061023
Jubileuszowa, setna wędrówka po Roztoczu.
Pamiętam pierwsze dni tam spędzone: rozglądałem się wokół porównując krajobrazy do kaczawskich. Broniłem się wtedy przed uznawaniem tych wyjazdów jako zastępczych z konieczności, ale chyba jednak odrobinę takiego nastawienia było we mnie.
A teraz? Po stu dniach, po przemierzeniu blisko dwóch tysięcy kilometrów roztoczańskimi drogami i polami? Odpowiadając, wspomnę ostatnie dni w UK i myśli związane z powrotem swoim samochodem: otóż miałem trochę obaw o swobodę jazdy prawą stroną. Tak dalece przywykłem do ruchu lewostronnego, że prawostronny jawił się wtedy jako obcy; znany, owszem, ale dawno temu. Jest jesień, wkrótce wrócę na sudeckie szlaki, i na myśl o nich mam podobne obawy jak wtedy, w Anglii: jakimi je zobaczę po tylu dniach spędzonych na Roztoczu?…
Roztocze stało się moją krainą, tak po prostu.
Sześć lat minęło od pierwszej do setnej wędrówki kaczawskiej, a na Roztoczu wynik ten osiągnąłem po upływie dwóch i pół roku. Cóż, jedną z nielicznych zalet emerytury jest większa ilość czasu wolnego. Jeśli już piszę o różnicach, wspomnę o innej, bardzo wyraźnej: otóż w Sudety zawsze wyruszałem w nocy i po ciemku wracałem, natomiast z wyjazdami roztoczańskimi jest inaczej, ponieważ w czasie najdłuższych dni roku moim podróżom towarzyszyło słońce, a po zmierzchu wracam tylko wczesną wiosną i jesienią. Tak więc znam wygląd moich tras samochodowych, a kiedyś, gdy zdarzyło mi raz jechać w Sudety za dnia, z ciekawością oglądałem mijane wiele razy a mimo tego nieznane krajobrazy. Podróże na Roztocze są też krótsze: w obie strony liczą przeciętnie dwieście kilometrów; sudeckie są o połowę dłuższe.
Czy dobrze znam Roztocze? Ta kraina ma szerokość 20-30 km a długość sto kilkadziesiąt, natomiast powierzchnię około cztery tysiące kilometrów kwadratowych; dla porównania Góry i Pogórze Kaczawskie mają nieco ponad tysiąc kilometrów. Cóż znaczą moje drogi o łącznej długości niecałych dwóch tysięcy kilometrów? Inaczej mówiąc: nie zdążę dobrze poznać całego Roztocza, zwłaszcza że chciałbym przypomnieć sobie Góry Świętokrzyskie i Bieszczady, ale to dobrze. Tak być powinno: chodzić patrząc na przyrodę, z jej piękna czerpać siły póki Atropos nie przerwie pracy Prządki.
Zgodnie ze zwyczajem wykształconym w Sudetach, na setną wędrówkę poszedłem śladami pierwszej. Z pewnym zaskoczeniem zabarwionym niemiłymi porównywaniami, w czasie marszu stwierdziłem, że nie zdążę przejść całej trasy; mimo jej wyraźnego skrócenia przeszedłem 23 kilometry, a do samochodu wróciłem o zmroku. Pocieszam się porównując długości dni: wtedy była połowa kwietnie, czyli dzień od kilku tygodni był dłuższy niż noc, a teraz minęło już kilkanaście skracających się dni od równonocy, czyli wtedy miałem sporo więcej czasu. Jest i drugie wytłumaczenie, ale mam opory z jego przyjęciem: minione dwa i pół roku odcisnęło ślad na mojej kondycji.
Wtedy i dzisiaj przeszedłem poza szlakiem przez las Roztoczańskiego Parku Narodowego. Nie powinienem, ale ja nie wyrzuciłem leżących tam puszek ani nie zbierałem grzybów po wjechaniu do lasu samochodem, a takiego grzybiarza widziałem. Jeśli już przyznałem się do tego wykroczenia, powiem, że las jest tam ładny: duże drzewa rosną luźno, nie ma chaszczy ani jeżyn, idzie się dobrze, można patrzeć na starodrzew. Kierunek marszu łatwo było utrzymać dzięki niskiemu słońcu prześwitującemu między drzewami, a lasem szedłem dość długo, bo blisko trzy kilometry.
W jednym miejscu szlak wydłużyłem: wszedłem w las bukowy porastający szczytowe partie Bukowej Góry. Czemu nie byłem tutaj na pierwszej wędrówce? Niech to pytanie z wyrzutem kierowane do siebie będzie opisem tego pięknego lasu.
Ponownie duże wrażenie zrobiło na mnie wzgórze Polak. Ściślej: ślady historii na nim. We wrześniu 1863 roku odbyła się tam zwycięska bitwa powstańców z Moskalami. Ze szczegółami można się zapoznać czytając opisy na tablicach informacyjnych. Jest tam obelisk, leży powalony wiekiem stary buk – świadek tamtych wydarzeń, a w pobliskim Zwierzyńcu są groby naszych przodków poległych w tej bitwie.
„Zrzucić przeklęte jarzmo lub zginąć” – hasło Powstania Styczniowego wyryte na obelisku stojącym na wzgórzu.
Bóg jeden wie, jak wielu Polaków zginęło pragnąc wywalczyć wolność lub jej broniąc na przestrzeni wieków naszej historii, a mogli normalnie żyć: pracować, kochać się, patrzeć na pierwsze kroki swoich dzieci i pierwsze jesienne liście. Ilu ludzi zginęło tracąc to wszystko?
Jednym z dowódców oddziałów powstańczych był arystokrata węgierski, Edward Nyary. Tutaj i tutaj są informacje o nim.
Późnym popołudniem przechodziłem w pobliżu Piasecznej Góry, na której, jak fama niesie, widuje się tego Węgra poległego za naszą wolność. Pędzi gdzieś na swoim koniu, może do kochanej kobiety, a była nią Polka, a może nadal ściga Moskali? Gdybym wiedział o tym, poczekałbym na niego i w podzięce skłonił przed nim głowę…
Jego historia jest jedną z tysięcy nici łączących nasze narody; szkoda, że teraz drogi Polski i Węgier jakby się trochę rozeszły.
Krótko przed zachodem słońca wróciłem na widokowe miejsce Bukowej Góry, od którego zacząłem wędrówkę. Siedząc na ławie piłem resztkę herbaty i patrzyłem na ostatnie promienie światła na pniu czereśni rosnącej obok, czerwieniejącą łunę zachodu, na koniec setnego dnia spędzonego na Roztoczu. Kiedy kwadrans później wszedłem w las u podnóża wzniesienia, drogę widziałem jako nieco jaśniejszy pas wśród ciemności.
Obrazki ze szlaku
Pozostałość po plantacji tytoniu. Wygląda… rozpaczliwie, jak pobojowisko. Ta ocalała roślina zdaje się wołać o pomoc.
Trasa: ze wsi Sochy na wzgórza: Bukowa Góra, Kwaśna Góra, Polak, Kamienica, Mazurowa Góra. Powrót częściowo niebieskim szlakiem, później bezdrożem przez las na Bukową Górę, z niej do samochodu.
Statystyka: na szlaku długości 23 kilometrów byłem 10 godzin, a szedłem 7,5 godziny.
