Góry Bystrzyckie i Orlickie

27 lutego

Ten wyjazd był inny: wstałem później, o czwartej, w drodze miałem opóźnienia, bo albo kawa i tankowanie, albo toaleta, i w rezultacie na szlak, w Dusznikach Zdroju, wszedłem dopiero o 8.30. 

Tradycji jednak stało się zadość: w plecaku niosłem kanapki zrobione z ciemnego chleba, spleśniałego sera i z liści sałaty.

Plan miałem ambitny: idąc niebieskim szlakiem prowadzącym obrzeżem Gór Bystrzyckich, dojść do rozdroża pod Bieścem, tam skręcić w zielony szlak, przejść przez torfowisko pod Zieleńcem, zejść w dolinę i wspiąć się ku Zieleńcowi, już w Górach Orlickich. Dalej idąc zielonym szlakiem wejść na Orlicę, następnie dojść do Koziej Hali i tam skręcić w czerwony szlak prowadzący do Dusznik. Według przewodnika trasa liczyła 28,5 km – było więcej, bo parę razy szukałem szlaku nadrabiając kilometry. Już na pierwszym podejściu dowiedziałem się, że to nie był mój dzień na wędrówkę: szło mi się ciężko, jakbym ołów miał w butach, albo lat sporo więcej, ale tylko przez chwilę gościłem myśl o skróceniu trasy.

Rozruszam się – zapewniałem siebie i szedłem dalej.

Pogoda była piękna, typowo zimowa: słońce, niewielki mróz, czysty śnieg i mnóstwo, mnóstwo szadzi na drzewach, a na zboczu Orlicy, tam, gdzie tonąłem w śniegu, świerki nawet pnie miały białosrebrzyste. Za schroniskiem „Pod Muflonem” wygodna dróżka trawersowała strome zbocza opadające zwałami kamieni w ciemną, dziką, niedostępną dolinę. Czarne zbocza, dno ginące gdzieś tam nisko, gdzie wzrok już nie sięgał, rumowiska skalne, rosnące i ginące tam świerki – to wszystko miało magnetyczny urok pierwotnej i niebezpiecznej przyrody. Szedłem prowadzony słońcem świecącym przede mną między świerkami i rozjaśniającym mrok gęstego, czarno-białego lasu. Droga przede mną zapraszała – rozjaśniona i uśmiechnięta. 

Słońce bawiło się ze mną: widziałem je na zakrętach dróżki, kusiło mnie jaskrawymi słupami światła, a gdy podchodziłem tam, ono było już na następnym zakręcie i znowu filuternie uśmiechało się do mnie spomiędzy czarnych świerków.

W kontemplowaniu widoków przeszkadzało mi kiepskie oznaczenie szlaku zmuszając do uważnego szukania rzadkich i nielogicznie rozmieszczonych znaków, a co gorsza wprowadzało nastrój niepewności, gdy po 50 czy 100 metrach od nieoznakowanego rozwidlenia dróżek nie znajdowałem znaku szlaku. Tak było i na brzegu torfowiska, gdzie znak kazał mi skręcić w prawo. Skręciłem, a drugiego znaku tak długo szukałem, że już miałem zawracać, by okrężną drogą dojść do grobli przecinającej topielisko, bojąc się iść po lodzie pokrywającym bagno lub po podejrzanie pofałdowanym śniegu otwartej przestrzeni torfowiska.

A ono czyniło wrażenie. Widziałem je zmarznięte, z taflami brązowego lodu i z wysokimi kępami traw przykrytych czapami śniegu, a chciałbym zobaczyć w lecie, połyskujące wodą pomiędzy karłowatymi brzozami i uschniętymi kikutami drzew, wśród morza torfowicy, z rojem owadów uwijających się w nagrzanym słońcem powietrzu silnie pachnącym zielonością. Widok z postawionej tam wieży widokowej, ładny w zimie, z odległymi szczytami Gór Orlich zamykających horyzont od zachodu, w lecie zapewne jest piękny, szczególnie dla miłośników mokradeł.

Później musiałem tracić wysokość schodząc w dolinę, nie bez powodu nazwaną Doliną Słońca. Na wprost mnie, wysoko, bielały zbocza Gór Orlickich, po których zjeżdżali narciarze. Stałem chwilę przy jednej z licznych tam tras zjazdowych i patrzyłem na zjeżdżających, nie mogąc się nadziwić ich umiejętności utrzymania się na nogach, a nade wszystko podziwiając ich hamowanie, bez hamulców przecież.

A jeden z narciarzy nie miał nart, tylko parapet przyczepiony do nóg! Najprawdziwszy parapet okienny, tyle że z przodu miał podniesiony dzióbek, pewnie dla lepszego ślizgania się.

Sapiąc szedłem pod górę, a w pobliżu ludzie wjeżdżali na szczyt siedząc na krzesełkach wyciągu. 

Spoglądałem na nich czując… nie wiem co. Jakieś dziwne pomieszanie odczuć. Swoją niższość czułem – jakbym był biednym kuzynem tamtych, rozpartych na krzesłach, zazdrość czułem, zawód, osamotnienie w swojej odmienności, ale i poczucie wyższości. A na szczycie była droga, parkingi, mrowie samochodów i ludzi. Znowu zostałem sam, gdy szlak skręcił z drogi w las i zaczął piąć się w górę, ku Orlicy. Gdzieś tam widziałem widok jak z bajki o królowej Śniegu. Świerki dźwigały na sobie grube warstwy szadzi, były jak Mikołaje ze swoimi białymi brodami do pasa; czasami otrzepywały się zrzucając kurzawę najdrobniejszych lodowych igiełek, a jeśli zdarzyło się to w miejscu, w którym słońce znalazło dla siebie przejście między gałęziami drzew, widok był po prostu bajkowy. Jakby tysiące miniaturowych żywych iskier srebrnego i złotego ognia osypywało się na ziemię drżąc w powietrzu. Próbowałem robić zdjęcia, ale na nich widać tylko rozmazania, zastygłe w powietrzu białe kropki, bez tego uroku tańczących w słońcu i świecących drobin, których kolor był połączeniem srebrnej bieli i świecącego złota.

Znak skrętu z szerokiej drogi między małe świerki rosnące na stromym zboczu zauważyłem, później już nic. Ani jednego znaku aż pod szczyt Orlicy. Szedłem po prostu pod górę wiedząc, że jeśli wspinam się, to idę w dobrą stronę. Właściwie pełzłem między małymi świerkami przekopując się przez śnieżne bezdroże. Średnio do trzeci krok zbity śnieg nie utrzymywał mojego ciężaru, a wtedy zapadałem się do pół łydki, czując wokół kostek zimną obręcz topniejącego w butach śniegu. Wygrzebywałem go palcami i szedłem dalej, bo przecież trudno się cofnąć, skoro szczytu domyślałem się za widocznymi już najwyższymi świerkami, ale te nie chciałby się przybliżać, obojętnie patrząc na moją mordęgę. Stały nieruchomo nawet wtedy, gdy prawa noga wpadła w śnieg aż po udo, a ja, z drugą nogą zadartą w górę (widok musiał być pocieszny, żałuję, że nie mogłem zrobić sobie zdjęcia), macałem wokół rękoma szukając dlań oparcia by wyciągnąć się z zapadliny.

Na szczycie wygarnąłem śnieg z butów, wypiłem resztę ciepłej jeszcze herbaty z termosu, wziąłem kanapkę w garść, drugą włożyłem w kieszeń, i zacząłem długie zejście do miasteczka. Nie od razu, najpierw musiałem odnaleźć szlak, przy tej okazji zbaczając na czeską stronę i dodając kilometrów do mojego licznika. Przez parę kilometrów zielony szlak wiedzie boczną dróżką numer 389. Warto wybrać się tam samochodem dla zobaczenia z parkingów rozległych widoków, a wzrok sięga daleko – aż po szczyty Gór Stołowych. Byłem blisko miasta, gdy czerwony szlak gdzieś mi uciekł, ale już nie szukałem go schodząc w stronę widocznych dachów domów, a w miasteczku kierując się na zapamiętaną wieżę kościoła.

Do samochodu dotarłem po ponad dziewięciu godzinach marszu.

Zgodne z tradycją jest też moje usypianie w drodze powrotnej, ale dzisiaj miałem sposób na senność: opakowanie kamyków, czyli ziaren zalanych czymś twardym i słodkim, które gryzłem odganiając Morfeusza. Za to w pokoju dopadł mnie błyskawicznie, zmuszając do położenia się już o 22.

Góry Bystrzyckie

Od 6 do 8 stycznia.

Przełęcz Spalona, Jagodna, Szara Skała, Huta, Zalesie, Strażnik Wieczności.

Drzewa rozbiegły się, zrobiłem jeszcze dwa kroki i stanąłem na brzegu niewielkiej polany zamkniętej ścianą lasu odległego o jakieś 150 metrów. Miałem przed sobą jeden z obrazów pojawiających się we mnie ilekroć myślę o śnieżnej zimie: gładka powierzchnia śniegu marszczyła się tu i ówdzie ostrymi, płetwiastymi grzbietami, po długich wzgórkach zasp przecinających polanę w poprzek mojej drogi, pędził śnieżny kurz. Patrzyłem przez chwilę chcąc lepiej zapamiętać.

Obejść wydmy? Spojrzałem na obie strony i w efekcie poszedłem prosto. Po paru krokach zapadłem się do połowy ud. Wyciągnąłem ze śniegu prawą nogę i wysunąłem do przodu starając się butem ubić skrawek śniegu przed sobą. Dźwignąłem się w górę stając na nim. Utrzymał mój ciężar. Dobrze! Lewą nogą powtórzyłem ubijanie śniegu. Znowu udało się. Szedłem błogosławiąc ochraniacze na nogach, bez których już po paru krokach miałbym śnieg w butach. Czasami utwardzona w ten sposób powierzchnia nie utrzymywała mojego ciężaru, wtedy słyszałem odgłos ustępującego śniegu, biała powierzchnia błyskawicznie przybliżała się do oczu, a w moment później czułem twarde uderzenie buta o podłoże. Coraz trudniej było mi wyciągać stopy ze śnieżnych jam. W połowie szerokości polany stwierdziłem, że nogi i buty mam z ołowiu i muszę odpocząć. Wiatr przewiewał na wylot czapkę, mrożąc mi prawe ucho.

Rok temu w Górach Kaczawskich wydawało mi się, że poznaję zimową wędrówkę górską, ale te trzy dni w Bystrzyckich pokazały mi zupełnie inne oblicze zimy i wędrowania zaśnieżonymi górami. Wtedy śnieg miał grubość około 10 cm, w te dni było go trzy, czasami sześć razy więcej. Wysysał siły. Przez dwie godziny intensywnego marszu odkrytym grzbietem wzniesienia między Zalesiem a Hutą przeszedłem 3,5 kilometra, a gdy w końcu wszedłem między drzewa, byłem porządnie zmęczony.

Plan miałem równie ambitny, co nierealny: przejść przynajmniej dwie z tych długich dróg głównego masywu Gór Bystrzyckich, a w części południowej dojść do Jamy Solnej via Jagodna. Gdyby nie silne opady śniegu w przeddzień mojego przyjazdu, plan może byłby realny, ale też wiem, że moje plany zwykle nie ja układam, a moja zachłanność, przez którą pewnie wypadnie mi kiedyś nocować na szlaku.

Z Leszna wyjechałem krótko po czwartej, oczywiście wracałem się po zapomniane ochraniacze, a po drodze jak zwykle usypiałem. Boczna droga na przełęcz Spalona była zaśnieżona tym mocniej, im byłem wyżej, a ostatnie serpentyny pokonywałem czując chwilowe buksowanie kół. Zająłem pokój w schronisku i od razu poszedłem na południe, w stronę Jagodnej. Półtoragodzinną trasę przeszedłem w 2,5 godziny, butami żłobiąc koleiny w głębokim śniegu, sapiąc jak parowóz i robiąc przystanki co 100 metrów.

Gdzieś tam, wśród  świerków z ramionami dźwigającymi śniegowe czapy, dane mi było zobaczyć grę świateł i cieni barwiącą śnieg przedziwną paletą barw najczystszej bieli, jasnego granatu i pysznej kości słoniowej. Na zdjęciu widać nieco te barwy, ale są one – jak zwykle – tylko niezbyt udaną podróbką tamtych, tak delikatnych, ale przecież równocześnie tak wyraźnych, świeżych, czystych i ładnych.

Za Jagodnę już nie szedłem uznawszy, że pięciogodzinna droga tej uciążliwości wystarczy na pierwszy dzień, szczególnie, że zaczął się o 3.30 nad ranem.

Gdy wyciągnąłem rękę spod kołdry aby wyłączyć budzik, poczułem zimno. Otworzyłem oko, ciemno i zimno, a od strony okna słychać było wycie wiatru. Zamknąłem oko.

Co ja tutaj robię? Po co wstaję o tak barbarzyńskiej porze? – pomyślałem czując zniechęcenie na myśl o wyjściu spod kołdry.

Usiadłem macając wokół rękoma w poszukiwaniu swetra. Idę zobaczyć Wieczność – kołatało mi się po zaspanej głowie.

Dziesięć minut po siódmej, więc jeszcze nocą, opuściłem śpiące schronisko schodząc szosą w dół, by tą okrężną, ale odśnieżoną, drogą dojść przez Zalesie i dalej szlakiem do początku drogi Wieczność.

Gdy stanąłem przed Strażnikiem, było południe. Wiedziałem, że nie zdążę przejść w obie strony całej trasy, bo 12 km w takich warunkach to nie mniej niż 5 godzin marszu, a jeszcze czekał mnie parogodzinny powrót nieznanym szlakiem. Wiedziałem, że nie przejdę tej drogi, ale jednak byłem tam i poznałem jej część. Szedłem nią powtarzając sobie: idę do najbliższego wzniesienia, idę do tamtego pochyłego świerku, idę. Jeszcze 100 metrów przejdę i zawracam. Zawróciłem.

Kiedyś wrócę tam i przejdę całą Wieczność.

Strażnik Wieczności ma postać pucułowatego chłopa, czym byłem w pierwszej chwili zdziwiony, ale później zapytałem się siebie: właściwie dlaczego nie? Skoro strażnika Czasu przedstawiamy pod postacią starca ze zmierzwioną brodą, strażnik Wieczności może mieć pucułowatą twarz chłopa.

W drodze powrotnej okazało się, że szlak prowadził wygodnym leśnym duktem szutrowym i dziurawym asfaltem; czy mogłem więc przejść Wieczność i wracać w nocy? Nie, bo był tam jeden odcinek bardzo stromego zejścia, prowadzący po śniegiem przysypanych głazach. Przejście go po ciemku, niechby i z latarką, nie byłoby rozsądne – pomyślałem z ulgą rozgrzeszenia gdy byłem już na dole, bo myśl o niezrealizowaniu planu dokuczała mi w czasie powrotu.

Na trzeci dzień wybrałem bliższą drogę, ponieważ obawiając się zjazdu samochodem po bardzo śliskiej szosie, wyjechać chciałem przed zmierzchem. Postanowiłem zrobić wypad z mapą w ręku: odnaleźć w lesie, przy nieoznakowanym leśnym dukcie, Szarą Skałę. Kupiona w schronisku mapa gór okazała się nieporównywalnie lepsza od map z mojego przewodnika; do skał doszedłem jak po sznurku, chociaż na paru rozwidleniach dróżek musiałem mapę wyciągać i ponownie ją analizować.

Tam nie skała jest, a skały, i nie szare, a czerwonawe. Dzikie, niepokojące, zimne, samotnie sterczące wśród drzew na tym odludziu i… piękne. Pochylają się nad dróżką wielkim łbem dinozaura zamarłego przed wiekami, ale nadal rozwierającego swoją paszczę nade mną.

Zgodnie z mapą kilometr dalej powinien być punkt widokowy, najdalszy punkt mojej dzisiejszej trasy. Poszedłem, oczywiście nieprzetartym szlakiem, w śniegu pod kolana. Szedłem powoli podziwiając, jak i w poprzednie dni, zimową urodę górskiego boru świerkowego. Nierzadkie były tam olbrzymy o grubaśnych pniach, istne stwoły: majestatyczne, ciemne, nieruchome, wieczne, z długimi ramionami przygniecionymi śniegiem, trzymające wokół siebie wieczny mrok i magiczną atmosferę niepojętego i nieruchomego życia. Prószył drobny śnieg, gęstniała mgła dodając tajemniczości borowi wokół mnie. Miejsce widokowe znalazłem, dali nie - mgła przygnała horyzont aż do mnie.

Mgła. Zatrzymałem się i patrzyłem wokół siebie.

Świerki z zimowej szacie, prószący śnieg i mgła. Słyszałem swój oddech i ciszę. Za mną moje ślady, przede mną nigdy nie tknięta ludzką stopą ziemia pokryta śniegiem. Pierwszy, drugi i trzeci świerk były widoczne, następne majaczyły we mgle coraz mniej wyraźne, a dalej już nic. Tylko cisza i mgła.

Wracałem jadąc drogą 33 na północ, a przez wiele kilometrów prowadzi ona wzdłuż Gór Bystrzyckich; nagle, w krótkiej chwili przejrzystości powietrza, zobaczyłem je jakoś inaczej, spodobały mi się. Były surowe, a nawet posępne, czarno-białe, wielkie, niedostępne i piękne. Patrząc na nie w tych szybkich rzutach oka kierowcy prowadzącego samochód poczułem… tęsknotę. Tęsknotę i pragnienie ponownego pójścia w góry. Pomyślałem o ubezwłasnowolnieniu mnie przez góry, i poczułem, że tak jest dobrze.

11 marca.

Droga Wieczność, Kamienna Góra, Przełęcz Sokołowska, Droga Stanisława, Huta, Barć.

Już za dwa tygodnie wyjeżdżam na pół roku, więc muszę nasycić się górami: byłem wśród nich tydzień temu, jestem dzisiaj, będę na tydzień:)

Tym razem nie miałem dylematu wyboru trasy, bo ta narzucała się sama: przejść drogę Wieczność w Górach Bystrzyckich. Nie liczyłem na brak śniegu, ale na przetarcie szlaku owszem; szedłem jednak po dziewiczym, chociaż nie puszystym, śniegu.

Wyjechałem o zwykłej porze, chwilę po czwartej, a o siódmej skręciłem w wypatrzoną na dokładnej mapie dróżkę prowadzącą do zapomnianej przez Boga Szczawiny, przy której Szklarka, mała wioska dająca początek drodze, wydaje się być metropolią. Stoi tam parę domów, a dziurawy asfalt kończy się szutrem pokrytym śniegiem na końcu drogi stromo wznoszącej się po zboczu góry Kotlarnia. Pustka wokół, jeden dom przycupnął na końcu dziurawego asfaltu, nawet nie ma gdzie zaparkować. Rozłożyłem mapę, i w rezultacie jej studiowania postanowiłem pojechać do Huty drogą przez Wójtowice. Ta wioska zaczyna się w dolinie, a kończy paręset metrów wyżej, już na zboczu Barczowej. Stromizna drogi tak duża, że na pierwszym biegu ledwie pokonałem największy podjazd, a po minięciu ostatniego domu, już w lesie, koła zabuksowały na lodzie pokrywającym kamienie drogi, i samochód zaczął cofać się. Przytomności wystarczyło mi na skierowanie jego tyłu w przydrożną zaspę. Do przodu nie mogłem ruszyć w ogóle, na szczęście do tyłu dało się – z chrobotaniem zlodowaciałego śniegu po zderzaku i po brzuchu samochodu. Tyłem dojechałem do ostatniego domu wioski i wysiadłem na miękkich nogach. Na szczęście wyszedł gospodarz i mogłem uzyskać od niego zgodę na zostawienie samochodu. Zderzak bez szwanku zniósł zderzenie z zaspą. Założyłem buty i ochraniacze, wziąłem plecak i poszedłem, mając do Strażnika Wieczności nieco ponad 2 km.

Wyżej było tyle lodu, że nie mogłem iść drogą, szedłem bokiem, po śniegu, przekonując się ponownie o zupełnym braku przyczepności wszelkich vibramów do lodu.

Przed dziewiątą stanąłem przed Chłopkiem, jak tutejsi nazywają pomnik oficjalnie zwany Strażnikiem. Szary w tym szarym lesie, pod chmurnym niebem marcowym, wydawał się bardzo smutny. Drogę pokrywał stary, przyprószony igliwiem i modrzewiowymi szyszkami, mokry i sięgający kostek, śnieg bez śladu ludzkich stóp. Westchnąłem i poszedłem. Po kwadransie zaczął padać deszcz; założyłem ochraniacz na plecak i kaptur na głowę; po dwóch godzinach przemókł mi lewy buty, bo następnych dwóch prawy, co tylko moją było winą, bo poszedłem w nieimpregnowanych butach. Pojawiła się  we mnie myśl o zawróceniu i pojechaniu w Kaczawskie. Westchnąłem ponownie i poszedłem dalej.

Szedłem idealnie prostą drogą wśród świerków. Na dłuższy odpoczynek nie pozwalał zimny okład na lewej stopie, szedłem więc zastanawiając się nad powodami tego i innych moich zimowych wyjazdów w góry: co mnie tutaj przygania? Aż do chwili zobaczenia po lewej odkrytej przestrzeni zamkniętej nieodległymi zboczami gór z wierzchołkami w chmurach, nie znałem żadnego powodu, był we mnie tylko upór i niechęć przed ponowną rezygnacją z przejścia tej drogi. W tamtym miejscu zatrzymałem się; po chwili, zagapiony, zrobiłem jeszcze kilka kroków między rzadkimi świerkami, i wreszcie w pełni zrozumiałem dlaczego tutaj jestem, w tym czarno-białym, zimnym i mokrym lesie, na rozległej i dzikiej wierzchowinie gór.

Deszcz wymieszał się ze śniegiem, niskie chmury przygniatały góry, a pomiędzy nagimi, czarnymi, rosłymi pniami drzew, w odległości może kilometra, majaczyły czarno-granatowe zbocza z białymi plamami śniegu. Wydawały mi się bardzo dzikie, niedostępne i nigdy nie tknięte ludzka stopą. Po prostu piękne. Pomyślałem, że podglądam je w ich tajemniczym, niedostępnym ludziom i dla ludzi niezrozumiałym istnieniu; pomyślałem o brudnym warsztacie w którym pracuję i ponownie wróciłem myślą do gór, do dzikiej przyrody, wśród których jestem nie gościem, a tym, który wraca do źródeł by znaleźć tutaj oczyszczenie, które jest rezultatem obcowania z pięknem przyrody; znajduję siły do dalszego bytowania w stworzonym przez nas sztucznym świecie.

Do głowy przyszła mi myśl o zupełnej odmienności tych dwóch światów: jeden tak bezpieczny, wypełniony udogodnieniami (ale i utrudnieniami zupełnie niezrozumiałymi tutaj), tłoczny i hałaśliwy, z bliskim horyzontem i gonitwą za rzeczami, drugi dający posmakować moją zależność  od przyrody; świat, w którym przeżycie (a przynajmniej szczęśliwy powrót) nie zależy od stanu konta, a od znalezienia drogi, zaspokojenia głodu, ochrony przed aurą, a więc świat pierwotniejszy i normalniejszy. Oczywiście nie jestem dawnym traperem skazanym wyłącznie na siebie w głuszy oddalonej o dni drogi od ludzkich siedzib, ale i tutaj jest odrobina niebezpieczeństwa – zupełnie innego od tego, które może mi zagrażać w mieście. Właśnie pierwotniejszego, bliżej związanego z naturą.

Pojąłem, że ten kontrast jest mi potrzebny na równi z pięknem gór.

Przejście sześciu kilometrów śniegu zajęło mi dwie i pół godziny, a gdy skręciłem w zielony szlak w kierunku Kamiennej Góry, zaświeciło słońce, w jednej chwili odmieniając świat. Droga uśmiechnęła się do mnie, mchy opryskane deszczem i słońcem okazały się być najzieleńsze z zielonych, a obwieszone kropelkami wody liczne gałązki rozłożystego, młodego buku, rozpłomieniły się niczym brylantowa kolia.

Szczyt Góry jest uroczym miejscem: fantazyjne, omszałe skały, ławki ustawione wśród drzew, no i oczywiście szczytowa skała z której w dole widać Polanicę Zdrój, Kłodzko i liczne wioski, a poprzez szerokość Kotliny Kłodzkiej odległe o kilkanaście kilometrów Góry Sowie i Bardzkie. Piękne miejsce i góra do której wrócę.

Zszedłem do Przełęczy Sokołowskiej, z której także roztaczają się rozległe widoki na niemal całą Kotlinę Kłodzką; z prawej kusił nagi, wysoko wypiętrzony grzbiet masywu Bystrzyckich. Poszedłem żółtym szlakiem prowadzącym Drogą Stanisława. Na swojej ponad sześciokilometrowej długości droga nieznacznie, ale nieustannie, wspina się wyżej i wyżej. Na jej początku, na granicy lasu, jest parking, świetne miejsce na początek wycieczki. Dojazd z Polanicy.

Szlak ten w kilku miejscach oferuje ładne widoki dali, ale ostatni, z najwyższej części drogi, jest najpiękniejszy na szlaku i jeden z najpiękniejszych w Sudetach. Dosłownie cała Kotlina Kłodzka leży u naszych stóp, a wokół ustawione w szeregu zamykające ją góry - od masywu Śnieżnika na południu, do Gór Sowich na północy. W dole miasta, miasteczka i niepoliczone wioski z Nową Łomnicą podchodzącą pod podnóże góry, wioska nanizana na nitkę drogi niczym sznur kolorowych kamyków.

Stałem przebierając marznącymi stopami i gapiłem się wokół, w podziwie szepcząc słowa Gołubiewa z „Chrobrego”:

„Ziemio miła… Okryta płaszczem chmur, szumiąca zielenią lasów, ziemio moja, zadumana i cicha…. Jakżeś piękna…”

Gdy oglądam mapę, Kotlina Kłodzka z otaczającymi ją górami wydaje mi się małym workiem ściśniętym z trzech stron granicą, skrawkiem Polski, w którym gdziekolwiek człowiek się obróci, trafi na barierę granicy, końca swojego kraju. Gdy jeździ się licznymi tutaj drogami, a już zwłaszcza gdy przemierza się ten skrawek Polski pieszo, okazuje się, że granice są gdzieś dalej, nie tutaj, a nawet jeśli trafi się na nią, nie dzieli ona krajobrazu świata tak, jak dzieli go na mapie. Przed i za tą linią góry i lasy są takie same, zachowują ciągłość ignorującą ludzkie granice, i oto w końcu człowiek poszedł za ich mądrością uczyniwszy granice istniejącymi tylko na mapach, podczas gdy ja, obywatel świata, mam w końcu prawo iść tam, gdzie ochota lub potrzeba mi nakazują.

Gdy patrzyłem na Kotlinę z dużej wysokości, wrażenie ograniczenia odczuwane nad mapą połączyło się w dziwny sposób z wrażeniem wielkich przestrzeni: dolina przede mną była jednocześnie wyraźnie ograniczona i niezmiernie wielka.

Z nieco mniejszej wysokości oglądałem Kotlinę raz jeszcze tego dnia: w pobliżu Huty, tej maleńkiej wioski na skraju wielkich lasów bystrzyckich gór, do której w zimie dojechać można tylko z łańcuchami na kołach, rozległą łąką podchodzi się na wypłaszczony grzbiet góry Barć oferującej rozległe widoki. Gdy zszedłem nieco niżej, zza drzew wyszedł mi na spotkanie granatowo-biały masyw Śnieżnika, a spod nóg uciekał w dół, po ośnieżonym stoku, mój długi cień.

Jeszcze jeden zakręt drogi, las przerzedził się, i między ostatnimi świerkami zobaczyłem dach pierwszego domu wioski, a przy nim mój samochód – jakbym w inny świat wstępował.

Gdy powoli, na pierwszym biegu, zjeżdżałem w dolinę, niewidoczne już słońce rozpłomieniało różowo obłoki pogodnego nieba nad szczytem Kościelnicy, ale na dnie doliny, wśród drzew i między domami, zbierał siły mrok zmierzchu.