Krzysztof Gdula, Góry Kaczawskie i Roztocze: Jesienny urlop w Sudetach

wtorek, 25 listopada 2025

Jesienny urlop w Sudetach

151125

Czasami mylą mi się miejsca i krainy: wspomnę o pewnej uroczej brzozie albo zakręcie drogi, i widzę te miejsca gdzieś pod Turobinem na Roztoczu, a później okazuje się, że widziałem je wzgórzach powyżej Świerzawy w Górach Kaczawskich; bywa też odwrotnie. Jadnak takie pomyłki, lubiane i budzące poczucie bliskości, zdarzają się rzadko. Częściej wystarczy mi jedno spojrzenie by rozpoznać miejsce, na przykład ten widok.

Jest na nim powalona wiatrami brzoza z mojej nieistniejącej już Drogi Trzech Brzóz w Górach Wałbrzyskich. Pamiętam dokładnie, gdzie ona leży, a jednocześnie wiem, gdzie tkwi karpa po wyciętej znajomej brzozie przy roztoczańskiej polnej drodze, na drugim krańcu Polski. Znam mały, zarośnięty, nieodwiedzany kamieniołom na Roztoczu, i podobną do niego, ukrytą wśród brzóz, starą kopalnię w górach, o których zwykłem myśleć jako o swoich, czyli w Kaczawskich. Fakty te zadziwiają mnie, zwłaszcza jeśli pomnożę je przez setki takich pamiętanych miejsc.

Po Górach Wałbrzyskich chodziłem w sumie blisko 50 dni, ale nieźle znam jedynie północno-zachodnią część tego sudeckiego pasma. Mam tam wiele ulubionych i zawsze chętnie odwiedzanych miejsc, na przykład tę dróżkę nad Gostkowem.

Pojechałem do tej wioski chcąc zobaczyć z bliska kępę brzóz rosnących na wybrzuszeniu długiego zbocza Łysicy. Są tam długie, falujące pola i łąki opadają po zboczu ku wiosce, w kilku miejscach wznoszące się na kształt małych górek, a niektóre zaskakują stromizną zboczy. Szpalery drzew każą domyślać się nieistniejących już dróg lub granic, a gdzie nie może wjechać traktor z pługiem, wyrosły zagajniki. Byłem pod tamtymi brzozami, obok widziałem słupek wysokościowy, więc ten wzgórek może mieć swoją nazwę. W pobliżu rośnie wyjątkowo malownicza sosna.

Obszedłem ją wokół, zrobiłem wiele zdjęć, a później usiadłem pod nią i piłem herbatę. Kiedy dwie godziny później szedłem drogą pod Kokoszem, widziałem brzozy na tle nieba po drugiej stronie doliny.

Zamieszczam dwa zdjęcia, drugie jest przybliżeniem.

Obrazki ze szlaku

Pod rozłożystym dębem na zboczu Dębowego Wzgórza byłem już kilka razy, ale nigdy w słoneczny dzień. Dzisiejszy też był chmurny.

Krąglak, widok z Dębowego Wzgórza.

Rozpaczliwie połamana ale nadal żywa wierzba iwa chroniła mnie przed wiatrem w czasie przerwy.

Kokosz i mała bezimienna górka w pobliżu Gostkowa. W tamtej części Gór Wałbrzyskich dużo jest takich małych, malowniczych wzgórz.

Ta ławka czeka na mnie; wiosną usiądę na niej. Stoi na skraju pięknych, kwiecistych łąk powyżej Jaczkowa.

* * * * * *

W czasie jesiennego urlopu spędziłem pięć dni w Górach Kaczawskich, a ten ostatni był jednocześnie dwieście dwudziestym czwartym dniem wędrówek. Łączną długość moich kaczawskich szlaków szacuję na 4 albo niewiele mniej tysięcy kilometrów. Tyle mierzy trasa z Wilna do Lizbony. Jeśli zamieściłem jedno porównanie, dodam drugie: łączna długość sudeckich wędrówek, 5 tysięcy kilometrów, dorównuje długości Europy, czyli odległości dzielącej Ural od Lizbony.

Ciekawe, jak wyglądałaby mapa tych gór z zaznaczonymi wszystkimi moimi trasami…

Chciałem opowiedzieć historię tych paru zdjęć.

Zrobiłem je na wzgórzach powyżej Wojcieszowa, w pobliżu Zadory, i wysłałem do znajomej leżącej w szpitalu. Wiedziałem od niej, że ma przed sobą zaledwie kilka tygodni życia. Nie wiem, czy dobrze zrobiłem wysyłając jej obrazki z wędrówki, skoro wiedziałem, że prawie na pewno nigdy nie pójdzie. Może źle, ale chciałem w ten sposób oderwać ją od realiów szpitala. Odpisała mi tak:

– Patrząc na nie po prostu CHCE się żyć.

Kiedy patrzyłem na ekran, obraz mi się rozmazał łzami. Nie broniłem się przed nimi.

To była przedostania nasza wymiana wiadomości. Na kolejny mój sms odpowiedział jej mąż…

Może nie powinienem o tym pisać tutaj (mając wątpliwości nie podałem szczegółów), ale napisałem ponieważ zmienił się obraz tamtych wzgórz.

Wiele miejsc w tych górach budzi wspomnienia zdarzeń przeżytych w czasie wędrówek: rozmów z towarzyszami wędrówek albo przypadkowo spotkanymi ludzi, chwil zachłyśnięcia się urodą natury, czasami jakichś kłopotów na szlaku; mam też w pamięci chwile i widoki najzwyklejsze, zapamiętane z nieznanych mi powodów. W grupie miejsc niewyróżniających się niczym szczególnym, a mnie bliskich, są też te wymienione w moich powieściach, ważne dla ich bohaterów. Od dawna nie jestem już tylko turystą odwiedzającym kolejne zakątki Sudetów, ja wracam do miejsc z którymi związany jestem emocjonalnie. Teraz znane i lubiane wzgórza nad kaczawskim miasteczkiem nabrały nowej barwy emocjonalnej: kojarzyć mi się będą z mądrym i wartościowym człowiekiem, z kobietą, którą miałem zaszczyt znać.

Obrazki ze szlaku

Ambona na drzewie. Kiedyś siedziałem na niej, a pod drzewem pasła się sarna nieświadoma mojej obecności. Takich miejsc i związanych z nimi wspomnień mam setki. Właściwie gdzie spojrzę, pamięć podsuwa obrazy i przeżycia sprzed roku albo kilkunastu lat.

Znajomy buk w Storczykowym Kamieniołomie.

Tablica stojąca w Wojcieszowie z informacją o rewitalizacji miasta. Czytając takie banialuki mam chęć krzyknąć: ludzie, puknijcie się w głowę! Dlaczego? Bo irytuje mnie błędne a modne używanie słów. „Rewitalizacja” to tyle, co przywrócenie do życia. Miasto nie było wymarłe, więc tym samym nie mogło być rewitalizowane. Jeśli już komuś nasze słowo „odnowienie” albo wyrażenie „pomalowanie ścian” wydają się banalne, jeśli chce zabłysnąć znajomością obcych słów, może napisać o restauracji. Ludzi jednak nie interesuje znaczenie słów, oni wiedzą, które są modne, i te bezrefleksyjnie używają. W tym krótkim tekście są jeszcze inne błędy: dwa razy blisko siebie powtórzone słowo „zdegradowanych” oraz „Miasta” napisane wielką literą wbrew zasadom naszego języka. Na koniec konstatacja, która czasami mnie bawi: mający blade pojęcie o naszym języku autor tych słów zajmuje stanowisko zwane „umysłowym”, a ja byłem robotnikiem.

Widziałem mnóstwo kań na łąkach. Widziałem i nie zbierałem, przez co cierpiało moje serce grzybiarza.

Masywny, jakby do obrony wybudowany, kościół w Chrośnicy.

Znany mi dom w Dobkowie, jeden w bardzo wielu skazanych na śmierć budynków w wioskach sudeckich. Dlaczego? Jest wielki, za duży dla jednej typowej rodziny, skoro ma kilkaset metrów powierzchni użytkowej, wymaga bardzo drogiego remontu, stoi na małej posesji tuż przy szutrowej drodze, w dolinie, do której słońce zagląda chyba tylko w lecie, a po sąsiedzku stoją w krzakach ruiny.

Po drugiej stronie wioski, wyżej, na zboczu rozległego wzgórza, stoją dwie psie budy; tam nie brakuje słońca i widoków, gustu owszem.

Słodziutkie i aromatyczne śliwki węgierki ekologicznie gniją na drodze, wzgardzone i niepotrzebne, chyba że dzikim zwierzętom, wszak tych hodowlanych na wsiach praktycznie już nie ma. Są tylko w wielkich, „nowoczesnych”, antyhumanitarnych fabrykach mięsa.

Las wyrosły na szczycie starego pieca do wypalania wapna. Ten widok zaskoczył mnie; przez chwilę myślałem, że jestem w krainie z powieści fantasy.

Biwak na Kopie.

Czasami odwiedzam Jaśkowe, czyli wymienione w powieści, miejsca na Chrośnickich Kopach. Myślę, że każdy piszący zrozumie gdy powiem, że czuję związek z nimi – nieistniejącymi przecież ludźmi z powieści.

Kiedyś wszedłem między świerki gęstego młodniaka widząc niewyraźną ścieżkę wydeptaną przez zwierzęta, i w ten sposób znalazłem skały odwiedzane później przez Jasia. Teraz gęstwiny już nie, jest ścieżka wyjeżdżona przez motocyklistów.

Byłem na łące, na której rok temu widziałem bardzo dużo jesiennych kwiatów. Dzisiaj niewiele ich było, ale ostatnie pozłotki kalifornijskie owszem, jeszcze kwitły.

* * * * * * * * *

Odwiedziłem też Sokoliki. Szedłem klasyczną swoją trasą: ze schroniska Szwajcarka do podnóża Jastrzębiej Turni, następnie na szczyt Krzyżnej Góry, stamtąd na Sokolika i ścieżką wśród skał rozrzuconych na zachód od szczytu góry.

Ludzie chodzą wydeptanymi ścieżkami, wracając posiedzą w schronisku i idą na parking, omijając dziesiątki malowniczych skał. W ogóle nie wiedzą o nich i zdaje się, że nie są nimi zainteresowani, albo boją się zejść nawet sto kroków w bok od oznakowanego szlaku. Nieoficjalna trasa wiodąca od szczytowego, wydeptanego tysiącami nóg, klepiska Sokolika do oznakowanego szlaku, ścieżka wiodąca obok Krzywej Turni, ładnej, dużej i faktycznie krzywej skały, liczy raptem kilkaset metrów.

Tam naprawdę trudno zabłądzić, chociaż łatwo nie zauważyć (co świetnym jest powodem powrotów) części skał. Jest ich tam wiele, jedna ładniejsza od drugiej, a ścieżka jest prawdziwie górska: idzie się wśród mnóstwa skalnych złomów a nierzadko po nich, wyszukując dogodniejszych miejsc na postawienie stopy.

Malowniczości przejścia dodają buki tam rosnące; miałem okazję podziwiać feerię ich jesiennych barw.

Ranek był cudny, aczkolwiek bynajmniej nie słoneczny. Lekka mgła, zbocze góry i świerki wyglądające w tej scenerii po prostu majestatycznie. Na całej długości ścieżki od schroniska do Turni widoki są bardzo ładne, klasycznie górskie, czyli ze stromiznami i niepoliczonymi skałami. Niektóre wydają się być pochylone; kiedy patrzy się na nie z zadartą głową, budzi się obawa o ich odpadnięcie od masywu i runięcie wprost na patrzącego.

Jastrzębią Turnię po raz pierwszy zobaczyłem wiele lat temu patrząc na nią z góry. Od pierwszej chwili zauroczyła mnie swoją zwiewnością; wydaje się być tak lekka, że może zaraz zerwie się do lotu, co widać i na moim zdjęciu. Kiedy jednak stoi się pod nią i patrzy w górę, a skała ma kilkanaście pięter wysokości, traci swoją lekkość, nabiera typowej dla dużych skał masywności, uwidacznia się też chaos kształtów, ale wrażenie dalej czyni, tym razem wielkością i nieporuszoną obojętnością. Niemal wiecznym swoim trwaniem.

Obrazki ze szlaku