"Słowo jest w człowieku" Jana Miodka

 

270121

Cytaty z książki „Słowo jest w człowieku” Jana Miodka.

Niewiele dodaję od siebie, słowa Profesora są wystarczająco jasne i wymowne. Zaznaczę tylko, że cytaty są ograniczone znakami >><<, a oddzieliłem je znakiem * * *.

Miłej i pouczającej lektury.

* * *

>>Zapytała mnie niedawno pewna dziennikarka radiowa: „Co trzeba robić, aby być modnym w języku?”. Odpowiedziałem: „Ależ, pani redaktor, w języku należy być raczej przeciw modzie!”. Trzeba być przeciw modzie, bo nie ma nic gorszego dla stylistyki poszczególnych wypowiedzi niż właśnie wyrazy nadużywane. Największym złem, jakie wyrządzają one międzyludzkiej komunikacji, jest niszczenie form synonimicznych, wariantywnych. Czyż trzeba udowadniać, że im więcej z nich ma każdy z nas na podorędziu, tym jest w rozmowie ciekawszy, bardziej pociągający? Ci wszyscy, którzy lubią uczepić się jakiegoś słowa i bez przerwy nim obracać, nawet nie przypuszczają, jak monotonni są w odbiorze, co najgorsze zaś – nie zdają sobie sprawy, że słuchający ich ludzie przestają zwracać uwagę na zasadniczy tok wypowiedzi, czekając już tylko na kolejny raz użyte – takie czy inne – modne słowo.<<

* * *

Jeszcze o modnych słowach.

>>Czy same w sobie zasługują one na potępienie? – Na pewno nie! Ich stylistyczne zło polega na tym, że niszczą największą wartość komunikacyjną języka, jaką jest możliwość WYBORU spośród wielu równorzędnych konstrukcji, przeplatania nimi poszczególnych wypowiedzi. Uczepiwszy się jednego wariantu, stajemy się monotonni i manieryczni.<<

* * *

>>Żyjemy w kraju, w którym doszło do takiego już stopnia wulgaryzacji językowej społeczeństwa, że kibelek wydaje się niewinnym tworem leksykalnym – może mi ktoś powiedzieć. A ja zripostuję: ów stopień zwulgarnienia jest rzeczywiście już tak znaczny, że ludzie kompletnie zatracili wyczucie stylistyczne.<<

* * *

>>Bardzo nie lubię natomiast określeń totalny, totalnie, które zrobiły taką karierę w ostatnich latach. Zacytowane zdanie w programu telewizyjnego – „totalnie rzucasz herami” – odbieram jako nielogiczne, bezsensowne. Jak można bowiem „rzucać czymś totalnie”?! Ale media utrwalają modę na wszechobecną totalność. Totalna odlotowość jest przecież w ich języku synonimem absolutnej doskonałości, atrakcyjności, uroku, wdzięku.<<

Szybciutki konkurs bez nagrody: kto się domyśla, o co chodziło w cytowanym zdaniu „totalnie rzucasz herami”?

* * *

>>Modne słowa zabijają w ludziach nie tylko zdrowy rozsądek, ale także smak estetyczny (…)<<

* * *

>>Bezpośrednią natomiast przyczyną napisania niniejszego tekstu stało się dla mnie gazetowe wspomnienie o zmarłych rodzicach i dziadkach, podpisane przez „dzieciaki i wnuczaki”. Na „dzieciaki” jestem już może trochę uodporniony, „wnuczaków” – nie zdzierżyłem!<<

* * *

Ciekawa analiza historyczna, ponieważ pokazuje, jak daleko w przeszłość trzeba czasami sięgnąć, by wyjaśnić powód pisania czy odmieniania słowa tak nie inaczej.

>>Korespondentka zaszokowana jest formą urlop tacierzyński, urobioną niewątpliwie na zasadzie brzmieniowej analogii do urlopu macierzyńskiego. Uczyniono to jednak, niestety, z pogwałceniem zarówno reguł morfologicznych (morfologia – „kształt, budowa słowa), jak i historii języka. A dlaczego?

Rzeczownik matka, odbierany dziś jako neutralne uczuciowo, urzędowe określenie rodzicielki, jest – proszę sobie wyobrazić – historycznym zdrobnieniem, urobionym przyrostkiem -ka od podstawy mać (matka ma się z formalnego punktu widzenia tak do maci, jak babka do baby, rączka do ręki, lampka do lampy, szafka do szafy itd.). (…)

Zarówno jednak pierwotnie mianownikowa mać, jak i wtórnie mianownikowa macierz nie są już dziś używane w polszczyźnie ogólnej jako „matka”. Pierwsza ostała się w wulgarnych wyrażeniach typu psia mać, druga – tylko w tekstach podniosłych funkcjonuje jako synonim ojczyzny („Wróciły do macierzy utracone ziemie”). (…)

(…) kiedy z takiego samego urlopu zaczęli korzystać ojcowie, zdecydowano się na całkowitą analogię brzmieniową w postaci formy tacierzyński.

Ale jest ona – powtórzmy – historyczno-morfologicznym nonsensem. Nie było przecież nigdy prasłowiańskiego słowa „tati” (jak mati), z którego mógłby powstać polski „tać” (jak mać), odmieniany „tacierze”, „tacierzy”, „tacierz” (jak macierze, macierzy, macierz). Neologizm tacierzyński można zatem interpretować słowotwórczo tylko jako derywat od podstawy tata (tato), urobiony złożonym przyrostkiem -erzyński. Czy nie jest to wszystko aż nadto skomplikowane?!

By więc rzecz całą uprościć, proponuję zwyczajny urlop ojcowski – z przymiotnikiem utworzonym, jak Pan Bóg przykazał, od podstawy ojciec. Para urlop macierzyński – urlop ojcowski, zaręczam wszystkich, doskonale spełni swą funkcję komunikatywną, co ważniejsze zaś – nie będzie wywoływać najmniejszych rozterek poprawnościowych.<<

* * *

Tutaj ciekawa dla mnie analiza historyczna, ponieważ czasami i ja używam opisane tutaj formy.

>>Przez wieki można było też doczepiać do różnych członów zdania końcówkę -m 1. osoby liczby pojedynczej: ja to zrobiłem – jam to zrobił – tom ja zrobił, gdy poszedłem – gdym poszedł, co powiedziałem – com powiedział, bo oberwałem – bom oberwał, gdy pisałem – gdym pisał, już dość pracowałem – jużem dość pracował (z pieśni wielkopostnej), cóż ci uczyniłem – cóżem ci uczynił (z pieśni wielkopostnej). Stopniowo jednak to -m coraz bardziej zrastało się z czasownikiem i dziś – rzeczywiście – twory typu bom oberwał, gdym pisał czy com powiedział brzmią archaicznie. Są jednak – i to chcę stokrotnie wzmocnić – absolutnie poprawne!

Nie ma też błędu w wypowiedziach takich jak zawiadomiłem rodziców, żem zdążył na samolot, czy powiedziałem, żem się już zdecydował – z -m doczepionym do spójnika (…).<<

* * *

>>Niestety, co drugi Polak mówi w tej chwili: „ja tego nie rozumie”, „ja nie umie tego zrobić” i w niczym mu nie przeszkadza identyczność brzmieniowa 3. osoby: on tego nie rozumie, on nie umie tego zrobić.

Zauważmy, że bardzo częste są także postacie „umią”, „rozumią” w 3. osobie liczby mnogiej (zamiast poprawnych umieją, rozumieją). Jeśli się do nich dołączy owe nieszczęsne „ja umie”, „ja rozumie”, okaże się, że znika z polskiej gramatyki IV koniugacja -em, -esz, z czasowniki do niej należące zostają wchłonięte przez I koniugację -ę, -esz: „umie”, „umiesz”, „umie”, „umiemy”, „umiecie”, „umią” – jak np. łamię (w wymowie łamie), łamiesz, łamie, łamiemy, łamiecie, łamią.

Ale to może być przyszłość gramatyczna. Tymczasem obowiązuje nas odmiana: ja umiem, ja rozumiem – ty umiesz, ty rozumiesz – on umie, on rozumie – my umiemy, my rozumiemy – wy umiecie, wy rozumiecie – oni umieją, oni rozumieją.

Skoro już dzisiaj mówimy o poprawnych i niepoprawnych wygłoskach, przywołajmy jeszcze „pieniężną” serię złoty, dwa złote, trzy złote, cztery złote i – najliczniejszą – pięć, sześć, siedem, osiem, sto, tysiąc, dwa tysiące, milion, pięć milionów ZŁOTYCH. Dostaję gęsiej skórki i skacze mi adrenalina, kiedy słyszę dokoła „pięć, sześć…, dziesięć milionów złoty” – bez koniecznego wygłosowego -ch.<<

* * *

>>Bardzo musimy być ostrożni wobec imiesłowów stworzonych od przedrostkowych derywatów czasownika pić. Absolutnym nonsensem gramatycznym jest coraz popularniejsza konstrukcja knajackiej polszczyzny „jestem wypity (wypita)”. Wypite mogą być woda, mleko, kompot, wódka, piwo czy wino, człowiek natomiast, gdy napije się do syta lub wypije zbyt dużo czegoś, bywa tylko opity – wodą, mlekiem, kompotem, wódką, piwem, winem – albo przepity. Oczywiście, najczęstszym określeniem człowieka odurzonego alkoholem, nietrzeźwego jest forma pijany.<<

Ile osób wie, o co chodzi w pierwszym zdaniu? Ja nie wiedziałem póki nie przeczytałem wyjaśnienia i przykładów:

Czy po słowie „nietrzeźwego” nie powinno być przecinka? Takich miejsc znalazłem kilka, ale... autorem jest profesor Miodek. Wszak przy jego wiedzy, moja jest właściwie zerowa.

* * *

>>Niedawno ktoś mnie zapytał o status stylistyczny zwrotu jechać po pijanemu – „jechać w stanie nietrzeźwym, upiwszy się, będąc pijanym”. – Jest to konstrukcja absolutnie neutralna, która nie razi i w mowie, i w tekście oficjalnym. Wyłącznie do użyć potocznych nadaje się natomiast jazda po pijaku. Z kolei jazda w stanie nietrzeźwym ma charakter urzędowo-oficjalny – w użyciu codziennym raziłaby swym zbyt oficjalnym charakterem.<<

>> Pod wpływem opatrznej analogii do żeńskich brzmień dotknęłam, zaczęłam, spięłam, zamknęłam, wzięłam (wymawianych dotknełam, zaczełam, spiełam, zamknełam, wziełam) nawet stuprocentowi mężczyźni gramatycznie niewieścieją i mówią „dotknełem”, „zaczełem”, „spiełem”, „zamknełem”, „wziełem”. – Wstyd, doprawdy wstyd!<<

* * *

>>Od pewnego czasu, a zauważyło to już bardzo wielu Czytelników, osoby występujące w radiu czy telewizji – z politykami na czele – unikają jak ognia zdań typu nie wiem, nie mam pojęcia, nie mogę nic na ten temat powiedzieć, nie mogę się w tej sprawie wypowiadać, nie mam nic do powiedzenia. Sięgając za to po dostojnie brzmiący rzeczownik wiedza, z miną mędrca oświadczają: „Nie mam na ten temat wiedzy” albo „nie mam wiedzy w tej sprawie”.

Z miną mędrca! Świetne spostrzeżenie.

* * *

Tytułem wstępu, czy raczej wyjaśnienia, napiszę o niżej wzmiankowanych „tęczówkach”. Są to pisma wypełnione kolorowymi zdjęciami; jak wyjaśnia autor, nazywa się je także pismami tęczowymi lub krótko właśnie tęczówkami. Znaczenie i pisownię „ucielęcenie”, słowa stworzonego przez Stanisława Lema, profesor wyjaśnia wcześniej. W skrócie znaczy tyle, co robienie z ludzi cielaków.

>>„Tęczówki” są bez przerwy reklamowane – w radiu, w telewizji, na ulicach miast i miasteczek… Ostatnio dostaję szału, kiedy słyszę przesłodzony głos męski, który z taką samą ekscytacją jak teksty o najlepszych dżinsach, butach i perfumach poleca reportaż zatytułowany „Dlaczego ojciec zamordował swego syna?”. Powtarzam: na tej samej linii melodycznej, z identycznym samozadowoleniem i reklamowym podnieceniem mówi się o makabrycznym morderstwie i o… majtkach w kropki. To też jest, proszę Państwa, jedna z form obyczajowego ucielęcenia.

A teraz o telefonach komórkowych, czyli – potocznie mówiąc – o komórkach (pismo tęczowe ma się tak do tęczówki jak telefon komórkowy do komórki). Jacyż my jesteśmy w posługiwaniu się tą zdobyczą cywilizacyjną groteskowo neoficcy. I cielęcy! – dopowiem z pasją. Pisała kiedyś Teresa Bogucka, moja ulubiona publicystka, że w czasie niedługiej przecież jazdy pociągiem ekspresowym z Warszawy do Krakowa wysłuchała w przedziale dwudziestu pięciu rozmów komórkowych, z których tylko dwie były służbowo i informacyjnie ważne.

W pewnym dużym mieście uczestniczyłem niedawno w uroczystościach pogrzebowych. Już w czasie mszy w kaplicy cmentarnej rozlegały się charakterystyczne sygnały. W drodze do grobu umarłemu towarzyszył nieustający akompaniament komórek. Idący za trumną najbliższy członek rodziny wyjął z kieszeni rozdzwoniony aparat i – Bogu dzięki – go wyłączył. Inni, z dalszych szeregów, nie wyłączali. Ponieważ odległość do otwartej mogiły była znaczna, bo cmentarz olbrzymi, towarzyskich rozmów wysłuchaliśmy co niemiara. A mnie nie opuszcza gorzka myśl: czy jestem na pogrzebie, czy na oddziale psychiatrycznym?

Jeśli Państwo mi na to powiedzą, że przesadzam, to doprawdy w nowej rzeczywistości nie mam czego szukać.<<

W tej starej nie będzie pan sam, Profesorze.

Poszukiwanie brakujących kamieni koronnych, dzień drugi

 

200121

Z Prusic na Duży Młynik. Obejście Sichowskich Wzgórz.

Z Wilkowa na Średnią Górę.

Dzisiaj mieliśmy szczęście zobaczyć świetlisty ranek najpiękniejszego zimowego dnia, taki z diamentowymi odblaskami na śniegu i czystym a mocnym światłem.

 Jeśli zastosować moje kryterium nieliczenia kilku metrów do szczytu, parę lat temu byłem na Dużym Młyniku, ale nie zwróciłem uwagi na tę górę. Jest zalesiona, a nieco niżej, brzegiem lasu i rozległej polany, wiedzie polna droga, z ładnymi widokami – i tam wtedy byłem. Dzisiaj dowiedziałem się, że na całym obszarze góry są ślady dawnego górnictwa rudy miedzi. Na łagodnym i rozległym wierzchołku liczne są zapadliska, niektóre dość strome. To pozostałości po zawalonych szybach górniczych. Na stojącej tam tablicy są zdjęcia i opisy wyjaśniające pracę górników przed wiekami. Bardzo niebezpiecznej i ciężkiej pracy. Jak zwykle w takich chwilach myślałem o ludzkim trudzie, o ciężkim i znojnym życiu.

Nie bez powodu miedź przez wiele wieków była często używanym pieniądzem. Wszak srebro było dla zamożnych, złoto dla króli. Obecnie kilo miedzi o czystości nieosiągalnej w dawnych czasach (i dużej wtedy wartości!) kosztuje 30 złotych (8000$ za tonę), czyli pokaźna moneta o wadze 31 gramów (uncja) warta byłaby złotówkę plus koszt bicia. Srebrna moneta tej wagi zawiera w sobie kruszec wartości około 100 zł, a kosztuje 120 zł. Dla uzupełnienia dodam, że giełdowa cena złota wynosi dzisiaj 215 zł za gram, a więc za miesięczne wynagrodzenie można kupić kilka złotych dukatów – możliwość nie do wyobrażenia w dawnych czasach.

Te wielkości pokazują nie tylko skutki postępu technologicznego, ale i różnicy w zamożności ludzi teraz, a kiedyś.

W okolicach Lubina stoją wielkie wieże – windy postawione nad szybami kopalni. Czy za kilkaset lat zostaną po nich zapadliska podobne do widzianych na Młyniku?… Całkiem możliwe. Może historycy będą pisali prace naukowe o prymitywnych metodach dwudziestopierwszowiecznego kopalnictwa?

W okolicy byłem parę razy. Są tam bardzo widokowe stoki łagodnych wzgórz, polne drogi wiodące otwartymi przestrzeniami falujących łąk, i zawsze zbyt szybko się kończące. Drogami znanymi mi tylko częściowo, poprowadziłem Janka wokół pasma Sichowskich Wzgórz.

Chciałbym tam wrócić.

Postscriptum

W Wikipedii znalazłem wiele ciekawych informacji o dawnych monetach. Jedną z nich cytuję:

„Po reformie monetarnej Stefana Batorego z 1580 r. szeląg stał się monetą ogólnopaństwową o masie 1,13 grama srebra próby 180.”

Co za próba! Policzyłem wartość kruszcową tej monety: było w niej 0,2 grama czystego srebra o dzisiejszej wartości 60 groszy.

* * *

Ostatnią górą z mojej listy była Średnia Góra. Obie są sąsiadkami i wznoszą się w północnej części Chełmów.

Mało znam gęstą sieć lokalnych dróg w tamtej części Pogórza Kaczawskiego, więc nie obyło się bez kręcenia mapą i głową, a na koniec sięgania po GPS.

Nie wiem, jak mają inni – ja często mam kłopoty ze znalezieniem początku szlaku. Chcieliśmy wykorzystać czarny lokalny szlak żeby podejść nim bliżej szczytu, a później szukać ścieżki pod górę. Owszem, na mapie jest niewyraźnie zaznaczony szlak przyrodniczy, ale gdzie go szukać? Wiele razy próbowałem w tych górach przejść taki szlak, i nigdy mi się to nie udało. Po prostu któryś znak był ostatnim odszukanym, następnego już nie było, dlatego teraz ignoruję ich oznaczenia. Wolę iść bezdrożem na orientację, niż oglądać drzewa w poszukiwaniu przemyślnie ukrytego znaku. Weszliśmy na poszukiwany czarny szlak, ale gdy ten wyraźnie oddalał się od naszego celu, zrobiliśmy parę bocznych wypadów rozpoznawczych i w końcu wybraliśmy nieoznaczoną ścieżkę. Biegła w dobrą stronę, łagodnie wznosząc się po stromym zboczu góry. Byliśmy już dość wysoko, gdy ścieżka… znikła. Tak po prostu. Cóż, kierunek pokazywało samo zbocze: pod górę. Mimo że dość strome, podejście trudne nie było. Na szczycie znaleźliśmy znak ścieżki przyrodniczej, a jakże!

Stoi tam kilkunastometrowy stalowy krzyż postawiony przed wojną przez niemieckiego właściciela okolicznych ziem, i tablica z opisem ciekawej historii poszukiwania fundatora.

Janek niezwłocznie dokonał koronacji, a ja uchwyciłem tę wiekopomną chwilę w obiektyw i w ten sposób uwieczniłem dla potomnych.

Janek nic w ręku nie trzyma? Bo korona była w konserwacji. Oto ona, w pełnej krasie:

Poszukiwanie brakujących kamieni koronnych, dzień pierwszy

 190121.

Czerwonym szlakiem: Swarna, Popielowa, Schody. Powrót polnymi drogami.

Wejście na Czerwony Kamień, górę w pobliżu wsi Nowa Ziemia.

„Za tęskniącymi tęskniła ta ziemia.”

Ajschylos.

Pierwszy tydzień zimowego urlopu spędziłem w Łodzi, pomagając synowej opiekować się wnukiem, a później przyjechałem do Leszna mając w planach kilka dni górskich wędrówek. Brakowało mi ich. Ostatnie trzy miesiące wymęczyły mnie psychicznie monotonną pracą siedem dni w tygodniu. W lecie pracy miałem więcej, ale łatwiej było mi znieść jej uciążliwości, natomiast późnojesienne i zimowe dni okazały się wyjątkowo trudne. Może kiedyś będzie mi brakowało pracy, zajęć, dziania się, tej codziennej krzątaniny przy młynie, jednak dzisiaj czuję ulgę. Przede mną jeszcze tylko 10 tygodni pracy w warsztacie i… powrót do domu.

Praca w bazie firmy oznacza nie tylko przeniesienie się z gnijącego kampingu do porządnego pokoju, ale i wolne niedziele, bo jak się okazało, jednak są takie dni, w co powątpiewałem. Tak więc nim wrócę na Lubelszczyznę, jeszcze kilkanaście dni spędzę na sudeckich szlakach.

W pierwsze dwa dni szukaliśmy, ja i Janek, brakujących kamieni do korony. Nie, nie bredzę i już wyjaśniam.

Listą szczytów zaliczanych do kaczawskiej korony zainteresowałem się dopiero niedawno, i tylko z ciekawości. Okazało się, że na trzydzieści wymienionych tam gór nie byłem na czterech. Ten fakt poruszył mnie nieco, no bo jakże to tak? Przeszedłem kaczawskimi drogami i bezdrożami blisko trzy tysiące kilometrów w ciągu stu sześćdziesięciu kilku dni, a nie spełniam wymogów, które spełniają inni po kilkunastu dniach?

W czasie swoich wędrówek rzadko wchodziłem na szczyty dla nich samych. Częściej przeszedłem ścieżką biegnącą w pobliżu, jeśli szczyt nie skusił mnie widokami czy innymi walorami. Uznawałem, że byłem na górze czy wzniesieniu, jeśli do punktu szczytowego brakowało paru metrów różnicy poziomów, ale drogę zagradzały chaszcze, na przykład. Co prawda bywało też, że drapałem się po jakichś dzikich zboczach i wyrywałem buty z gęstwiny jeżyn, chcąc stanąć na samym czubku, ale to rzadziej. Po prostu nie zaliczałem szczytów.

Istotą pomysłu na odznakę korony pasma górskiego jest w miarę dokładne jego poznanie, jednak warunki jej przyznawania są sformalizowane. Masz być w dokładnie wyznaczonych miejscach, co uznawane jest za równoznaczne z poznaniem gór. W rezultacie, mimo że niewiele jest osób znających Góry Kaczawskie równie dobrze jak ja znam, dopiero teraz nabyłem prawo posiadania odznaki. Nie będę się starał o jej otrzymanie od PTTK z dwóch powodów. Za pewnego rodzaju ujmę przyjmuję konieczność udowadniania komuś mojej bytności w określonych miejscach, oraz, to drugi powód, uznaję, że po półroczu spędzonym w moich górach, mógłbym mieć koronę z wieloma dodatkowymi perłami.

Może wystarczy tych rozważań, pora iść na szlak.

Na północ od Bolkowa wznosi się spory, zalesiony masyw górski. Skalny jego grzbiet ma trzy kulminacje: Swarnę, Popielową i Schody. Z jednej strony masyw zaczyna się przy szosie, nawet parking tam jest, a z drugiej długim, pokaźnym jęzorem wchodzi w głąb płytkiej i płaskiej doliny. Trzy lata temu wszedłem na szczyt ostatniej góry, skuszony widokowym zboczem. Niżej zamieszczam dwa zdjęcia zrobione tamtego dnia.

 Pierwsza i najwyższa góra, to Swarna. Właśnie ona jest zaliczana do korony. Widoków z niej nie ma, ale warto zwrócić uwagę na lasy masywu, charakterystyczne dla Gór Kaczawskich: przeważają w nich dęby ze sporymi domieszkami grabów, lip i buków, ale oczywiście spotyka się świerki, jawory, brzozy i inne gatunki. Takie lasy są widne, a ich skład miejscami się zmienia. Zobaczyć wiosną ich młodą zieleń, a jesienią feerie barw!

Malownicze jest podnóże Schodów. Minione lata nie zmieniły postrzegania urody tamtych miejsc.

 Wracaliśmy zapomnianą, nieużywaną polną drogą ocienioną na całej swojej dwukilometrowej długości krzewami dzikich róż; nie brakuje tam i drzew, zwłaszcza grusz. Widzieliśmy chmary ptaków mieszkających w gęstwinach gałęzi, liczne są też ślady saren. Tej uroczej drodze Janek nadał nazwę Alei Róż. Chciałbym tam wrócić w porze kwitnienia: przejść Aleję Róż i drogę pod dębami na zboczu Schodów, obejść górę i pod lasem, na jej zboczu, posiedzieć i pogapić się w dal…

* * *

Obok Czerwonego Kamienia przejeżdżałem dziesiątki razy, widziałem nazwę tej góry na mapie, ale nie skusiła mnie. Gdybym miał wyjaśnić powody, wskazałbym na jej odosobnienie, bliskość szos i wioski.

Znalazłem fragment szerszego i w miarę równego pobocza przy lokalnej szosie, ale wjeżdżając na nie tyłem, pomyliłem ślady na śniegu w lusterkowym odbiciu i w rezultacie opel stał na sporej pochyłości. Parokrotnie ponawiana próba jazdy pod górę nie powiodła się, więc wyłamałem krzaczek czarnego bzu rosnący tuż za samochodem i z duszą na ramieniu ruszyłem tyłem po zaśnieżonym dukcie w dół. U podnóża zbocza, na nieco równiejszym fragmencie drogi, samochód ruszył do przodu i nabierając szybkości, rozpędem przejechał podjazd.

W czasie moich wyjazdów sudeckich miałem kilka przygód z samochodem niechętnym jeździe po śniegu czy lodzie. Chyba wszystkie były rezultatami moich błędów, ale na szczęście żadna nie skończyła się źle.

A góra? Byliśmy na niej. W dole, między drzewami, prześwituje szosa i dachy domów, a wyżej dalekie góry. Próbowaliśmy upewnić się w naszych rozpoznaniach widzianych szczytów.

Widok byłby ładny gdyby nie drzewa. Ślady na szczycie wskazują na popularność Czerwonego Kamienia.

Nie wracałem do Leszna. Skorzystałem z zaproszenia i nocowałem u Janka.

 

Wokół mojej książki

 

020121

Dzisiaj przeczytałem na zaprzyjaźnionym blogu oczywiste stwierdzenie: prowadzi się blog dla czytelników. Patrzę na statystki mojego bloga i nie widzę zmian od lat: dwadzieścia odwiedzin dziennie, raz na parę dni komentarz. Nie wiem, jak to zmienić; nie wiem nawet, czy chcę swoim czasem i przystosowaniem treści płacić za wzrost popularności… Nie chcę.

Nie chcę pisać dla poklasku, w rezultacie panuje cisza. W zasadzie pogodziłem się z tym faktem, tylko wyjątkowo dokucza mi ta paskudna zima bez sudeckich wędrówek. To przez nią marudzę.

Po dłuższej przerwie wczoraj zajrzałem na Instagram i zobaczywszy okropne mrowie ikonek, aż się wstrząsnąłem. Zwróciłem uwagę na tekst pod zdjęciem, chciałem go przeczytać, ale nie znalazłszy sposobu na jego przewinięcie, uciekłem stamtąd. Uczyłem się czytać i pisać, uczyłem się liter, ikonek nie zamierzam, zwłaszcza, że ich twórcy z reguły nie wysilają się dla uzyskania podobieństwa kształtu do funkcji, a logika ich myślenia i kojarzenia jest co najmniej dziwna. Nie muszę naginać się do nich, mając do wyboru więcej stron używających przejrzystych programów, niż jestem w stanie przeczytać.

Coraz trudniejszy „w obsłudze” jest ten świat uciekający mi gdzieś, gdzie nawet gdybym potrafił, chyba jednak gonić swoim rozumieniem nie chciałbym, a może i nie potrafił.

To wszystko pozbawia mnie chęci pisania, ale na szczęście pozostaje mi potrzeba wędrówek. Co prawda stają się bardziej interesowne, skoro znaczenia nabiera ich terapeutyczna rola, ale najcenniejsza dla mnie cecha, umiłowanie piękna, jednak nadal w nich tkwi. Bo piękno kocha się prawdziwie nie wtedy, gdy leczy nasze nastroje, ale wtedy, gdy jest i po prostu możemy je podziwiać.

Jednocześnie ze swoim podziwem dla bachowskich arii, nachylając się nad jakimś kwiatkiem przydrożnym, czuję się jak człowiek z innej epoki: nieznanej już, nierozumianej i obojętnej dla coraz większej części rodaków. Czasami, gdy szczególnie dokuczy poczucie obcości, czuję się wprost żałośnie.

Coraz wyraźniej widzę, jak niewiele mogłem pomóc moim książkom, a teraz nie pomagam wcale. Opuściłem ręce. Po prostu nie wiem, co więcej mogę zrobić. Po miesiącach starań, poświęceniu niemałego grosza i dużej ilości czasu, rezultaty pokazują moją bezradność, niemal zerową skuteczność. Wczoraj uświadomiłem sobie fakt niezaglądania na swoją stronę w lubimyczytac.pl od około miesiąca. To efekt mojego stanu: po co, skoro i tam panuje cisza?… Okazało się, że jednak nie. Pojawiła się nowa recenzja opowieści o Jasiach.

Tekst napisała kobieta, więc jest z tych cenniejszych dla mnie. Książka spodobała się, więc – tak odruchowo pomyślałem – może zmiany mają swoje granice i zostanie coś dla mnie, dla mojego rozumienia świata, uczuć i piękna? Może jednak ten świat FB, wszechobecnych ikonek, reklam, blichtru, pożądania sławy i mamony, ocali i zachowa pragnienie głębokiego przeżywania uczuć i szerzej – piękna?

Autorką jest Flatreads. Znam Jej imię i nazwisko, ale skoro na stronie używa nicka, wypada i mnie pozostać przy nim. Oryginalny tekst ująłem w znaki >><<, a zamieszczam go tutaj po uzyskaniu zgody recenzentki.

>> Jak to jest, kochać z nieustannym poczuciem nierealności? Przecież pojawiła się nagle. Tak samo nagle może zniknąć. Prawda?

To w ogóle, ani na krok, nie była książka, jakiej się spodziewałam. Oczekiwałam czegoś zwyczajnego, przyziemnego. Słuchania muzyki ze słuchawek i romantycznych wędrówek po górach. A tymczasem dostałam... ciężko to nawet opisać, bo ta historia naprawdę jest czymś niezwykłym.

Dziewczyna, którą główny bohater ujrzał podczas jednej z górskich wycieczek, w tajemniczy sposób dostała się do nieswojego czasu. Urodzona w roku 1928, pamiętająca drugą wojnę światową, która według niej dopiero co się skończyła... Jest rok 2014, a ona ma dziewiętnaście lat. Co?

Powieść jest niedługa, a jej narracja zamiast przybrać klasyczną formę, skręca w stronę gawędziarskiego zbioru wspomnień. Jest tu mnóstwo zachwyconych opisów dotyczących tej dziewczyny. Bohater jest nią oczarowany, zafascynowany... stąd tyle akapitów o jej warkoczach. Olśniewa go każdy jej szczegół. Każda drobnostka. Jednakże, między wersami utrzymuje się ciągły lęk o każdą kolejną chwilę. Nieustanne pytania "jesteś?", "jesteś naprawdę?" przypominają nam o niepokojącej ulotności tej sytuacji. Czy to nie jest przypadkiem sen? Narkotyczne wyobrażenie?

Zakończenie lekko niedomaga, tym bardziej niszczące całą przyjemność z czytania "Posłowie" (weźcie nie czytajcie go, jeśli sięgnięcie po tę książkę). Jednak cała ta historia rozmiłowała mnie w sobie bardzo. Polecam, polecam, polecam.

Czuję głupią satysfakcję, że udało mi się znaleźć taką podziemną perełkę i w dodatku polskiego pochodzenia. <<

* * *

„Podziemna perełka”… Zapamiętam tę oryginalną pochwałę :-)

Dziękuję, Flatreads. Także za szczere wytknięcie miejsc uznanych za niewłaściwe.

Autor powieści zawiera swoiste porozumienie z czytelnikami: wymyślam ludzi i ich życie, wy o tym wiecie, ale ja i wy udajemy, że opisywana jest prawda. Autentyczna historia. Przecież na tej niepisanej umowie opiera się cały wielki gmach literatury zwanej piękną.

Kończąc swoją opowieść balansującą na krawędzi rzeczywistości i fantazji, uznałem za właściwe przeciąć ten układ między autorem a czytelnikami. Dlaczego? Szczerze mówiąc, nie mam pewności. Wydaje mi się, że w ten sposób chciałem jeszcze bardziej zatrzeć granice między dwoma światami bohaterów. Że odrealniłem ich jeszcze bardziej? Owszem, ale bliższy byłem myśli zawartej w cytowanym tam fragmencie wiersza, który najzwyczajniej mnie oczarował i który tak naprawdę jest najkrótszym z możliwych opisów mojej opowieści.

"Nie ma nieba i ziemi, otchłani, ni piekła,

Jest tylko Beatrycze. I właśnie jej nie ma.”

Jan Lechoń.

Prawda literatury pięknej nie musi być zgodna z rzeczywistością, żeby była prawdziwa. Jej siłą oddziaływania, autentycznością i wartością, jest zawarta w niej prawda o człowieku. W mojej opowieści ta prawda jedno ma miano: miłość.

Pozytywna ocena opowieści potwierdza dobre opisanie tego uczucia. Cała reszta mniej jest ważna.

Post scriptum

Z niejakim zaskoczeniem poczułem w sobie długo nieodczuwaną potrzebę przepisania dwóch moich dużych powieści o miłości. Wspominałem o nich na tym blogu, stali czytelnicy może nawet pamiętają opublikowane fragmenty. Teksty powstały kilkanaście lat temu i głównie z tego powodu (czas zmienia piszącego, także jego ogląd świata) wymagają sporych poprawek, ale bardzo wątpię, czy wezmę się za te prace, ponieważ pisać do szuflady nie mam już ochoty. Wspominam o nich w związku z nierealnością historii Jasiów: otóż w tych starych powieściach fantazji jest jeszcze więcej. Sam przed sobą tłumaczę się głównym założeniem: trzymania się jak najwierniej treści mitu greckiego o rozciętych połówkach, będącym motywem głównym historii. Uśmiecham się wyobrażając sobie opinie czytelników dowiadujących o możliwościach i wyczynach bohaterów, o świecie, w jakim oboje żyli. Tam to dopiero jest pomieszanie fantazji i realności! :-)

Może inaczej nie umiem pisać?

Ależ nie! Przecież pamięć komputera przechowuje jeszcze jedną powieść o miłości. Dwoje ludzi w wieku mocno średnim, oboje poturbowani przez życie i zjeżeni do ludzi; spotkanie staje się początkiem diametralnej odmiany ich życia. Fantazji w tej historii nie ma za grosz, za to jest sporo dość egzotycznych realiów, jako że oboje pracują w… lunaparku. Przecież nie mogłem umieścić ich w biurze korporacji, bo nic nie wiem o takiej pracy.

Co dalej z nimi? Nic. Trwają cichutko w pamięci komputera. Na więcej nie liczą, ponieważ ich twórcy brakuje przebojowości, a i odpowiednio wysokich umiejętności pisarskich też.

Zima i poezja

 

171220

Słońce, zieleń, błękit? To tylko słowa z trudem przywołujące odległe obrazy.

Mokro, zimno i ciemno. Po kątach leżą brudne resztki śniegu topniejące w błocie – żałosne pozostałości wczorajszej piękności. Wzrokiem próbuję przebić burą mgłę upodobniającą i tak szary dzień do nocy. Dzień? Teraz nie ma dnia! Jest nieco jaśniejsza chwila przerwy w niekończącej się nocy.

Czy to prawda, że kiedyś drzewa były zielone, łąki kwieciste, a słońce świeciło do wieczora?

Ostatnie dni, tak mgliste, ciemne, ponure i krótkie, działają na mnie przygnębiająco, zwłaszcza w połączeniu z wszystkimi utrudnieniami i ograniczeniami związanymi z epidemią. Czuję coraz większe spętanie, ale i przygaszenie, a czasami nawet stłamszenie. Chcąc się wyrwać z tej rzeczywistości, moja myśl uparcie przywołuje obrazy z ostatnich wyjazdów w Sudety.

Na zdjęciach widzę chmurny dzień wczesnej jesieni, ale jeszcze trwa feeria barw, jeszcze tak wiele przed światem, nim zamrze na długie miesiące. Widzę polne drogi celujące w ciemną ścianę lasu lub w niewyraźny horyzont, i myślę, że tyle ładnych dni było jeszcze przede mną, a teraz brodzę w mokrych ciemnościach.

Oślizłe zimno wnika w moje żyły, mrozi mi krew i myśli, przygniata ramiona i kieruje wzrok ku ziemi. Próbuję się wyprostować, ale udaje mi się tylko na chwilę.

Zima w mieście jest depresyjna.

Muszę wyrwać się spomiędzy murów na otwartą przestrzeń. Tam też zobaczę bure niebo, ale droga będzie przede mną.

Z nietypowych dla mnie powodów zainteresowałem się ekonomią, ale czytanie o finansach i stanie gospodarki zmęczyło mnie, wieści zasiały niepokój. Postanowiłem zerwać z nimi i z poczuciem ulgi wróciłem do moich książek, naprzemiennie czytając Sagana piszącego o Kosmosie i Ajschylosa nachylającego się nad ludzkimi dramatami.

Sięgam po książkę cudem zdobytą, starszą ode mnie, wymęczoną latami służenia, z nierównymi kartkami, niewyraźnymi literami. Pełno w niej dziwnych zakładek, jak kawałek folii, strzępek kartki z fragmentem niepamiętanych notatek czy wizytówka zakładu optycznego. Wkładałem między strony, do których chciałem wrócić, to, co miałem pod ręką. To ślady wcześniejszych lektur, mojego czasu. Ledwie parę jest książek tak bardzo moich, jak ten zbiór ocalałych tragedii poety żyjącego dwa i pół tysiąca lat temu. Dzieła Ajschylosa są statyczne, niektóre w zasadzie bez akcji. Pod tym względem daleko im do tragedii Sofoklesa, szczególnie najbardziej wstrząsającej, do „Króla Edypa”. Czytać je należy powoli i uważnie, a dla pełnego zrozumienia potrzebna jest pewna wiedza historyczna, której wiele nie mam. Wspomagam się więc świetnymi wprowadzeniami tłumacza, Stefana Srebrnego. Obcowanie z tymi dziełami jest raczej studiowaniem, niż zwykłą lekturą. Wiele razy dla lżejszej lektury odkładałem książkę na całe miesiące, ale ona była obok bez względu na aktualne miejsce zamieszkania, widziałem ją na półce i… i słyszałem. W końcu wracałem. Zawsze wracam. Dziwi mnie jej przyciąganie, które tylko częściowo jestem w stanie wytłumaczyć.

Po pięćdziesięciu albo stu latach nikt nie będzie pamiętał o naszych sprawach, o słowach przez nas napisanych, a poezja Ajschylosa nadal będzie czytana, chociaż przez garstkę ludzi. Czytając jego tragedie, włączam się w nieprzerwany i długi ciąg pokoleń ludzi, dla których literatura prawdziwie piękna miała wartość samą w sobie, niezależną od współczesnych mód. W takiej literaturze znajduję potwierdzenie zbawczej roli piękna i sztuki dla niej samej.

Wiele moich książek jest fortecami, w których się chowam przed naporem świata; tragedie Ajschylosa zajmują miejsce szczególne. Kiedy myślę o takiej ich roli, uświadamiam sobie, że wyjątkowość tkwi nie tylko w wielkości poezji.

Elitarna to literatura, a ostatnio coraz wyraźniej widzę w tej jej cesze nie ostatnią wartość. Te teksty są nieskończenie odległe od jakże obecnie popularnych publikacji oznaczanych informacją w rodzaju „przeczytasz w trzy minuty”, a podsumowywaną koślawymi i nader często ordynarnymi komentarzami. Czytając Ajschylosa, jestem zabezpieczony przed kontaktami z tego rodzaju wypowiedziami. W spokoju, w ciszy, mogę smakować poezję jednego z tych ludzi, którzy ukształtowali europejską, więc i moją, kulturę.

Temat zakończę dwoma cytatami. Pierwszy wiele mówi o wierze autora w boską sprawiedliwość. Zaznaczę tylko, że słowo „Prawda” napisane jest wielką literą, ponieważ mowa tutaj o bogini Alethei, czy bardziej po naszemu: Aletei; Rzymianie nadali jej imię Veritas. U jednych i drugich była uosobieniem prawdy. Taka personifikacja pojęć jest bardzo charakterystyczna dla politeizmu, a dla mnie pociągająca. Może dlatego, że bliższa jest mi wiara w wielu bogów niż w jednego i łatwiej byłoby mi uwierzyć w boginię, zwłaszcza ładną, niż w boga męskiego rodzaju.

Drugi cytat bardziej przypomina fragment erotyku niż tragedii. Kiedy przeczytałem go po wydaniu mojej „Miłości”, zauważyłem wyraźne podobieństwo. Do czego, do kogo? Niech to będzie zagadką. Odpowiedź jest w książce, ale nie tylko.

Obydwa fragmenty są z „Agamemnona” – wspaniałego dzieła o nienawiści prowadzącej do zbrodni i dalej – do szeregu tragedii.

„Własne skarby ci zbrzydną, 

własne szczęście obmierznie,

jeśliś strącił zuchwale w proch

święte Prawdy ołtarze.”

„Cóż mu z pięknych posągów?

W nich nie znajdzie pociechy.

Gdzież tych oczu spojrzenie? Znikł

wszystek czar Afrodyty…

I tylko w snach postać miła jawi się,

omylnej wiary snuje czar,

radość niesie złudną.

Na próżno chcesz zatrzymać lotną zjawę snu!

Odchodzi już, już ci się wymyka z rąk –

Zniknęła – pośród sennych dróg

zgubiłeś ją… Więcej nie wróci...”

Dopisek późniejszy.

Dla równowagi, ale i z powodu celności, dodaję dwa cytaty z drugiej mojej lektury, „Kosmosu” Carla Sagana.

Ta świetna sentencja zamieszczona jest w rozdziale traktującym o wieku Ziemi i Kosmosu, wieku dla ludzi niewyobrażalnym.

„Jesteśmy niczym motyle, które przez dzień trzepoczą skrzydłami i myślą, że to wieczność.”

Drugi cytat podsumowuje pierwszy pomiar długości roku, dokonany w greckiej wtedy Joni w VI wieku p.n.e.

„Badając zmieniający się cień rzucany przez pionowo ustawiony kij, dokładnie określił długość roku i jego pór. Przez całe wieki kijów używano do wzajemnego okładania się i przebijania. Anaksymander użył kija do mierzenia czasu.”

Jakże trafne i gorzkie dla nas spostrzeżenie!

Od siebie dodam, że parę wieków później jego duchowy i naukowy kontynuator, Eratostenes, analizując geometryczne konsekwencje długości cieni, policzył obwód Ziemi myląc się o tylko kilka procent. Jego pomiar uściślono dopiero po dwóch tysiącach lat.

 

Smartfonowa rzeczywistość

 201120

Pogodny zmierzch wczesnojesiennego dnia gdzieś na Pogórzu Kaczawskim. Wąska wstążka asfaltu wybiega spomiędzy domów wioski i rozpędzając się na otwartej przestrzeni pól, przekracza mostek. O jego barierkę opartych jest dwoje nastolatków, stoją blisko siebie, ale dzielą ich telefony trzymane w dłoniach.

Nim minąłem ich, zdążyłem jeszcze zobaczyć niebieskawy blask padający z ekranów na twarze. Poczułem ekscytującą atmosferę podobnych chwil przeżytych przed półwieczem i szarpiące serce poczucie przemijania, ale też obcość i… niechęć.

Obraz tych dwojga jest znamienny dla obecnych czasów, wielce wymowny i bardzo paskudny.

Patrzę na klientów w pracy. Robią sobie zdjęcia na peronie, robią w chwili wsiadania do gondoli i zaraz po zajęciu miejsc. Na wysięgniku ustawiają telefon, stroją miny i znowu pstrykają zdjęcia. Widzę ich w przesuwających się gondolach, wielu z nich siedzi z nosem w telefonie. Widzę na ulicach, w sklepach, w autobusach. Wszędzie.

My wszyscy nadużywamy smartfonów, ale ludzie urodzeni na przełomie wieków po prostu do tego urządzenia przyrośli. Ich zainteresowania, słownictwo, wiedza, właściwie całe ich życie kręci się wokół Internetu i smartfona. Żeby jeszcze wybierali z przeogromnych zasobów sieci wartościowe strony, ale nie. Karmią się papką instagramowo-facebookowo-youtubową. Używają ikonek zamiast słów, a jeśli już je używają, to w formie szczątkowych zdań, ponieważ nie potrafią wyrazić słowami myśli, albo nie mają czasu. Wszak muszą jeszcze zajrzeć w sto innych miejsc, by serduszkiem albo inną ikonką zasygnalizować swoją obecność.

Smartfony w połączeniu z wymyślnym oprogramowaniem odwiedzanych stron stają się narkotykiem tym bardziej niebezpiecznym, że w pewnej mierze inteligentnie przywiązującym do siebie ludzi, zwłaszcza młodych.

Tak, ja też zarejestrowałem się na Instagramie. Zrobiłem to chcąc promować tam swoje książki, ale bliski jestem rezygnacji. Nie tylko z powodu poczucia straty czasu i kłopotów z obsługą jako skutkiem nieznajomości tych nieszczęsnych ikonek, ale też coraz silniejszego poczucia zalewania mnie obrazkami.

Tak, jest wiele stron w internecie wartościowych, ciekawych, powiększających naszą wiedzę. Wiem o tym. Do kilku z nich zaglądam, ale one giną w zalewie bylejakości.

Wielogodzinne i codzienne używanie smartfonów musi spowodować zmiany w psychice, zwyczajach, w całym życiu tak uzależnionych ludzi. Te zmiany już widać. Rośnie nam pokolenie ludzi niezbyt zdatnych do normalnego funkcjonowania. Ludzi półprzytomnych, żyjących w dwóch światach, przy czym ten rzeczywisty bywa postrzegany jako czynnik przeszkadzający w klikaniu i w ustawicznym przewijaniu zawartości ekranu; któż nie widział złości zapatrzonego w ekran po wpadnięciu na przechodnia? Mamy pokolenie ludzi sprawdzających co lubi jakaś znana blogerka, jakie hasztagi są ważne i jakiej długości mają być skarpetki.

Wspominam o nich, ponieważ mimo zimnych dni listopadowych widuję dużo młodych ubranych w dość krótkie spodnie i jeszcze krótsze skarpetki – z nagimi kostkami. Pewnie przeczytali na FB, że teraz tak się chodzi, bo zasłonięte kostki to obciach i wioska.

Zanikają stare zwyczaje towarzyskie. Ludzie mało rozmawiają, bo po co, skoro mają Whatsapp’a, Instagram i SMS? Zresztą, jak mogą rozmawiać mając słuchawki w uszach?

Jeśli zdarzy mi się zobaczyć w gondoli młyna dwoje młodych siedzących blisko siebie, przytulających się lub rozmawiających, patrzę na nich jak na obrazek z belle epoque. Nie wiedziałem, że kiedyś będę z przyjemnością i nadzieją patrzył na tak normalny, zdawałoby się, widok.

Słyszę o spiskach, o próbach przejęcia władzy przez grupę bliżej nieokreślonych ludzi. Pewną prawdę w tych teoriach widzę i jednocześnie olbrzymie, perfidne przekłamanie.
Na pewno ten spisek (o ile można użyć tutaj tego słowa, a wątpię) nie polega na próbie wszczepienia nam chipów czy na jakikolwiek siłowych działaniach, jak to niektórzy sobie wyobrażają. Są metody subtelniejsze i zgodne z prawem. Są działania, w których na pół świadomie bierzemy udział i to się nam podoba, tego chcemy.

Takie są właśnie cechy idealnego „spisku”.

Wielkie koncerny (ostatnio mówi się raczej o korporacjach) nakłaniają swoich potencjalnych klientów, czyli praktycznie wszystkich, do określonych zachowań i sposobów wartościowania, a robią to dla zysku. Koncern Apple ma coś około 200 miliardów dolarów gotowizny, na którą dobrowolnie złożyły się miliony użytkowników ich smartfonów, laptopów i tabletów. Kosztują dużo więcej niż podobny sprzęt innych firm, ale te inne nie mają ikonki nadgryzionego jabłka, nie są to produkty Apple. Ta firma potrafiła zebrać i utrzymać ogromną rzeszę wiernych klientów, którzy kupują każdą ich nowość, ponieważ uznają, że tak trzeba dla zachowania poziomu, dla bycia trendy. Bo przecież laptop Asusa jest obciachem. Czy ktoś ich zmuszał do przyjęcia takich ocen i w efekcie do karmienia molocha wagonami pieniędzy?

Właśnie o to chodzi, że w pewien sposób zostali zmuszeni: pracą odpowiednich działów korporacji zatrudniających specjalistów od ludzkich zachowań, metodycznie i naukowo oddziaływających na ich psychikę.

Oto idealny „spisek”: spowodować, żeby ludzie sami robili to, co jest korzystne dla powodujących.

Kopacz piłki ze szczytu listy nie będzie ganiał po boisku, jeśli dostanie mniej niż tysiąc czy dziesięć tysięcy dolarów (nie znam ostatnich stawek) za jedno kopnięcie, bo się mu nie opłaca. Ludzie sami i dobrowolnie składają się na jego miliony, co jest pośrednim skutkiem oddziaływania korporacji na nas przy naszym aktywnym udziale.

Ci ludzie zarabiają jak szejkowie dlatego, że mecze piłki nożnej są popularne, a przez to ceny reklam ogromne, a są popularne także dlatego, że oni imponują nam sławą i dochodami. Popularność piłki nożnej spadłaby do poziomu zainteresowania bobslejami, gdyby zarabiali trzy tysiące złotych miesięcznie – tyle, ile dostaje sprzedawca w sklepie spożywczym.

Zarabialiby dużo mniej niż zarabiają, gdyby reklamy nie były skuteczne, czyli gdybyśmy nie byli pod ich wpływem. Są skuteczne, ponieważ tworzy się je w taki sposób, żeby przekonać nas do zakupu. Najbardziej efektywnym sposobem jest wyrobienie w nas przekonania, że nam się należy reklamowaną rzecz mieć, że powinniśmy, zapracowaliśmy, zasłużyliśmy albo tylko dlatego (dla wielu aż), by nie odróżniać się w swoim środowisku, być modnym, trendy, na topie, czy jak tam się teraz mówi.

Zarobki kopaczy piłek, ale w pewnej mierze też najpopularniejszych youtuberów czy blogerów nagrywających modną i chwytliwą papkę, nie byłyby tak wielkie, gdybyśmy nie odczuwali przemożnej chęci upodobnienia się do nich, gdyby nie imponowali nam. Ponieważ chcemy być podobni, więc kupujemy to, co za pieniądze chwalą, nie zastanawiając się nad fałszywością tych opłaconych poleceń i żałosnym skutkiem takiego upodobnienia.

Oto obraz „spisku”, w którym świadomie bierzemy udział i świadomie go finansujemy!

„Sprawdź, dlaczego Olga Frycz lubi produkty…” – to tytuł maila dzisiaj otrzymanego. Każdy otrzymuje takie „wiadomości” i wielu sprawdza, co robi ktoś znany. Takimi bezwartościowymi śmieciami ludzie zapełniają swój umysł, to ich interesuje, kształtuje, to ich nakręca! Swoją drogą trochę mnie śmieszą tego rodzaju wiadomości i podobne im reklamy, a to dlatego, że po prostu nie znam tej niby tak znanej osoby i nic a nic mnie nie obchodzi, co ona dla pieniędzy chwali.

Na Instagramie widziałem zdjęcie mężczyzny w T-shircie na tle gór, a pod nim komentarz: obciachem jest pokazywanie się w takiej koszulce. Powinienem napisać w odpowiedzi, że dla mnie wielkim obciachem jest zwracanie uwagi na takie pierdoły i publiczne wytykanie obcej osobie wyimaginowanych wad ubioru, a nawet wad rzeczywistych. Autora komentarza mam za ofiarę obecnych czasów, w których ludzi ocenia się po markach używanych rzeczy, a więc po ich podążaniu za modą i nadążaniu za jej zmianami, czyli po prostu po konsumpcji.

Chipów nie ma potrzeby wszczepiać nam w mózg (swoją drogą bezdennie głupie jest przekonanie, że da się to zrobić strzykawką przy okazji zastrzyku) ponieważ nowoczesne molochy jak Google czy Facebook i tak wiedzą o nas bardzo wiele i wiedzieć będą coraz więcej w miarę doskonalenia swoich systemów komputerowych. Tutaj też istnieje podwójne dno: niby wiemy o tym, ale tylko niby. Za normalne i wygodne przyjmujemy podsuwane nam w Internecie treści, podpowiedzi, strony, ponieważ wyręczają nas i coraz częściej pasują nam, czyli są trafne.

Są takie, bo korporacje wiedzą o naszych zainteresowaniach kulinarnych, kulturowych, obyczajowych. Wiedzą o naszych wyborach w Internecie. Żeby zebrać tę wiedzę, nie trzeba nas śledzić, wystarczy pamiętać jakie strony odwiedzamy, w jakich godzinach, jak często. Wiedzą o nas nie dla bezpośredniego zniewolenia nas, ręcznego sterowania, nie dla zakazów i nakazów, ale dla pieniędzy: żebyśmy jeszcze bardziej się od nich uzależnili, żeby podsuwać nam pod nos towary i usługi coraz lepiej dopasowane do nas. Żebyśmy w efekcie kupowali jak najwięcej.

Mamy żyć żeby kupować. Kupować i dlatego pracować. Korporacje chcą… nie, one już z nas zrobiły posłusznych konsumentów, a zrobią posłuszniejszych.

Wobec odpornych na namowy ciągłego kupowania, wielkie firmy mają bardziej bezpośrednio działającą metodę: po prostu produkują rzeczy mało trwałe.

Starsi pamiętają samochody potrafiące przejechać blisko milion kilometrów, pralki czy lodówki działające 15 a nawet 20 lat i nadające się do naprawy. Wieżę audio kupioną w latach dziewięćdziesiątych używałem ponad 20 lat, a jest tylko przykładem.

Teraz wytwarza się badziewie z blaszek i drucików, ale za to ładnie pomalowane i wyposażone w mikroprocesor, badziewie zaprojektowane przy użyciu wyrafinowanych programów komputerowych nie dla zwiększenia trwałości, a wprost przeciwnie: dla zaprzestania działania krótko po upływie okresu gwarancji, bez możliwości opłacalnej naprawy. Te ogromne góry towarów po roku lub kilku latach zamieniają się w złom lub śmieci i lądują na składowiskach, a ich miejsce następują nowe. Firmy mają zapewnioną produkcję i zyski, my wymuszone zakupy, a Ziemia ogromne ilości śmieci i zanieczyszczeń.

Paranoiczne są przepisy, które z jednej strony wymuszają na producentach zmniejszenie emisji zanieczyszczeń i oszczędności energetyczne, z drugiej pozwalają na tak ogromne marnotrawstwo zasobów Ziemi. A może rządy nie mają dość sił wobec wielkich korporacji? Czy koncern zatrudniający dziesiątki tysięcy ludzi i mający miliardy, nie potrafi wymusić rozwiązań korzystnych dla niego? Może przecież postraszyć rząd zwolnieniem dziesięciu tysięcy ludzi albo przeniesieniem produkcji do Wietnamu, nieprawdaż? Może więc to chwalenie się pralką klasy A+++ jest mydleniem oczu ekologom wobec istnienia tamtej góry sprzętu wyrzuconego po kilku latach użytkowania?...

Tutaj widzę pole do popisu dla zwolenników wszelakich spisków, ale podpowiem im, żeby uświadomili sobie nasze rozpasanie konsumpcyjne. Ilu ludzi chciałoby jeździć trzydzieści lat tym samym samochodem? Ilu chciałoby kupić dwudziestoletni, chociaż w pełni sprawny pojazd? Przecież to obciach podobny używaniu smartfona przez kilka lat i niemodnej w tym roku kurtki, nieprawdaż?

Oto sidła konsumpcjonizmu i korporacji.

W różnym stopniu, ale niemal wszystkim nam się w głowie poprzewracało od wzrastającej trzecią już dekadę zamożności i myślimy, że przed nami tylko beztroska dobrobytu, co niekoniecznie musi być prawdą.

Chociażby z powodu ogromnego zadłużenia naszego kraju, wynoszącego obecnie ponad 1 bln złotych! Tysiąc miliardów, milion milionów, 30 tysięcy na każdego Polaka! Na starca, niemowlę, na żula spod sklepu i na nastolatka zapatrzonego z ekran smartfona! Żyjemy ponad stan, na kredyt, nawet jeśli my sami nie mamy długu. Dług zaciągnęły rządy, ale przy naszej aprobacie, niechby milczącej, niechby tylko wyborczej, bo tak przykro słuchać tych, którzy mówią o oszczędzaniu, prawda? Lepiej władzę powierzyć tym, którzy obiecują nam dać, zapewnić, zbudować.

Jak wyobraża sobie swoją przyszłość ów młody smartfonowiec? Zapewne wcale nie myśli o tym, bo on nie ma kiedy myśleć, zajęty przewijaniem stron internetowych, a coraz bardziej nie ma czym myśleć, mając obrazkowo-ikonkową sieczkę pod czerepem. Może chwilami wyobraża sobie, jak dochodowy kanał będzie prowadził na You Tube albo jaką kasę będzie kosił (to jedno z ich modnych słów) na estradzie lub, ostatecznie, w biurze korporacji. Tyle że w ten sposób nie spłaci się długów, o ile w ogóle są do spłacenia. Taką pracą nie zapełni się półek sklepowych, ponieważ dobrobyt to tyle, co dostępność dóbr, a podstawą ich piramidy są dobra materialne i żywność.

Nie jestem ekonomistą, są zależności dla mnie niezrozumiałe, ale nie trzeba być ekspertem, żeby wiadomość o wykupowaniu przez instytucje państwowe długów państwa zrobiła negatywne wrażenie, bo oznacza po prostu drukowanie nowych pieniędzy. Każdy też wie, że ich nadmiar jest inflacją i prowadzi do utraty wartości, a tym samym do wzrostu cen.

A my jak te głupki wybieramy do rządzenia nami ludzi, którzy obiecują więcej dać! Oni nie mają swoich pieniędzy. Dadzą po uprzednim zabraniu nam, albo dadzą z jeszcze wilgotną farbą, świeżo wydrukowane i coraz mniej warte.

Polska się wyludnia. W minionym roku ubyło 55 tysięcy Polaków; to tyle, ile mieszkańców ma niemałe miasto. Po prostu o tyle mniej się urodziło ludzi niż umarło. Zmniejszenie populacji może i nie byłoby złe, ale trzeba uświadomić sobie, że taki proces prowadzi do starzenie się społeczeństwa, a to z kolei oznacza mniej młodych do pracy a więcej emerytów. Staremu społeczeństwu jest trudniej utrzymać dobry stan gospodarki, bo przecież ja, emeryt, nie mam zamiaru otwierać interesu, zatrudniać pracowników i przenosić gór; jako konsument dóbr też jestem mniej aktywny.

Starzejemy się, a młodzi wolą się gapić w ekran lub bawić w modnym klubie czy pubie, niż bawić swoje dzieci.

Wypadałoby zakończyć jakimiś wnioskami, ale że musiałbym być podobny do Kasandry, nie napiszę.

Wypunktuję tylko moje preferencje i zachowania. Są wyłącznie moje, ponieważ nie zwykłem kierować się zaleceniami autorytetów, zwłaszcza obecnych, modowo-internetowych i im podobnych.

Nie kupuję towaru, jeśli widziałem jego reklamę. Nie i już. Wybieram inny.

Nie oglądam telewizorni (chyba że konkretną audycję) ani kolorowych czasopism.

Rzecz wyrzucam dopiero wtedy, gdy przestaje nadawać się do użytku: samochód przerdzewieje i jego naprawa jest nieopłacalna, a w skarpetkach są dziury. Moje ubrania są najpierw „cywilne”, wyjściowe, później stają się roboczymi, używanymi w pracy, a do śmietnika trafiają gdy się prują i rozłażą.

W nosie, a nawet w dupie, mam modę, trendy i bycie cool.

Nader rzadko używam karty bankomatowej.

Omijam internetowe strony, które nie chcą się wyświetlić bez „zgody” na ich „politykę”.

Ograniczam swoje wydatki, zwłaszcza na rzeczy i usługi uznane za zbędne. Nie z finansowej konieczności, a z wyboru.

Wolę pojechać w góry, niż kupić rzecz.

Staram się mieć oszczędności zabezpieczone w odpowiedni sposób.

Nie żałuję czasu na pisanie i czytanie ani pieniędzy na książki uznane za wartościowe; żałuję na nowy samochód, ubrania i elektronikę. Do tego stopnia, że mój pierwszy w życiu smartfon kupiłem parę lat temu za 250 zł, a używał go będę póki będzie działał.

Więcej grzechów przeciwko konsumpcjonizmowi i polityce korporacji, rządu oraz banków nie pamiętam, a tych wymienionych nie żałuję nic a nic, a nawet jestem z nich dumny, czego i Wam życzę.