Pożegnanie jesieni

201215

Prawie najkrótszy dzień roku, wigilia zimy, której rozpoczęcie powinno być radośnie obchodzone jako nawrót Czasu ku wiośnie: do dzisiaj można było mówić, iż każdy dzień oddalał nas od letnich dni; od jutra każdy dzień przybliżać będzie do wiosny. W starożytnym Rzymie jeden z pierwszych dni zimy był radośnie święcony jako dzień Nowego Słońca, póki Kościół nie uczynił z niego dnia narodzin Jezusa. Czasami gdy wspomnę to stare święto, doznaje zdumienia precyzją pomiarów astronomicznych w tamtych czasach: bez teleskopów, satelitów i bez komputerów, potrafiono zauważyć parominutowe różnice w długości dnia.

Znając prognozę pogody, wybrałem trasę odkrytymi stokami ulubionych gór: z Mysłowa na Osełkę, dalej Górą Bandurskiego i Gaikiem na stoki Dudziarza (przy okazji odwiedziłem moją Polanę Czterech Świerków). Powrót tymi wzgórzami, ale nie po śladach, i wejście na Grodzik, na tę pamiętną polanę sięgającą połowy zachodniego zbocza, z którego zaplanowałem oglądanie dzisiaj zachodu słońca. Cały dzień słońce miałem na twarzy i rozległe widoki wokół siebie. Pięknie pożegnała mnie Pani Jesień, mimo iż kiedyś w rozmowie z nią narzekałem i marudziłem. Dzisiejszy słoneczny dzień, jej ostatni dzień, dowodzi, iż nie gniewa się na mnie o tamte chwile przy czeremsze.

W drogę wyszedłem kwadrans przed siódmą, więc w ciemnościach nocy, parę minut po siódmej wszedłem na przełęcz między Osełką a Księżym Kamieniem i odwróciłem się. Nad czarnym masywem Lubrzy zobaczyłem tak kapryśną ostatnio Eos. Właśnie wstała i powoli rozchylała story okna swojej komnaty, chwaląc się kolorami piżamy. Stałem tam, chłostany zimnym wiatrem, i niczym pryszczaty małolat gapiłem się  na nią. Chciałem robić jej wymówki za poprzednie niedzielne ranki, ale nie potrafiłem. Uśmiechała się do mnie, taka piękna, więc jak mogłem mieć do niej pretensje? Po stokach Osełki kręciłem się dwie godziny - dla ich urody, bo obok stoków w sąsiedztwie Trzmielowej Doliny, te właśnie są dla mnie najurokliwsze. 

Idąc, spoglądałem na niebo nad ciągle ciemnym masywem Lubrzy, oglądając pokaz mody urządzony przez Eos, a trwał on długo, wyjątkowo długo: słońce wzeszło ponad lasy sporo po ósmej, a dopiero w godzinę później oderwałem się od Osełki i ruszyłem w poszukiwaniu dobrej drogi na Górę Bandurskiego. Opuszczając pierwszą dzisiejszą górkę, szedłem dróżką biegnącą skrajem łąk i lasu, ładną dróżką. Niestety, ktoś pozakładał na gałązki puste puszki po piwach, były ich tam dziesiątki. 

Patrząc na nie, pomyślałem o granicy dwóch światów. Ta myśl pojawia się u mnie często i w różnych okolicznościach, jednak mających jedną wspólną cechę: całkowitą obcość obserwowanych zachowań, wyznawanych wartości, sposobów wartościowania i widzenia świata. Ludzie, którzy to zrobili, są dla mnie jak kosmici – nie do zrozumienia, bez możliwości porozumienia. Dwa światy. Jeden świat podzielony tysięcznymi granicami. Niewidocznymi i przeplatającymi się, ale jednocześnie wyraźnymi, ostro rysowanymi granicami wywołującymi u mnie poczucie zdumienia lub samotności.

Na wprost masywu Gór Ołowianych, równolegle do doliny z szosą numer 3, w rządku stoi kilka górek sięgających Dudziarza, ta pierwsza jest częściowo zalesiona, pozostałe odkryte, a wszystkie bardzo widokowe. Z wielu miejsc widoki są panoramiczne i bardzo urozmaicone, zawsze widać przynajmniej kilkanaście większych szczytów i drugie tyle drobnicy, a ja, jak zawsze z satysfakcją, rozpoznawałem niemal wszystkie szczyty. Między Osełką a tamtymi wzgórzami rozciągała się do dzisiaj terra incognita; doliną biegną szosy, płyną strumienie, są podmokłe miejsca i stawy, rozłożyła się wieś, a skoro wieś, to znaczy, że i ogrodzenia. To wszystko było, ale dość szybko udało mi się znaleźć dobre przejścia polnymi dróżkami i opłotkami na Górę Bandurskiego. Ta poprzedzielana jest masywnymi ogrodzeniami pastwisk, w lecie raczej trudno byłoby przejść tamtędy, ale dzisiaj zastałem bramy otwarte. Przy podejściu na grzbiet widok sięga połowy widnokręgu, ale gdy już idzie się szczytami ku Dudziarzowi, linia horyzontu w żadnym miejscu okręgu nie jest bliska, a miejscami ginie w niebieskościach odległych o wiele, wiele kilometrów.

Południowy stok Dudziarza ma w mojej pamięci swoje znaczące miejsce z wielu powodów. Był celem pierwszej mojej wędrówki kaczawskiej pięć lat temu, miejscem mojego zachwycenia się Różanką, śliczną górą w Ołowianych, którą oglądałem pewnego słonecznego i śnieżnego dnia, a śnieg na niej nie był wtedy biały, nie. On świecił błękitami i diamentowo błyszczącym złotem. Na stoku Dudziarza rosną wyjątkowo gęste i rozległe laski różano-głogowe. Nigdy nie widziałem ich kwitnącymi, ale ilekroć tam jestem, wyobraźnia podsuwa mi obrazy tak cudnego kwitnienia, że jego urok widzę i w zimie. Kiedyś stałem pod szczytem Ziemskiego Kopczyka patrząc na mało mi wtedy znane góry wokół. Na zboczu jednej z nich wypatrzyłem jęzor łąki schodzącej od szczytu i przedzielonej czterema świerkami stojącymi w poprzek. Górę zidentyfikowałem, chociaż nie od razu, był to Dudziarz, a łąkę ze świerkami zobaczyłem z kosmosu, korzystając ze zdjęć googli. Przy najbliższej okazji poszedłem tam, znalazłem drogę przez las i z bliska zobaczyłem świerki. Rośnie ich tam sześć, ale trzy są tak blisko siebie, że nazwy miejsca już nie zmieniałem. Polana Czterech Świerków. Byłem na niej dzisiaj, przywitałem się ze świerkami.

Idąc miedzy Osełką, pierwszą moją górą, a Grodzikiem, ostatnią dzisiaj odwiedzoną, zatoczyłem spore półkole, podziwiając zmieniający się widok gór wokół mnie.

Góry nie są nieruchome; kto tak mówi, nigdy nie był wśród nich i nie widział ich przemieszczania się, a jest ono łatwo zauważalne: wystarczy tylko iść dość długo i patrzeć wokół siebie, żeby zobaczyć ich wędrówki, albo przynajmniej obracanie się. Widziałem je z różnych stron i w zmieniającym się sąsiedztwie, a te było czasami tak bardzo odmienne, że musiałem chwilę patrzeć na góry, by rozpoznać je. Rosły wynosząc się nad inne, ale i malały, przysiadając u stóp tych, które właśnie wznosiły się. Znikały chowając się za szczyty, o których wiem, że są mniejsze od nich i pojawiały się w innym miejscu, odmienione, a jedna z nich znikła mi zupełnie. Dłuższą chwilę szukałem jej wzrokiem tam, gdzie być powinna, w końcu znalazłem zakamuflowaną przemyślnie: cała była na widoku, ale ustawiła się przed inną górą, wtapiając się w jej stoki tak dokładnie, że jedynym śladem była ledwie rozróżnialna linia jej lasów na tle lasów tamtej. Na południe od linii wzgórz, za doliną, wznoszą się Góry Ołowiane. Szczyt są zalesione, ale stoki bliżej dna doliny są odkryte. Widziałem je pod niskim słońcem, oślepiającym, ale i przydającym stokom urody ostrym światłem i głębokimi, długimi cieniami pojedynczych drzew oglądanymi przez mgiełkę prześwietloną słońcem – jakby w powietrzu wisiał najdelikatniejszy złoty pył. Nieco w bok i wyżej widziałem karkonoskie szczyty przyprószone śniegiem– od Śnieżki po Szrenicę; ich niebieskości i biele miały ciepłe, perłowe odcienie. Blisko, najbliżej, tuż obok, mijałem pola zielone młodymi zbożami i czerwone owoce róż błyszczące w słońcu - wystarczy trochę słońca, by zobaczyć kolory zimy. Oczywiście sporo czasu poświęcałem drzewom, próbując rozpoznać gatunki i odmiany, lub utrwalając poznane cechy rozpoznawcze. Sporo rośnie tam jesionów, trochę je znam, ale nadal nie mam pewności przy rozpoznawaniu odmian.

Kiedyś, obchodząc podnóżem rozległy masyw Lubrzy, dotarłem do wąskiej łąki pnącej się po zboczu ku szczytowi. Była ładna, więc poszedłem nią w górę. Pod lasem odwróciłem się i doznałem zachwytu urodą widoku. Dla pamięci tamtej chwili, ale też i z myślą o odwiedzeniu Diablaka, tego wyższego, także z chęci oglądania stamtąd zachodu słońca, wszedłem na stok. 

Tak naprawdę nie wiem, jak się ta wyższa skała, też ładna i duża, nazywa, ale skoro niżej jest podobna nazywająca się Diablak, więc może i ta nosić to miano. Słońce stało nad linią Karkonoszy, więc bliżej południa, a nie na zachodzie. Cóż, w końcu mamy najkrótszy dzień w roku, słońce zachodzi na południowym zachodzie. Do końca dnia brakowało trzech kwadransów, czy zdążę odwiedzić skałę? Czas zapamiętałem dobrze – kilka minut intensywnego marszu pod górę lasem wśród ciemniejących świerków. Skrzyżowanie, skręt, ładny dukt i oto skała! Pamiętałem drogę. Skała nic nie straciła ze swojej urody, może nawet zyskała, bo widziałem ją w niskim już słońcu świecącym między drzewami. Dotknąłem ją, zrobiłem jej sesję zdjęciową, a ona pokazywała mi się jak zawodowa modelka. Niestety, tak się kręciła w obiektywie, że prawie wszystkie zdjęcia okazały się być poruszone. Wróciłem na brzeg łąki akurat na ostatnie chwile dnia.

Świat na wprost po prostu szarzał tracąc kolory, natomiast linia Karkonoszy długo jeszcze świeciła intensywną zorzą zachodu. Wyjeżdżając z ciemnej już wioski, nadal ją widziałem.

O wąwozach w Chełmach i o sztuce życia

131215

Przedłożyłem ciekawość człowieka, chęć osobistego poznania internetowego znajomego, nad tak lubianą samotną wędrówkę: zaprosiłem Janka – dla siebie nazywam go Jankiem z Bloga – i wspólnie zanurzyliśmy się w wąwozy Chełmów. Od razu napiszę, że zaproszenie powtórzę.

W tamtych wąwozach byłem parę lat temu… jej, to już lata łażę po tych górach. Dzisiejszy dzień jest siedemdziesiątym szóstym dniem spędzonym w Górach Kaczawskich; ile ich wszystkich będzie? Inaczej: co przyniesie przyszłość?

Marzy mi się zupełny brak obaw o przyszłość, przyjmowanie jej li tylko z ciekawością, która czerpie siły z przekonania, czy może raczej z ufnej nadziei, na dobry bieg dalszych dni i lat. Nie myślę tutaj o nieuzasadnionym optymizmie, przekonaniu o wygraniu losu na loterii, wcale. To raczej stanowisko bliższe stoicyzmowi: uniezależnienie się od tego, co na zewnątrz nas i na co nie mamy wpływu. Zimne i zbyt filozoficzne? Nie, dlatego że uważam, iż losowi winny jestem jeśli już nie zaufanie, to co najmniej nie wyprzedzanie powodów do zmartwień. Jest w tym stanowisku wspomniana ufność – ciepła i ludzka - rezultat doświadczeń tak wielu lat za mną, z których jasno wynika, iż niemal wszystkie moje zmartwienia z czasem okazywały się pyłem wartym jedynie strzepania z rękawa. Gdy wydawało się, że świat się wali, że tylko zgryzota i kłopoty zostały, życie znajdowało dla siebie nie najgorsze ścieżki i najnormalniej toczyło się dalej. Najważniejsze jest życie i jego pozytywne przeżywanie, a nasze martwienie się, mimo iż tak bardzo ludzkie, ma jedynie siłę destrukcyjną.

Żyję (bez traumy i bez bólu) i przeżywam, mam więc wszystko.

Janek ujął mnie swoim przejmowaniem się: po obejrzeniu na googlach dojazdu pod jego dom, po telefonicznym wyjaśnieniu mi przejazdu przez każde skrzyżowanie, na koniec przysłał mi wielgachny list z opisami i zdjęciami; zupełnie tak, jakbym ciężarówką miał jechać do Soho w Londynie, a nie do Legnicy:) Gdzieś tutaj jest opis tamtego mojego wyjazdu do centrum West End’u, ale nie pamiętam gdzie. Cierpliwy znajdzie.

Jechałem w deszczu, wycieraczki pracowały na drugim biegu, a ja wyszukiwałem plusy wędrówki w taki dzień - i nawet mi się to udawało – jednak nim dojechałem do celu, deszcz poszedł sobie popadać gdzieś dalej. Ciemno jeszcze było, gdy kręciliśmy się samochodem po Nowej Wsi w poszukiwaniu miejsca na całodzienne parkowanie, szaro, gdy poszliśmy. Mając pod kurtką dwa swetry i bluzę z polaru, byłem pewny, że ubrałem się za ciepło, jednak nie dzisiaj: silny wiatr wychładzał, wciskając się w każdą szparę ubrania, ale deszcz tylko chwilami kropił, a później nawet pokazało się słońce.

Słońce! Czarodziej z paletą w ręku, malujący świat wokół i nasze dusze.

Z wioski poszliśmy na południe, ku Wąwozowi Lipa, wróciliśmy niemal po śladach; niemal, bo po wyjściu z wąwozu weszliśmy na sąsiednie wzgórze, na wyrost nazwane Nowowiejską Górą.

 Chełmy są pogórzem, tak naprawdę gór tam nie ma, a pagórki z polnymi drogami biegnącymi szczytami. Wspinania się nie ma, ale jest ta urocza i zawsze zadziwiająca cecha perspektywy: wznoszenie się wzgórz wokół, wyłanianie się z niebytu gór za nimi i odsuwanie się horyzontu tym dalej, im wyżej jesteśmy. Przy ostatnich domach wioski krzyżują się dwie wąskie wstążki asfaltu kończącego się niewiele metrów dalej. Na miniaturowej wysepce skrzyżowania, pod drzewem, ustawiono ławki i stół; widząc je, przez moment siedziałem tam w letni wieczór słuchając leniwych rozmów mieszkańców i upajając się zapachami czerwcowego zmierzchu.

Uroczą dróżką biegnącą rozległymi łąkami poszliśmy ku ścianie lasu i skrzyżowaniu szlaków prowadzących do kolejnych wąwozów.

 Zwężające się w swoim biegu ku ścianie lasu dwie nitki dróżki ogrodzonej miedzami, na nich krzewy dzikich róż z czerwonymi owocami, tu i tam samotna brzoza, sosenka lub zdziczała jabłoń, na łące malownicze rolki siana, a obok wzgórze – tym razem bezimienne, ale bliskie i obiecujące ładne widoki. 

Oczywiście weszliśmy na nie, a ono słów dotrzymało. Ładnie tam. Tak ładnie, że wracając, zostawiliśmy szlak i idąc łąkami ponownie weszliśmy na szczyt. Wśród wielu urokliwych elementów kaczawskich widoków są wysepki dzikiej roślinności na łąkach i polach. Same pola mają swój urok, przyciągając wzrok falistymi liniami swoich rozległości, po których tak dobrze wędruje się wzrokiem, ale jednocześnie są sztucznie jednolite, monokulturowe. Gdyby nie linie lasów i śródpolne zarośla, chyba byłyby nudne. Na skąpej powierzchni wysepek dzikiej roślinności spotkać można zadziwiająco dużo gatunków drzew i krzewów, ale też czasami i śmieci, niestety. Bywa, że te oazy flory rosną na uskoku zbyt stromym dla rolniczych maszyn, albo na zapomnianej przez ludzi drodze polnej, ale często są to pozostałości po kopalniach kruszywa, czasami małych i dzikich, z których okoliczni mieszkańcy dobywali piasek lub kamień na swoje budowy. Zagajniki rosną wtedy w zagłębieniu, czasami sporym i o stromych brzegach. Bywa, że podchodząc, a często tak robię chcąc bliżej przyjrzeć się bogactwu rodzajów i kształtów, stanąć na granicy zarośli i otwartej przestrzeni, by posmakowawszy jej uwodzicielskiej urody, wejść w ciemny, splątany gąszcz; więc podchodząc, płoszę chmary ptaków, dla których te zagajniki są domem, albo płoszę stado saren odpoczywających w ukryciu. Taki zagajniczek rośnie na wzgórzu; zbyt ciemno już było między drzewami, żeby rozpoznać ich gatunki, ale obiecałem sobie wrócić tam kiedyś. Żebym nie wyszedł na znawcę, którym nie jestem, dodam, że różnie bywa ze skutecznością tego rozpoznawania, jednak przyjemność mam zawsze.

Tak, zauważyłem i ja: miało być o wąwozach, a ja pisałem już o zmianach perspektywy i ławkach, o filozofii życiowej i pozostałościach po starych kopalniach – o głównym temacie jeszcze nic. Już piszę.

Wyglądu tych wąwozów w lecie, w słoneczny dzień, nie znam, mogę tylko wyobrażać go sobie, ale nie wiem, na ile skutecznie; jeśli dane jest mi widywać je tylko zimą, właściwszym dniem na wędrówkę nimi wydaje mi się być chmurny dzień. Idzie się dnem, przy strumieniu, na boki wznoszą się zbocza, miejscami dość strome i wysokie, porosłe lasami, co razem daje niemal półmrok potęgujący wrażenie dzikości tych miejsc. 

Największym skałom w Wąwozie Siedmickim, Zbójeckiemu Zamkowi, od strony strumienia mającemu prawie pionowe ściany wysokości około 30 metrów, nie mogłem zrobić zdjęć z powodu słabego oświetlenia. (Na szczyt oczywiście wdrapaliśmy się, wyszukując łagodniejsze przejścia bokami skały. Na górze wiatr, pomyliwszy mój plecak z żaglem, omal mnie nie przewrócił, boreasz jeden.)

U podnóża rosną świerki o gęstych koronach, wąwóz jest wąski, ściśnięty z obu stron czarnymi skałami o niepokojących, chaotycznych kształtach, dnem płynie strumień toczący ciemne wody, a wokół panuje półmrok. Przez moment oczekiwałem spotkania białowłosego wiedźmina, w chwilę później, wiedziony skojarzeniem, odwróciłem się w stronę mojego towarzysza i zobaczyłem jego białe włosy wystające spod czapki:) O ile Wąwóz Lipy dałoby się przejechać konno, to Nowowiejski i Siedmicki raczej nie. Są tam miejsca trudne do przejścia z powodu wielu martwych drzew leżących w poprzek ścieżki. Wielki i długi (już nie wysoki, a właśnie długi) świerk z najeżoną gęstwiną konarów wyglądał jak monstrualne połączenie dżdżownicy z jeżozwierzem; przejście przezeń wymagało lawirowania w gęstwinie konarów, albo wdrapywania się na oślizły pień. Na skałach i na stokach wąwozów też leżały, a nierzadko i wsiały, zwalone drzewa, miejscami tworząc piętrowe zapory nie do przejścia. Widzieliśmy kilka wierzb iwa, wyjątkowo pokręconych, połamanych, omszałych i spróchniałych, a nadal żywych, wypuszczających nowe pędy. Witalna siła tych drzew, ich przemożny pęd do życia, czyni na mnie duże wrażenie. 

Lasy są tam różne, bliżej Siedmicy zbliżone do łęgowych z dużą ilością olsz czarnych i wierzb iw, ale z drugiej strony, bliżej Lipy, rosną lasy dębowo-grabowo-jaworowe, dla mnie jedne z najpiękniejszych. Chciałbym zobaczyć je wiosną, w porze kwitnienia, w lecie, w pełni ich urody, także wczesną jesienią, wystrojone październikową paletą barw. We wszystkich wąwozach rosną lipy – czy jest cieplejsze w wyglądzie drzewo nad kwitnącą lipę otoczoną zapachem miodu i buczeniem pszczół? – także świerki, zimne i wyniosłe, ale przecież tak bardzo tam pasujące. Wiele z nich imponowało wielkością, ale spotkaliśmy też całe grupy tych drzew martwych, straszących bielą swoich nagich pni jak stojące kościotrupy. Nazwy dwóch wyjątkowo grubych drzew iglastych nie znałem, a Janek wyraził przypuszczenie, iż może to być daglezja. Gdy później zobaczyłem w internecie zdjęcia pni tych drzew, od razu poznałem znajdując potwierdzenie: tak, to daglezje. Teraz rozpoznam ten gatunek nawet bez oglądania tak charakterystycznych szyszek. Drzewa te imponują obwodem pnia i wysokością, także strzelistością. Są majestatyczne, są po prostu piękne. Mój towarzysz, zaglądając w zakamarki, mówił o dużej rozmaitości rzadko spotykanych gatunków roślin i motyli możliwych do znalezienia w tych wąwozach wiosną i latem.

W planach miałem przejście jeszcze jednego wąwozu, Grobla, ale doszedłszy do jego wylotu stwierdziliśmy, że jest zbyt późno i zawróciliśmy. Ciemno już było, gdy doszliśmy do samochodu. Ponad dziewięć godzin spędzonych w drodze minęło stanowczo zbyt szybko.

Jeszcze słowo o zdjęciach. W ciągu tego dnia, patrząc na fotograficzne wyposażenie mojego towarzysza, dowiedziałem się, dlaczego nie mam lustrzanki. Otóż do noszenia takiego aparatu potrzebny jest plecak, a do obsługi stu trzydziestu przycisków konieczna jest instrukcja grubsza niż słownik wyrazów obcych. W plecaku noszę najróżniejsze szpargały: nożyk i zapalniczkę, sznurówki i papier, zapasowe rękawice i sweter, podkładkę pod tyłek i latarkę, etc. – po prostu nie ma w nim miejsca na lustrzankę. I dobrze, bo skoro mam zmienić samochodowe radio z powodu wyposażenia go w trzydzieści przycisków, co miałbym robić z tyleż większą ich ilością w aparacie? Jakim cudem Janek radzi sobie z nimi – nie mam pojęcia.

Niżej dwa zdjęcia spośród przysłanych mi przez Janka. Rzadko mogąc zobaczyć siebie na zdjęciach, wybrałem właśnie te.

Zdjęcie z niedzieli 20 grudnia:

Zimno i ciemność, czyli grudniowe smutki

Te dwa dopiski grudniowe, ślady mojej zimowej depresji, napisałem około 10 lat temu. Na szczęście ostatnio nie przeżywam tak ciężko braku słońca, niekończących się nocy grudniowych, w czym zasługa nie tylko pracy nad sobą, ale i moich zimowych wędrówek, jak mniemam.

Szarość i brud. Ciemność i zimno. Rano otwieram oczy i patrzę w ciemność; w słabej poświacie ulicznej latarni majaczą kontury mebli zamarłych  w odrętwieniu. Zamykam oczy i zwijam się w kłębek pod ciepłą kołdrą. Ciemność zaczyna mój dzień i ciemność go kończy. Brodzę w niej jak w błocie. Otwieram oczy. Zamykam oczy. Ciemność. Budzik znowu brzęczy, więc wstaję i niechętną nogą stawiam lękliwy krok w gęstą i zimną ciemność. Poruszam się, bo wiem, że tak trzeba, ale dlaczego właściwie muszę tak robić, tego nie wiem. Obowiązek, odpowiedzialność – kołaczą mi się w głowie przeraźliwie puste słowa. Omijam grzejnik i wyciągam rękę wiedząc, że przy czwartym kroku dłoń trafi na wyłącznik światła. Światło i brzydota pokoju rażą moje oczy. Naciskam przycisk czajnika i kręcę się między ścianami automatycznie wykonując, jak maszyna jakaś, bezsensowne czynności, starannie omijając wzrokiem czarne okno.

Ubieram górę ubrań i wychodzę w ciemność czując, jak zimno wchodzi we mnie bez przeszkód, bez oporu ze strony mojego bezbronnego ciała. Zimne mam płuca i jelita, marznie mi serce i marzną myśli, a mięśnie napinają się i drżą w żałośnie nieskutecznych próbach ogrzania mnie. Kulę się więc, wciągam głowę w ramiona, ręce przyciskam do siebie i idę patrząc pod nogi. Muszę, więc idę. Nie ma Eos, nie ma słońca, nic nie ma, bo wszystko rozpada się w ciemnej nicości, tylko zimno zostaje i moje ja starające się wykrzesać z siebie odrobinę optymizmu.

Tamtemu marcowemu rankowi łatwo było mi nadać indywidualne rysy twarzy i zapamiętać go, bo był piękny, ale te czarne ranki? Jak je zapamiętać? Po co? Albo inaczej: co uczynić, abym chciał je zapamiętać? A przecież tylko wtedy nie będę w piątek dociekać, gdzie się podziały wcześniejsze dni tygodnia, skoro wczoraj był wtorek, a przedwczoraj niedziela.

Noc mnie budzi i noc usypia. Wychodzę w zimną, mokrą noc, brodzę w ciemności, rozgarniam ją ramionami, pragnieniami i tęsknotą. Ciemność jest zimna i lepka, nieustępliwa; ciemność przyciąga mój smutek, przylepia się do mnie i przenika przez skórę. Odgradzam się od niej blachami samochodu, jego światła rozgarniają ją na parę kroków przede mną, ale ledwie minę to oczyszczone miejsca, ona znowu zamyka się, ciemna, paskudna, przygnębiająca. Wchodzę do hali oświetlonej zimnym światłem neonówek, ciemność zostawiając za sobą, ale wracając, znowu zanurzam się w noc - mokrą i zimną. Nie ma dnia, ale pazernej nocy to wszystko mało, nadal rośnie, rośnie, wydłuża się bez końca, jednym swoim końcem chcąc dotknąć drugiego i zaanektować całą dobę.

Ogarnia mnie smutek niedzielnego wieczoru, przykra myśl o poniedziałku i całym tygodniu monotonnej pracy, o kolejnym szeregu jednakowych, szarych dni…

Nie wiem, jak mam się bronić przed natarczywością nocy. Nie wiem. Co ja właściwie wiem?

Jak w czasie trwania chwili dostrzec jej wyjątkowość? Jak ją docenić? Jak w tej jednej chwili zamknąć piękno i szczęście? Trwanie i dzianie się, uśmiech i radość, życie i dostępną mi wieczność? Dlaczego tak się dzieje, że w minionym czasie, we wspomnieniach, najłatwiej znaleźć to, czego tak bardzo brakuje nam wokół siebie i w nas? Jak sprawić, aby chwila obecna, tutaj i teraz, była tą wyjątkową, mieszczącą całą radość życia? 

Wierzę, że w nagrodę docenienia, chwila rozciągnie się w czasie i da wiele, może nawet wszystko, czego mi brakuje, ale jak ją poznać, jak uruchomić w sobie ten tajemny mechanizm wynoszenia ponad ciemność nocy?

Jak, skoro nie ma dnia?

O ludzkim poznaniu

 Tytuł jest mój, słowa Hubertusa Mynarka z książki „Zakaz myślenia”, do której niedawno wróciłem.

Przepisałem je i zamieszczam tutaj, bo poruszyły mnie. Znalazłem w nich swoje własne doświadczenia i przemyślenia, także pociechę, ponieważ w tych słowach jest trudna do przyjęcia, ale na swój sposób oczyszczająca prawda.

„(…) Każdy z nas poszukuje bazy czy fundamentu, na którym mógłby się oprzeć, który dawałby mu wrażenie sensowności świata i życia oraz poczucie bezpieczeństwa. Pragnęlibyśmy także posiąść prawdę wyrastającą ponad wszelkie wątpliwości, wartość, która by nas całych przepełniła i uszczęśliwiła, pragnęlibyśmy być we wspólnocie, która w pełni uznaje naszą własną wartość, wspiera ją, i z którą my – wspólnie – możemy kroczyć ku zbawieniu.

Wszystko to są uzasadnione życzenia, tęsknoty, tendencje. Łatwo zatem ściągamy na siebie podejrzenie o skłonności negatywno-destrukcyjne, twierdząc, iż wszystkie te cele – absolutna prawda, absolutna wartość, absolutne szczęście, doskonała wspólnota, absolutny sens życia, najwyższa miłość i bezpieczeństwo – choć warte dążenia, są z pewnością nieosiągalne. Aby zaś osiągnąć na tym świecie dojrzałość, człowiek musi dojść do przekonania, że rzeczywistość, życie, własne istnienie, myślenie, poznanie, doświadczanie i postępowanie etyczne to niekończący się proces, w którym możemy osiągnąć co najwyżej prawdy cząstkowe, wartości cząstkowe, niepełne szczęście, chwilowe bezpieczeństwo, prowizoryczny sens, a więc zawsze tylko coś względnego i połowicznego.”

Deszcz, jawory i ciemny las, czyli kolejny dzień w Górach Kaczawskich

291115

Deszcz. Deszcz i zimny wiatr, zwłaszcza rano. Wiatr przewiewający mi głowę tak, jakbym czapki nie miał. Na pewno mam ją? Pomacałem się po głowie, była. Założyłem kominiarkę, a na otwartych przestrzeniach jeszcze naciągałem na głowę kaptur. W ciągu tylu zimowych dni spędzonych w Sudetach nie marzłem nigdy, z wyjątkiem palców rąk i nóg marznących w największe mrozy, jednak dzisiejszy wiatr był wyjątkowo przenikliwy, zimny i wilgotny.

Całą sobotę niebo było bezchmurne, gwiazdy widziałem dzisiaj nad ranem, jadąc na łazęgę. Zdążyłem jeszcze zobaczyć budzenie się Eos, ale wschodu słońca już nie. Dzień był chmurny, ale za to wieczorem, w czasie powrotu, zobaczyłem… gwiazdy. Ktoś najwyraźniej żarty sobie robi ze mnie… W ciągu dnia deszcz mnie moczył, ale wiatr suszył, więc nie przemokłem.

Pojechałem w Chełmy, mało znany mi i rozległy obszar pogórza, w większości zalesiony. Zaparkowałem we wsi Sichów, kilometr od pierwszego celu, wzniesienia Krzyżowa Góra, skuszony znakiem miejsca widokowego i informacją o bazaltowych słupach. Wspomniałem takie słupy widziane na zboczu Mszany, też w Chełmach, ich widok czynił wrażenie, postanowiłem więc od tego miejsca zacząć włóczęgę. Oto zdjęcie bazaltowych słupów na Mszanie:

Eos dopiero przecierała oczy, gdy wszedłem na szczyt. Ładna, intensywnie kolorowa, zorza świeciła nisko, za czarnymi drzewami. 

Kręciłem się po wzgórzu spoglądając na obiecujący spektakl początku dnia, ale nim wzeszło słońca, wszystko zasłoniły bure chmury i zostały nade mną do zmierzchu. Słupy bazaltowe okazały się być mizerne, ale za to widok faktycznie warty był zobaczenia: rozległy na pół widnokręgu, z horyzontem zataczającym krąg aż gdzieś pod Polkowicami i za… to Ostrzyca? Ależ nie, ta jest przecież na wschodzie, patrzę na Grodziec. Wzdłuż linii lasu biegły zielone, pofałdowane pola, piętrzyły się przy sąsiednim wzgórzu, a za nim znikały dotykając nieba – początek mojej dzisiejszej drogi bez drogi. 

Na mapie wypatrzyłem przejścia polnymi drogami aż pod wieś Leszczyna, a ten mój szlak zaczynał się właśnie tędy, polem wzdłuż lasu. Poszedłem. Już po kilkudziesięciu krokach buty zrobiły się ciężkie od przylepionej do nich rozmiękłej ziemi, ale kilometr dalej znalazłem szukaną drogę, kijami zgarnąłem błoto z butów, nogi dostały skrzydeł, wiatr wiał z boku, szło mi się dobrze. Zgodnie ze zwyczajem poznałem wylot drogi we wsi i zawróciłem, chcąc odszukać wśród pól inną drogę; mapa obiecała mi, iż wyjdę nią sporo na północ od wioski, a po drodze trafię na miejsce widokowe. Z doświadczenia wiem, że miejsca zaznaczone na mapie jako szczególnie widokowe niekoniecznie są nimi, ale na ogół odszukuję je wiedziony ciekawością i nadzieją. Chciałem też raz jeszcze przejść tamte rozległe pola śródleśne dla ich typowo kaczawskiej urody. Było tam po prostu ładnie. 

Wśród tych pól, na wysokiej miedzy, właściwie na uskoku gruntu, pod starą czereśnią, urządziłem przerwę śniadaniową. Lubię takie odosobnione zakątki pod drzewami, na otwartych przestrzeniach, przy polnej drodze rzadko widującej człowieka. W takich miejscach mam wrażenie długiego, wielodniowego wędrowania, z celem za górami i rzekami; wrażenie zdania tylko na siebie na dzikim pustkowiu – namiastka prawdziwego wędrowania.

Droga wiodła skrajem lasu, pod wychylonymi ku polom i słońcu konarom drzew, ładna droga, moja droga, której jeśli nawet mam dość, to na dzień czy dwa, tylko dla odpoczynku nóg. Nierzadko już we wtorek, najpóźniej w czwartek, znowu słyszę jej wołanie i chciałbym rzucić wszystko i jechać do niej, iść nią i patrzeć na nią, cieszyć się nią i iść, iść – za zakręt, za garb ziemi, za horyzont.

Pole wrzynało się klinem w lasy, a na samym jego ostrzu miało być miejsce widokowe. Czy na pewno? – powątpiewałem widząc opadanie terenu. Nie uwierzyłbym w stanie we właściwym miejscu, gdyby nie tablica informująca wielkimi literami o widoku. Tekst opiewał jego rozległość sięgającą Karkonoszy i Niziny Śląskiej. Gdzie one? Pół kilometra przede mną stała ściana lasu, Nizina jest za nią, zasłonięta; na prawo horyzont zasłaniała najwyższa w okolicy góra, Rosocha; może przy dobrej widoczności zza jej stoku wystaje rąbek Gór Kaczawskich czy Karkonoszy, może. Ale za to w pobliżu znalazłem stary kamieniołom noszący ciekawą i tęskną nazwę: Ciche Szczęście. 

W stromej ścianie wyrobiska znalazłem wylot chodnika starej kopalni, ale tak niski, że musiałbym czołgać się; uznałem, że aż tak bardzo nie chcę poznać jego przebiegu. W pobliżu przypadkiem znalazłem oznaczenie szlaku, sprawdziłem na mapie, pasował mi, więc poszedłem nim w dół, ku szosie i wiosce. Gdy między drzewami zobaczyłem nitkę szosy, a za nią spore wzgórze zielone oziminą, wyciągnąłem mapę chcąc dowiedzieć się jego nazwy. Na wprost mnie powinien być las, nie pola. Zaintrygowany, postanowiłem nie iść do wioski, a dowiedzieć się dokładnie co widzę, ale drogę ku szosie zagradzał dwumetrowy strumień. Nierzadko przechodzę kaczawskie strumienie, na ogół wystarczy dłuższy krok żeby znaleźć się na drugim jego brzegu, czasami skok, ale bywa też, że idę wzdłuż brzegu szukając brodu lub kamieni tak ułożonych, żeby można było przejść po nich. Tutaj znalazłem je szybko, ale po drugiej stronie był urwisty brzeg sięgający mi głowy. Podpierając się kijami przeszedłem po oślizłych kamieniach, ale na drugim brzegu nie mogłem skręcić ani w lewo, ani w prawo, głęboka woda podmywała brzeg. Udało mi się wdrapać na urwisko chwytając się wystających z ziemi korzeni drzew, przekroczyłem szosę i skrajem lasu i pola z oziminą przysypaną żołędziami i liśćmi dębów, wszedłem na szczyt wzniesienia. Stamtąd zobaczyłem za płytkim siodłem drugi szczyt, wyższy, z kępą drzew na szczycie. Podchodząc pod górę doświadczyłem, jak tyle już razy, cudnego wrażenia otwierania się dalekiego horyzontu przede mną, jakby wynoszenia rozległej ziemi ku górze moim nabieraniem wysokości. Cała droga od szosy była ładna, warta trudu marszu pod górę, a gdy stanąłem na szczycie, westchnąłem oczarowany. Za mną i na boki kaczawskie pola, tutaj wyjątkowo ładne, przede mną rozległość Niziny Śląskiej. Miejsce dopisuję do swojej listy. 

Szczerze mówiąc, nie mam takiej listy, więc może zacznę ją pisać? Ale czy muszę? Moja pamięć jest dziurawa jak kieszeń biedaka, ale te miejsca, które oczarowały mnie, pamięta. Każde jedne pamięta i pamięta też wrażenia tam doznane. Mało jest powodów, dla których warto pracować, a wśród tych nielicznych znajduję poznawanie piękna Ziemi, zajęcie (czy raczej pasja) wyjątkowe pod każdym względem, bo ono potrafi nawet we mnie, osobie z gruntu areligijnej, obudzić doznanie obcowania z sacrum. Miast prawić swoje (nierzadko) nudne lub głupie kazania, księża powinni zabierać wiernych w piękne miejsca Ziemi i pokazywać im je.

-Patrzcie, oto dzieło boże! Podziwiajcie je, bo w nim jest odbicie boskości, a jeśli nie widzicie tutaj piękna, to ślepi jesteście i nie warci zbawienia.

Hmm, może powinienem zostać księdzem? Co ja się tak czepiłem tych karuzel?

Dwie wioski przede mną i wzgórze po lewej pozwoliły mi dokładnie zlokalizować bezimienne wzgórze na którym stałem. Błąd jest na mapie, szlak w rzeczywistości przesunięty jest o około kilometr – na mapie to 2 centymetry, więc nie mało. Kolejny błąd mapy do długiej ich listy. Najdziwniejsza jest obojętność wydawcy, który nawet nie raczył odpisać na mój list.

Szlakiem rowerowym wiodącym polami doszedłem pod Rosochę, najwyższy szczyt w okolicy. Byłby ładny, gdyby nie śmieci wokół (szosa prowadzi na sam szczyt, więc często jest odwiedzany) i paskudne ruiny stacji radiowej; na pocieszenie zostały południowe stoki góry, ładne i z ładnymi widokami na najwyższe masywy kaczawskie i górujące nad nimi Karkonosze.

Była piętnasta, uznałem, że powinienem już wracać, bo do samochodu miałem 5 kilometrów, a za godzinę zacznie się zmierzch. Mogłem wracać szosą, nawet po ciemku i bez możliwości zgubienia drogi, mogłem niebieskim szlakiem przez las. Wolałem szlakiem, ale wtedy lepiej byłoby, gdyby noc nie zastała mnie w lesie, skoro oznaczenia kaczawskich szlaków są szczątkowe, a ja nie mam ani GPS, ani kompasu; dlaczego nie noszę kompasu? Zszedłem do wioski, a tam, na skrzyżowaniu, zobaczyłem ostatni znak niebieskiego szlaku. Początkowo trudno mi było zorientować się, gdzie która szosa prowadzi, jest ich więcej niż na mapie, w końcu poszedłem w wybranym kierunku, ale po paruset metrach zawróciłem nie znajdując znaków szlaku. Iść szosą? Poszedłem, ale, niezdecydowany, zawróciłem po kilku minutach; źle mi się szło szosą. Była godzina 15.30, kończył się dzień, spomiędzy drzew wyłaziła szarość. Zdecydowałem się iść na orientację: znalazłem w miarę szeroki dukt, ustawiłem się plecami do Rosochy i poszedłem. Żeby tylko droga nie skończyła się – taka myśl-prośba kołatała mi się po głowie. Początkowo wyraźna i zmierzająca dokładnie w pożądanym kierunku, później za bardzo skręciła ku północy i na dokładkę nikła, ledwie widoczna między drzewami. Gdy szedłem już nie tyle duktem, co równiejszym terenem między drzewami, doszedłem do szutrowej drogi, jednej z tych robionych przez leśników do wywozu drewna. Skręciłem w prawo, jeszcze pamiętałem właściwy kierunek. Szaro już było, widziałem tylko bliskie drzewa i 30 metrów jaśniejszego pasa drogi przede mną. Las był niespokojny, pełen szmerów i trzasków, górą szumiał wiatr. Wydłużyłem krok, po kwadransie poczułem ostry protest ścięgien w pachwinach, a na dokładkę jakieś podejrzane odgłosy za mną. Obejrzałem się, nic nie zobaczyłem, po chwili znowu szelest i jakby ktoś chwycił z tyłu za plecak. Zatrzymałem się i nie odwracając się (co nie przyszło mi łatwo) zapytałem się siebie, czy noszę portki, czy nie. Noszę, więc mam iść spokojnie, nie tworzyć imaginacji. Poszedłem. Drogi widziałem tylko kilkanaście metrów przed sobą, ale biegła w dobrym kierunku, jednak niewiele dalej skręciła w prawo. Iść nią? Po prawej jest szosa odległa o co najwyżej kilometr, ale czy nie poplątały mi się kierunki? Poszedłem drogą i po chwili zobaczyłem czerwony błysk światła między drzewami nieco na lewo. Od razu domyśliłem się: wieże kopalni lub huty w Polkowicach, albo pewien wielki komin w Legnicy mijany w czasie jazdy w góry; tak czy inaczej mój kierunek. U wylotu zarastającej dróżki zobaczyłem nieco jaśniejszą przestrzeń, to na jej tle migało czerwone, dalekie światło. Pola! Porzuciłem szutrową drogę, chcąc jak najszybciej wyjść na otwartą przestrzeń. Wioska i samochód powinny być nieco na prawo od świateł – kalkulowałem - więc poszedłem w tamtym kierunku, ale widząc przed sobą majaczącą ścianę lasu, skręciłem wprost na światła. Przeszedłem strumień obrosły drzewami, za nimi wolna przestrzeń otworzyła się na pół widnokręgu, poniżej wysokich czerwonych świateł zobaczyłem światła domów odległych o dwa kilometry, ale co ważniejsze, na godzinie czternastej zobaczyłem zarys góry i jaśniejszą nitkę szosy u jej stóp; poznałem ją natychmiast: Krzyżowa Góra, na której byłem o świcie. Szedłem ku niej wielkim polem, starając się omijać błyszczące kałuże, czując ociężałość w nogach niosących kilogramy błota na butach. Szedłem zadowolony z siebie, bo odchylenie od dokładnego kierunku wynosiło ledwie paręset metrów. Kilometr dalej wszedłem między domy Sichowa, przy samochodzie byłem o godzinie 17.15.

W drodze byłem ponad 10 godzin, przeszedłem około 25 kilometrów, wróciłem wiedząc, iż tęsknota za drogą odezwie się dopiero za parę dni.

Na zakończenie parę zdjęć drzew. Wrażenie zrobił na mnie szpaler kasztanowców: dużych, czarnych, niesamowicie wyglądających w ten chmurny dzień. Miałem wrażenie, iż chcą mnie nastraszyć – jak te wiązy z ulicy Wiązów. Najwięcej widziałem jaworów, zrobiłem im dużo zdjęć, chcąc uchwycić zaczątki ich cech charakterystycznych. Widać je na tych dwóch rosnących na urwistym brzegu strumienia: zmarszczki – całkiem jak na skórze - w zagięciu pni i pierwsze wysepki pękania ich kory. Spodobały mi się dwa obejmujące się jawory: ten korzeń wygląda jak ramię, czy noga kochanki założona na oblubieńca. Na tych dwóch zdjęciach widać wyraźnie zmienność w wyglądzie jaworów: są podobnej wielkości, a jedne pozostały niemal całkowicie gładkie, podczas gdy drugie wykształciły swoją najbardziej charakterystyczną cechę – łuszczenie się kory.

Samochodowa filozofia

301115

Nowy samochód rozpieszcza mnie swoją wygodą, przestronnością, cichością, miękkością. Bardzo elastyczny silnik ledwie mruczy, fotel wygodny, biegi włączają się lekko, nic nie jazgocze ani nie skrzypi. 

Są rzeczy i ceny, do których trudno mi się w pełni przyzwyczaić. Na przykład noszony w kieszeni telefon, z którego mogę zadzwonić niezależnie od miejsca przebywania, albo dobry samochód kupowany za miesięczny dochód. Ciągle pamiętam jazdę po obcym mieście w poszukiwaniu sprawnego automatu telefonicznego, albo nocne jazdy pociągiem z ciężkimi bagażami, gdy rano wychodzi się zmęczony, z piaskiem w oczach, na zimny i nieprzytulny peron i wlecze ciężary do autobusu. Dożyłem czasów, w których za kilka tysięcy mogę kupić luksusowy samochód. To nie pomyłka, ani przejęzyczenie: dla mnie ten mój opel vectra jest pojazdem luksusowym, i to nie dlatego, że nie znam samochodów dziesięć czy dwadzieścia razy droższych od niego, bo znam, także zza ich kierownicy. Jednak ten zaspokaja w pełni moje oczekiwania, nie jest więc kompromisem między nimi a możliwością ich zaspokojenia. Na szczęście rzadko, może nawet bardzo rzadko, miewam kompromisy tego rodzaju, z czego jestem po prostu dumny.

Trwa moja przygoda z pokładową gałkologią. Któregoś razu chciałem obejrzeć mapę w samochodzie, ale nie znalazłem włącznika światła w kabinie, mimo iż obmacałem sufit i obejrzałem deskę rozdzielczą, a nawet pomachałem ręką przed kloszem lampki. Poradziłem sobie otwierając drzwi, a w pracy kolega, właściciel opla, powiedział mi, że należy wyciągnąć obrotowy przełącznik świateł drogowych. Hmm, może takie ukrycie tej funkcji ma być intuicyjnie odnajdywane.

O radiu nie powiem nic dobrego, bo jest ono totalną porażką. Jakoś go włączę, ale dlaczego czasami samo przestaje grać – nie wiem. Dlaczego po włączeniu nie chce grać na stacji wcześniej ustawionej, tylko trzeba przełączać na inną – bozia jedna wie. Co oznaczają przyciski PSO, HYT, POK i dziesięć innych tak samo dziko nazwanych, nie wiem i nawet nie chcę wiedzieć. Coś tu jest nie tak z ergonomią, z sensem, z logiką, także z potrzebami. Na Boga, to tylko radio! Siła głosu, strojenie, może jeszcze śledzenie wybranej stacji i cóż więcej? Czasami myślę, że może ze mną coś jest nie tak. To całkiem możliwe, jeśli weźmie się pod uwagę mnogość moich kłopotów tam, gdzie wielu innych ludzi nie ma żadnych. Więc to możliwe, ale broniąc się (co przecież zrozumiałe) powiem, że potrafię ze zrozumieniem przeczytać traktat Arystotelesa, że niewiele wysiłku kosztowało mnie zrozumienie teorii fenotypu rozszerzonego Dawkinsa, że wystarczy mi chwilę popatrzeć na stalową konstrukcję – dla odmiany przykład techniczny - by wiedzieć, jak ona dźwiga swój ciężar. Jednak gdy mam do czynienia z przyciskami, jestem bezradny. Na rozpoznanie czekają dźwignie regulacyjne fotela. Jedną z nich nawet ruszyłem, coś mi się zmieniło pod plecami, więc szybciutko, żeby niczego nie zepsuć, zostawiłem dźwignię, ale kiedyś zawezmę się i rozgryzę ich funkcje. Dlaczego tak? Powodów kilka:

-fotel jest wygodny, zmian ustawienia nie potrzebuje,

-samochód ma oszczędzać mój czas, a nie zajmować go; interesuję się nim wtedy, gdy mam jechać,

-nie bawię się ani samochodem, ani w samochodzie, ja go używam do jeżdżenia. Oczywiście takie jego widzenie nie wyklucza pewnego rodzaju związku emocjonalnego z samochodem długo używanym – jak miałem z fordem – ani dbałości o jego sprawność techniczną. Tyle że u mnie ta dbałość dotyczy tylko funkcji najważniejszych. W fordzie nie naprawiałem zamka drzwi, bo dało się je otwierać i zamykać od środka.

Opel usypia mnie szybciej niż ford, bo po prostu jest zbyt wygodny, zbyt cichy; radio przydałoby mi się do odpędzania Morfeusza, na którego w łóżku czasami czekam długo, a gdy siedzę za kierownicą, przyłazi do mnie nieproszony. Skoro to radio buntuje się, może włożę je pod koło i wypróbuję odporność na zgniatanie? Jeśli nie zda testu, kupię najtańsze z możliwych, takie, które ma nie więcej niż kilka przycisków.

Dzisiaj, siedząc pod drzwiami laboratorium i czekając na wyniki, przejrzałem leżące tam dwa czasopisma motoryzacyjne. Redakcja opisuje w nich samochody na ogół drogie, absurdalnie drogie. Mało, że opisuje, oni się nimi zachwycają, ale jednocześnie i wybrzydzają: w tym mały jest schowek w desce, tamten rozpędza się do setki aż w siedem sekund, podczas gdy konkurent robi to o pół sekundy szybciej. Czytałem i myślałem: po co to? Czym tu się zachłystywać? Tego rodzaju gazety mają wielkie nakłady, a to znaczy, że miliony ludzi kupuje je i ogląda te kolorowe (a coraz brzydsze i droższe) maszyny i… co? Marzy o nich? Wzdycha: ech, mieć taką brykę!? Pewnie tak.

Jeszcze jestem w stanie zrozumieć kogoś, kto zarabia górę pieniędzy i może kupić ot, tak, od ręki – jak ja swojego opla - samochód za sto, trzysta czy pięćset tysięcy, kupić, żeby… właśnie, chyba żeby pochwalić się, ale nie potrafię zrozumieć tych tysięcy ludzi, którzy oszczędzają żeby kupić taki samochód, albo kupują na raty obniżając materialny standard swojego życia na kilka lat. To absurd nie tylko ekonomiczny, ale i życiowy. Rozumuję tak: większość z nas pracuje li tylko dla pieniędzy, ponieważ szczęśliwców, którzy lubią pracę, rozwijają się w niej duchowo, spełniają w jakikolwiek sposób, takich ludzi jest garstka. Cała reszta idzie do pracy, bo musi zarabiać. Praca jest koniecznością ograbiającą nas z czasu. Niewiele będzie przesady w twierdzeniu, iż w pewnej mierze (różnej u różnych ludzi, ale na ogół sporej) praca zabiera nam niemałą część naszego życia. No i teraz widać absurdalność: jest nią zamiana owoców tej pracy na rzecz wcale nie niezbędną do dobrego życia, służącą li tylko przemieszczaniu się.

Dorabiam filozofię do swojej niezamożności? Nie z kilku powodów, tutaj podam ten, który szybciej trafi – tak mniemam - wątpiącym do przekonania: bez dużego wysiłku finansowego mógłbym kupić samochód kilka razy droższy, tylko po co? Na to pytanie nie znajduję odpowiedzi i właśnie z tego jestem dumny.

O kaczawskich nekach i o pewnej pocztówce

221115

Po całym tygodniu wielogodzinnej pracy w zimnym warsztacie i po celowo wypitym piwie, oczy zamykały mi się w czasie czytania; godzinę walczyłem z sennością, w końcu o 19.30 dałem za wygraną kładąc się spać. Obudziłem się wyspany; w pokoju było ciepło, leżało mi się wygodnie, z błogością przeciągałem się czekając na dźwięk budzika, gdy nagle pomyślałem, spanikowany, że może nie słyszałem jego dźwięku i zaspałem. Wstałem, założyłem okulary i spojrzałem na telefon: była 21.07. Jak ja teraz usnę? – bezradnie rozejrzałem się po pokoju, zatrzymując wzrok na lodówce. Wypiłem szklankę piwa, dla pewności nastawiłem drugi budzik i wróciłem do łóżka. Usnąłem nadspodziewanie szybko, a gdy o 2.30 zadzwoniły budziki, byłem wyspany.

Wstałem wcześniej niż zwykle, ponieważ w Góry Kaczawskie miałem jechać okrężną drogą, spod Wrocławia zabierając towarzysza mojej dzisiejszej włóczęgi. Nie chciałem ciągnąć kolegi na typowe moje kręcenie się po kaczawskich górach, chciałem pokazać mu coś, co on mógłby pokazać swojej rodzinie i co jednocześnie sam chętnie zobaczyłbym. Z tych uwarunkowań ułożył mi się nietypowy plan: o świcie Ostrzyca, na której byłem tylko raz kilka lat temu, następnie niedługi podjazd pod Bystrzycę dla pokazania jednego z moich ulubionych kaczawskich miejsc widokowych, a popołudnie na Grodźcu, górze i zamku dotychczas mi nieznanych.

Nie wziąłem pod uwagę szybkości jazdy nową drogą, wrocławską eską, w rezultacie omalże wyciągnąłem Tomka z łóżka. Czekając pod jego domem, zagapiłem się na grupę drzew: dwie brzozy i wierzbę stojące w rządku po uliczną latarnią. Brzozy miały jeszcze trochę żółtych liści, wierzba jak zwykle jeszcze sporo, a część z nich była zielona. Na liściach i gałęziach błyszczały krople wody w silnym, żółtym świetle lampy, a ich barwy były intensywniejsze; wydawały się wyrazistsze w kontraście z ciemnością listopadowej nocy wokół kręgu ciepłego światła, przyciągały wzrok, podobały się.

Przejechaliśmy sporo kilometrów, także bocznymi, malowniczymi dróżkami kaczawskimi, przeszliśmy niewiele, chyba nawet nie było dziecięciu kilometrów. Widzieliśmy jednak sporo, a i czasu na rozmowę po półrocznym niewidzeniu się mieliśmy dużo: cały dzień.

Widok żwirowego parking u podnóża Ostrzycy przypomniał mi przeżytą przygodę tutaj parę lat temu: zatrzasnąwszy kluczyki w samochodzie, próbowałem najdziwaczniejszych prób dostania się do środka samochodu. W końcu udało mi się na tyle odchylić górny brzeg drzwi, że włożyłem do środka patyk i pociągnąwszy nim klamkę, otworzyłem drzwi.

Teraz nastał u mnie XXI wiek, bo żeby otworzyć drzwi, naciskam taki mały guziczek przy kluczyku, chociaż wolałbym otwierać tradycyjnie, jak w fordzie: najpierw prawe drzwi, a lewe od środka, bo z zewnątrz nie chciały się otwierać. Mnie to nie przeszkadzało. Mój ford już pewnie jest rozebrany… Za bardzo przyzwyczajam się, nie tylko do rzeczy. Za bardzo. Numeru telefonu i kont bankowych nie zmieniam od kilkunastu lat, bo po prostu przyzwyczaiłem się do nich, samochód zmienić musiałem. Dobrze, już nie smęcę, wracam w góry.

Gdy ruszyliśmy, wstawał pochmurny i zimny dzień późnej jesieni, ale widoczna dzisiaj na wschodzie kolorowa plamka nocnej koszuli Eos budziła nadzieję na odrobinę słońca i błękitu. Droga wiedzie aleją starych, okazałych lip. 

Wiele ich okazów ma pomnikowe rozmiary, a największą zauważoną lipę oszacowałem na ponad 6 metrów obwodu. Nie pamiętam, żebym zwrócił uwagę na te drzewa kilka lat temu, a jeśli nie, to mam kolejny dowód potwierdzający zależność między widzeniem a wiedzą.

Wyżej, na stromym stoku, omszałe pnie i korzenie drzew; czarne i błyszczące, wyślizgane butami, bazaltowe stopnie pod szczytem góry; chropawe, szaroczarne, spękane skały szczytowe i wychylające się nad nie czarne i nagie gałęzie drzew. Drobny ruch oczu przenosi mnie tam, gdzie nad Wielisławką słońce próbuje przebić zasłonę chmur. Zieleń pól, szarości lasów poznaczone plamkami żółtych kolorów, niebieskoszare masywy Gór Kaczawskich, a za nimi majacząca, ledwie odróżnialna od koloru nieba, ściana Karkonoszy. Poczułem satysfakcję, gdy na pierwszy rzut oka rozpoznałem Przełęcz Komarnicką, mało widoczne zagłębienie w długiej i nierównej linii gór, a ciepło na widok Wielisławki, góry bliskiej mi, chociaż tak po prawdzie, to nie wiem dlaczego. Bardziej na lewo wznosi się Wilkołak nachylony nad Złotoryją, a na horyzoncie widać wysoki komin znaczący miejsce Legnicy wśród płaskiej nieskończoności dali.

Między kaczawskimi szczytami wzrok przyciągała śnieżna biel zbocza z dwoma masztami na szczycie – północny stok Łysej.

-Widzisz? Pamiętasz? Szliśmy tam trzy lata temu… - pokazałem koledze.

Pamiętał, dodał garść swoich wspomnień.

Dla mnie tamten nasz wyjazd pamiętany jest dzięki świątecznej pocztówce wysłanej mi przez Tomka. Jest na niej widoczne niebo w intensywnych kolorach świtu, biały stok, w oddali mała sylwetka człowieka idącego pod górę i zostawiającego za sobą meandrujące ślady w głębokim śniegu; na dole życzenia i podpis. Patrzyłem na  zarys sylwetki i coś wydawało mi się w niej znajome, zapytałem Tomka, okazało się, że to ja; zaskoczył mnie i ucieszył bardzo. Mam tę pocztówkę do dzisiaj na pulpicie laptoka.

Wracam na szczyt Ostrzycy. Ilekroć jestem na neku, jednym z tych powulkanicznych ostańców, doznaję zdumienia wielkością morfologicznych przekształceń Ziemi i jej niewyobrażalnym wiekiem. Ta niemała góra, miliony ton magmy skamieniałej w twardy bazalt, było kiedyś tylko drobnym fragmentem wielkiej góry, ze szczytu której zionął ogień iście piekielny. Z pozoru nic nie znaczące drobniutkie kroki procesów wspomaganych milionami lat, z tamtej góry utworzyły pola wokół, odsłaniając zapchaną gardziel wulkanu – bazaltowy nek. Zrazu wyższy, po odsłonięciu garbił się, przysiadał i rozpłaszczał w rozlicznych procesach niszczących, aż któregoś dnia wszedł na jego szczyt pierwszy człowiek. Czy tylko dla widoków tam lazł? Pewnie sam nie bardzo wiedział – i tak zostało do dzisiaj.

Po rannych obietnicach, słońce schowało się za zwałami chmur. Pociemniało, poprószył pierwszy w tym roku śnieg. Pojechaliśmy pod Bystrzycę, w pobliże jednego z moich ulubionych miejsc widokowych. Jest ono na zachodnich zboczach Dzioba i Buczyńca (trudno mi określić, gdzie kończy się jedna, a zaczyna druga góra), miejsce odwiedzane przeze mnie kilka już razy. Pokazałem je koledze mając ukryty (i niecny) zamiar: otóż chciałem i chcę rozkochać Tomka, miłośnika Tatr, w Górach Kaczawskich. Czy mi się udało, czas pokaże. W tamtym miejscu nie ma rozległych widoków, takich na pół horyzontu odległego o 20 i więcej kilometrów. Cały daleki widok, to garść bezimiennych (dla mnie) szczytów Izerskiego Pogórza, ale ważniejsze i nadające wartość miejscu są urokliwe zakątki między najbliższymi wzgórzami kaczawskimi. Kiedyś przeczytałem w encyklopedii poświęconej Sudetom wzmiankę o tym miejscu i ucieszyłem się, ponieważ autorzy dostrzegli urok miejsca i chwalili je w swoim dziele. Najciemniejsza, najbardziej śnieżna i wietrzna godzina dnia była właśnie wtedy, gdy tam byliśmy, jednak z miejscem naprawdę ładnym jest tak, jak z piękną (albo kochaną) kobietą: w każdych warunkach i o każdej porze będą podobać się. Na zdjęciach zobaczyłem, jak aparat widzi padający śnieg – w postaci białych, skośnych smug. Odnoszę wrażenie, iż jego oprogramowanie graficzne jest sporo w tyle za moim własnym.

Od paru lat wybierałem się na Grodziec, samotną górę wyznaczającą granicę wielkich Kaczaw. Piszę tak, bo trudno mi przyjąć zwyczaj ostrego dzielenia gór na góry właściwe i na pogórze; sztucznym jest taki podział, aczkolwiek nierzadko wygodny. Dla mnie Góry Kaczawskie zaczynają się na Grodźcu (jeśli iść od północy), a kończą na Cieciorkach, ponad 30 km bliżej równika. Z samotnego Grodźca wszędzie daleko, trzeba jechać samochodem, a staram się unikać jazdy w ciągu dnia spędzanego w górach, jednak dzisiaj tak zrobiłem, innej możliwości nie było. Zamek na szczycie góry jest popularnym miejscem wycieczek, a skoro tak, to musi mieć parking pod samymi murami – pomyślałem, i tak właśnie jest: spirala szosy pnie się po zboczach na sam szczyt. Zaparkowaliśmy w połowie wysokości, chcąc resztę drogi przejść, żeby chociaż w połowie wejść na górę, nie wjechać. Długa jest i burzliwa historia budowli na szczycie, czyli dość typowa dla sudeckich zamków: wojny, zniszczenia, odbudowa, znowu zniszczenia i w końcu na ogół martwe ruiny. Ten zamek miał więcej szczęścia: żyje, w połowie odbudowany, dalej naprawiany, zarabia na siebie pokazując ludziom fragment dawnych dziejów i dawnej kultury.

Na dziedzińcu stoją średniowieczne narzędzia tortur; gdy patrzyłem na te przerażające urządzenia zbudowane li tylko dla zadania cierpienia drugiemu człowiekowi, pomyślałem o pewnej organizacji, która przez całe wieki mając władzę niemal absolutną, nawet nad królami (że wspomnę tylko Kanossę), także wielki wpływ na myślenie ludzi, nie tylko nic nie zrobiła dla zakończenia tego trudnego do wyobrażenia barbarzyństwa, a nawet istotnie przyczyniła się do jego spotęgowania i dłuższego trwania.

Patrzę na armaty stojące na dziedzińcu, na otwory strzelnicze, potężne mury obronne zbudowane wielkim wysiłkiem, na to całe grodzenie się i zamykanie; przenoszę wzrok ponad zębatymi zwieńczeniami i gdy patrzę na rozległość i piękno naszej Ziemi, ogrania mnie zdumienie i smutek. Spokojnie żyć ciesząc się życiem i pięknem - tyle wystarczy, nic więcej, a tak to trudne było i jest dla ludzi.

Labirynty malowniczych krużganków i karkołomne spiralne schody, piękne sklepienia i komnaty wielkości kilku mieszkań, ale też brak łazienki i jajowaty otwór w występie muru do załatwiania wiadomej potrzeby. Mówi się i mówi uczenie, iż cywilizacja zaczyna się od bieżącej wody.

Ach, nie napisałbym o widokach! Na najwyższej wieży jest balkon widokowy, przy dobrej przejrzystości powietrza horyzont odległy jest o kilkadziesiąt kilometrów; słyszałem, że sięga po Ślężę. Główne pasma Gór Kaczawskich są tak malutkie, że ma się wrażenie patrzenia na jakieś małe pagórki pogórza; są tak odległe, że nie widać wielu szczegółów. Widać jednak w całej krasie majestatyczną rozległość naszej pięknej Ziemi. Ziemi, z której emanuje na nas spokój, urok i poczucie trwałości. Wystarczy w wyciszeniu zapatrzyć się w dal, by usłyszeć ją.