem a końcem dnia. Tylko w ten sposób mogę uchwycić dzień, i tylko wtedy mogę spokojniej, a może nawet i bez żalu, patrzeć na zachodzące słońce.
Pisząc te słowa, ponownie, jak setki już chyba razy, wspomniałem Prousta piszącego o uchwyceniu rzeczywistości między chwilą obecną a przeszłością. W ciągu tego dnia też myślałem o nim, a nawet wydawało mi się, że jestem bliżej jakiejś głębokiej myśli (swojej myśli), ale ona znowu, jak tyle już razy, gdzieś mi umknęła nim zdążyła się wykrystalizować. Teraz, wieczorem tego zwykłego dnia wrześniowego, żałuję tej ucieczki tym bardziej, że miałem nadzieję na utrwalenie tego dnia w pamięci właśnie dzięki rozwiązaniu jednej z tych zagadek szczęścia, które podsuwa mi Proust, a których istota, pierwiastek najważniejszy, sens i radość dający, ciągle wymyka się mi.
Daremnie szukamy, a oto otwierają się... – pisał Proust. Więc same, znalezione przypadkowo? Nie jest to pocieszający wniosek. A może do rozwiązania zagadki szczęścia trzeba mieć szczęście? Albo geniusz Prousta? Chyba tak właśnie jest, ale trzyma się mnie uporczywa nadzieja, że jeśli nawet zdołam uchwycić niechby cząstkę tej zagadki – będę wygrany. Że możliwe to jest nie tylko dla umysłu sięgającego tak wysoko jak jego umysł, do wyżyn mi niedostępnych, ale dla wszystkich, którym te rozwiązanie jest potrzebne, więc i dla mnie. Chodzi tutaj o rzecz najważniejszą, o uchwycenie i zatrzymanie chwil dzisiejszego dnia, każdego wschodu i zachodu, ale jeśli nawet nie uda się – tutaj jest moje pocieszenie - to i tak wygrana będzie moja, bo wszak szukając, jestem w drodze, a mówi się, że droga może być ważniejsza od celu. Szukam. Szukam sam i szukam przy pomocy Prousta, chociaż co raz wydaje mi się, że moje drogi poszukiwań są rozbieżne z jego drogami; może w tych odmiennościach jest przyczyna moich kłopotów w jego zrozumieniu?

4 komentarze:

  1. Chyba wszyscy szukamy szczęścia... Taką prezentację przygotowałam na potrzebę pewnej lekcji w klasie 6.
    https://docs.google.com/presentation/d/1Ccmx-4siF5oeZojjRLwEqzaJJOJVzRWd1ruqY1JqcmM/edit?usp=sharing
    A muzyka.... tak znam ten moment niepewności, zawieszenia, oczekiwania na jedną, jedyną melodię... takie niekończące się wręcz oczekiwanie pojawia się w trakcie słuchania IX Symfonii Beethovena ( uwielbiałam ją znacznie wcześniej niż spopularyzowała ją Unia Europejska) Pojedyncze takty Ody do Radości przewijają się przez cały utwór sprawiając, że ból oczekiwania i tęsknota stają się wręcz nieznośne.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Dziękuję, Aniu.
      Przeczytałem o miłości, przyjaźni, o drugim człowieku i minimalizacji swoich potrzeb materialnych. Pisałaś prawdę i tylko prawdę, ale… jest jeszcze szarość dnia powszedniego, która potrafi tak przyciskać do ziemi; jest też najgorsza z najgorszych niewiedza o swoim szczęściu. Jakże często za dobry uznajemy czas, który minął - znacznie częściej niż czas, który trwa teraz. Dla mnie tutaj właśnie tkwią największe trudności.
      Tak, oczekiwanie i tęsknota mogą stać się nieznośne – piszę o muzyce – ale jak piękne jest wtedy spełnienie! Dla mnie to muzyczna erotyka.
      Dziewiąta jest pięknym i majestatycznym dziełem. Raz jeden dane mi było wysłuchać jej na żywo, w filharmonii. Śpiewały trzy chóry; pamiętam, że trudno było wszystkim wykonawcom zmieścić się na podium, ale gdy te chóry zaczęły Odę, poczułem dreszcz rozkoszy. To było wspaniałe!

      Usuń
  2. "Supersamogłoski" ciekawe ujęcie.
    W muzyce również fascynujące jest to, ze zapis nutowy może być odczytany i zrozumiany w każdym kraju bez względu na używany język. Podobno muzyka to matematyka, Zauważcie, ze zapis działania matematycznego ma takie same cechy.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Podzielam Twoją fascynację, Janku: sam fakt możliwości precyzyjnego zapisu muzyki na papierze jest zadziwiający, a przecież dodatkowo jest możliwy do odczytania przez każdego Ziemianina, bez względu na różnice językowe czy kulturowe.
      Związki muzyki z matematyką są, oczywiście. O ile dobrze pamiętam, już Pitagoras je zauważył i pisał o nich. Chciałem zwrócić uwagę tutaj na fakt na co dzień nie pamiętany: Otóż w obecnych czasach symbolami matematycznymi zapisujemy muzykę, obrazy, słowa, filmy, właściwie wszystko. Gdy czasami uświadomię sobie ten fakt, doznaję zdumienia. Piszę o swoich wrażeniach z wędrówki, używając symboli graficznych oddających dźwięki naszej mowy, ale maszyna zapisuje to jako ciąg cyfr. Oglądam zdjęcia ze wschodem słońca, albo film o miłości lub wojnie – to samo. Maszyna odczytuje ciąg cyfr i zamienia je w feerię kolorów świtu nad wzgórzami.
      Można by powiedzieć, że język matematyki jest tak uniwersalny, że można w nim zakodować wszystko – jak w zapisie nutowym nostalgiczny nastrój kompozytora.

      Usuń