O szybkim upływie dobrego czasu

250218

Pogórze Izerskie: z wioski Gierczyn przez Radoszków w stronę góry Tłoczyna. Przejście Ciemnym Wądołem do Skrzyżowania Pod Jodłą, południowy szczyt Tłoczyny, gołoborze, ścieżkami wokół Jelenich Skał, powrót via Radoszków i przełęcz między Blizborem a Stożkiem. Spotkanie z Pierwszą Damą i jej mężem.

Za bardzo mam ograniczone możliwości wyjazdów na wędrówki, żeby rezygnować z powodu mrozu czy deszczu, więc i dzisiaj, w wyjątkowo mroźną noc, pojechałem. Wyjazdem tym wyrównałem rekord sprzed kilku lat, gdy szwendałem się po moich górach przy kilkunastostopniowym mrozie. Od razu powiem, że nie marzłem, a nawet chwilami, zwłaszcza na podejściach, było mi za ciepło, ale przez pierwsze godziny dłonie marzły mi i to bardzo. Gdy wysiadłem z samochodu, mroźny wiatr przytkał mi oddech, a uszy zaprotestowały. Założyłem kominiarkę, kije wziąłem pod pachę i z dłońmi zaciśniętymi w pięści okrytymi dwiema parami rękawic poszedłem na drugą stronę pobliskiej przełęczy, skąd rozpościera się piękny widok na wschód. Piękny nie tylko z powodu rozległości: horyzont odległy o wiele kilometrów zamknięty jest Górami Kaczawskimi. Cały dzień był słoneczny, jednak wschodnie niebo o świcie było przymglone i zachmurzone. Cóż, w zimie różana Eos nie pojawia się często, ale przecież znam ją i wiem, że ona chce, aby jej pojawienie się było dla mnie wydarzeniem, chwilą olśnienia, i dlatego woli rzadziej się pokazywać. Będę na nią czekać.

Szedłem słuchając podwójnego skrzypienia śniegu – pod butami i grotami kijów; szedłem patrząc na zmieniające się kolory śniegu – od ciepłej bieli lekko zabarwionej słoneczną żółcią, do zimnej z odcieniem niebieskim; szedłem patrząc na drżące i migotliwie świecące śnieżne drobinki wirujące w powietrzu.

Idąc wygodną drogą leśników biegnącą podnóżem Tłoczny doszedłem do dwóch mostków nad sąsiednimi strugami, tam zaczyna się Ciemny Wądół – kamienisty, zalesiony, trudno dostępny jar, czy raczej wąska dolina, dnem której płynie Mrożynka, strumień, którego urodę miałem okazję podziwiać rok temu. Lubię takie trudno dostępne, dzikie miejsca, a że nieco dalej miały być ukryte w lesie zabytkowe ruiny świątyni… Nie od razu poszedłem: robiłem zwiady zanurzając się w las i wypatrując ścieżki prowadzącej samym dnem, ale nie znalazłszy, poszedłem szeroką co prawda drogą, ale biegnącą zboczem. W jednym tylko miejscu udało mi się zejść na same dno, ale przejście kilkunastu metrów zajęło parę minut, a to z powodu stert ściętych choinek leżących nad strumieniem i tworzących zapory naprawdę trudne do przejście.

 A szkoda, bo wędrówka wzdłuż brzegu miałaby pociągający urok. Nieco wyżej droga ostro skręcała, ale zgodnie z mapą prosto ku ruinom wieść powinna boczna dróżka. Była. Bardziej przypominała wyschnięte łożysko górskiego potoku, ale była. Tyle że z każdym krokiem było jej coraz mniej, a po stu metrach stałem w gęstym lesie świerkowym nie widząc nawet jej śladu.

Obok szemrał pod lodem strumyczek – jedyny dźwięk z cichym lesie ściśniętym mrozem. Wracać? Klucząc między drzewami dało się iść, sprawdziłem mapę, ruiny powinny być już bliskie… Poszedłem, ale pozostałości starej świątyni nie znalazłem. Starałem się utrzymywać kierunek, ale spodziewaną poprzeczną drogę wypatrzyłem gdy zacząłem już odczuwać niepokój.

Tłoczyna, podobnie jak sąsiedni Dłużec, jest pokaźną, rozłożystą, zalesioną górą. Obie wydają się większe niż są w istocie będąc ostatnimi górami – dalej rozciąga się pogórze z niewielkimi pagórkami, polami i łąkami. Pogórze Izerskie podobne jest do moich gór, natomiast Izery w moich oczach znacznie się różnią. Góry Kaczawskie są bardziej rozczłonkowane, a największe masywy leśne przejdzie się w dwie czy trzy godziny, natomiast lasami izerskimi można iść cały dzień i nie dotrze się do ich granic.

Szeroko rozsiadłe góry daleko wypuszczają swoje zalesione stoki – jakby broniły dostępu, i tak w istocie jest, ponieważ zapuszczenie się w izerskie lasy bez ich znajomości i bez mapy może skutkować znacznym opóźnieniem powrotu do domu. Czuję przed tymi lasami nieco respektu.

Po chwili marszu szutrową drogą doszedłem do Wolframowego Źródła, miejsca mającego bogatą historię sięgającą pogańskich czasów. Nieco dalej są rozstaje, którym nie Hekate, a jodła patronowała. Wieść głosi, że była imponującym okazem o kilkumetrowym obwodzie, ale już lata temu skończyła żywot i jedynie w nazwie miejsca jest żywa: Skrzyżowanie Pod Jodłą – kolejny dowód na wielką trwałość słów.

Pół godziny później kręciłem się po szczycie Tłoczyny szukając skał, które według mapy powinny tam być, ale nie widziałem ich. Jeśli jestem we właściwym miejscu – myślałem patrząc na mapę -- to idąc na południowy wschód po stu metrach powinienem wyjść na skalne rumowisko gołoborza. Poszedłem i po chwili stanąłem w pięknym miejscu, odruchowo szepcząc modlitwę Gołubiewa:

– Ziemio miła, jakżeś piękna i wielka!

Wzrok, niczym nie więziony, biegnąc nad niezliczonymi wzgórzami, polami i wioskami, sięgnął hen, po horyzont odległy o 20 i więcej kilometrów. Bliżej i niżej, na zadziwiająco rozległej przestrzeni pól, widziałem liczne skupiska domków wielkości kostki do gry i kościelną wieżę wielkości kciuka mojej wnuczki.

Spod nóg spływała po stoku łacha rumoszu, a jest to widok warty zobaczenia, chociażby z powodu rzadkości występowania takiej formacji skalnej.

Jeśli z macierzystej skały odpadną skalne okruchy, staczają się po zboczu i zalegają niżej, tam, gdzie mogło już być trochę ziemi i życia. Wtedy dość szybko zarastają roślinnością, wrastają w ziemię. Gołoborze inaczej jest budowane: rumosz skalny leży tam, gdzie powstał albo w niewielkiej odległości (geologowie lubujący się w tajemniczych nazwach mówią o skałach lekko redeponowanych, czyli po polsku niewiele przesuniętych), jest po prostu skruszoną, głównie wodą i mrozem, skałą górskiego kamiennego zbocza. Żeby powstało, mało jest zwykłych, jakie i obecnie zachodzą, procesów niszczących skalne masywy; uznaje się, że powstały w epoce lodowcowej, a więc wtedy, gdy ludziom lodówki nie były potrzebne. Pod rumoszem nie ma ziemi ani nawet piasków, jest tylko skała, na której rosnąć mogą porosty, co tłumaczy nazwę miejsca: gołe od boru. Takie jest faktycznie, ale na obrzeżach widziałem ślady uporczywej walki między martwotą skał, a drzewami próbującymi osiedlić się na nich. Sterczą tam liczne kikuty uschniętych niedużych drzew, które po kilku czy kilkunastu latach mordęgi dawały za wygraną. Jednak bliżej granicy lasu widać, że ich ofiara nie poszła na marne: stopniowo, powoli, w głębokich szczelinach między skałami widać zbieranie się resztek obumarłych roślin: próchno, liście, igliwie – materiał, z którego Natura mozolnie buduje żyzną warstwę ziemi, na której coraz śmielej osiedlają się kolejne pokolenia leśnych zdobywców. Z drugiej strony góry szedłem rumowiskiem, które kiedyś mogło być gołoborzem: pomiędzy drzewami sterczą czasami nagie, ale częściej zielone od mchów skały, a proces ich wrastania w ziemię, jak to się popularnie mówi, czyli tworzenia się życiodajnej gleby między nimi albo i na nich, jest już zaawansowany.

Skały i góry nie są wieczne. Wieczne są ich metamorfozy.

Gołoborze jest dzikim, martwym i pięknym miejscem. Jego przejście jest trudne, wymaga uwagi i rozwagi, ponieważ idealnie nadaje się na połamanie nóg albo chociaż zębów, jednak budowanie na nich stalowych kładek aby turyści w klapkach mogli po nich przejść (i przez barierkę rzucić pustą butelkę) nie podoba mi się, a zdjęcie takiej budowli widziałem w internecie. Na gołoborza najlepiej popatrzeć z ich skraju, a nie łazić po nich.

W kilka godzin później poznałem przyczynę nieznalezienia szczytowych skał: na mojej mapie znak skał postawiony jest na drugim szczycie góry, odległym o paręset metrów. Odszukałbym go wiedząc o błędzie na mapie, ale nic to: mam powód do następnych odwiedzin tej góry.

Gołoborze dzieli od Jelenich Skał kilometr, drogi ani ścieżki tam nie ma, las mi nieznany, ale wszak słońce wskazuje kierunek, a i ukształtowanie terenu sporo podpowiada. Ustawiłem się odpowiednio do słońca i bez problemu skały te znalazłem.

Na szczycie wyższej stałem długo, ile mróz mi pozwolił, ponieważ i z niej widok jest ładny, a szczególne wrażenie robi stojący vis vis Dłużec. Miałem dwie chwile satysfakcji: idąc w stronę skał zobaczyłem między drzewami zarys tej góry i rozpoznałem ją od razu, a widząc ze skały rąbek dalszego szczytu, rozpoznałem w nim inną górę.  

Na skale, obok pordzewiałego żelastwa, pozostałości po barierce, rośnie brzoza. Jest grubości dwóch palców i wysokości dwóch metrów, a jej pień w wielu miejscach jest wykrzywiony. Całe drzewko wygląda tak, jakby każdy rok swojego życia na tej skale, każdy centymetr swojej wysokości, kupowało za cenę życiowej mordęgi. Żyj, brzozo, i zasiej w lepszym miejscu swoich następców.

Skały od strony szczytu góry mają parę tylko metrów wysokości, ale od strony Ciemnego Wądołu sporo więcej. Zszedłem tam chcąc zobaczyć skały sterczące mi nad głową, zobaczyć je inne, bardziej niedostępne, dziksze – i dokładnie takimi je widziałem.

Przy okazji znalazłem ścieżkę ułożoną z kamieni. Stok jest tam dość stromy i najeżony skałami, trudno się idzie tamtędy, każdy krok wymaga uwagi, sprawdzania miejsca postawienia stopy, a ścieżka jest równa i wygodnie trawersuje zbocze. 

Od niższej strony podbudowana jest murkami ze starannie ułożonych kamieni; widać, że w jej budowę włożono mnóstwo pracy, a teraz jest zapominana, skoro widziałem siewki na niej rosnące. Rozczulają mnie i jednocześnie smucą miejsca naznaczone ludzkim trudem a później opuszczone. Na brzegu wioski mijałem ruinę domu, a gdy spojrzałem w pusty otwór okienny wydało mi się, że widzę w nim kobiecą twarz i przez głowę przeleciała myśl o jej czekaniu na powrót kogoś bliskiego.

Z przykrością stwierdzam, że winniśmy wielu zaniedbań w zagospodarowywaniu Sudetów po wojnie.

Idąc tą ścieżką, nieco dalej zobaczyłem drugą grupę skał; wydały mi się nieznane, później zorientowałem się, że od góry widziałem je wcześniej, ale ich prawdziwe oblicze, urok dzikiego miejsca, poznać można podchodząc pod skały od dołu. Ich niemal pionowe ściany układają się w kształt podkowy, a w jej wnętrzu rosną pokaźne buki. Ładne, odosobnione, nieco dzikie miejsce, które na pewno jeszcze odwiedzę.

O bukach powinienem napisać, ponieważ miały swój istotny udział we wrażeniach tego dnia. Lasy są tam głównie świerkowe, ale w wielu miejscach niemały jest udział brzóz i właśnie buków. Na dzisiejszej trasie widziałem je na ogół samotnie rosnące, ale może właśnie dlatego były... chyba były inne. Wrażenie mogło być rezultatem zwykle rzadkiego, tutaj powszechnego, opierania się o buki pni uschniętych świerków; na zdjęciach też są widoczne w postaci dziwnych, prostych kijów. Widać tutaj przewagę rodzimego drzewa tych gór nad sztucznym tworem świerkowego boru.

Ich silnie rozgałęzione korony, wykrzywione konary, oczywiście tak charakterystyczne pnie w kolorze spatynowanego ołowiu i napięte mięśnie pod gładką skórą, czyniły tym większe wrażenie, że rosnąc samotnie, skupiały na sobie całą moją uwagę. Słońce, tak rzadko świecące w czasie moich wędrówek, podkreślało urodę buków, ale gdy patrzyłem na nie, wspomniałem kaczawskie buki widziane we mgle i nagle zapragnąłem te też zobaczyć otulonymi mgłą. Nagłość i siła tego chwilowego pragnienia zaskoczyła mnie i rozweseliła: chcieć mgły w słoneczny dzień!

Wracając, jeszcze raz zszedłem na brzeg Mrożynki, strumienia płynącego kamienistym korytem. Niemal nie widać było wody spod grubej, nierównej, ładnie bulwiastej pokrywy lodu, jednak gdy stanąłem nieruchomo, po chwili usłyszałem cichy szmer. W jednym miejscy, na małym uskoku koryta, zobaczyłem ładny widok: pod gładką i przezroczystą warstwą lodu widać było migotliwą, jasną i prędką wodę płynącą kaskadą w dół.

Ten słoneczny dzień zimy miał niecodzienne popołudnie: w porze obiadowej umówiony byłem z Pierwszą Damą bloga, z Anną Kruczkowską i jej mężem w ich domu w Gierczynie.

Anna ugościła mnie obiadem, jakiego nie posmakuje się w restauracji, chyba że w jakieś wyjątkowej. Nie tyle mam na myśli podaną pieczeń z dzika, chociaż trudno przecież o takie danie, co sposoby przyprawiania potraw. Zupa miała smak… nie potrafię go opisać. Była inna i dobra, a pieczeń soczysta, z lekkim aromatem nieznanych ziół i grzybów, ale i zwykła, zdawałoby się, zimowa sałatka warzywna zrobiła wrażenie na moich kubkach smakowych. Jej skład był typowy, ale smak nie. Zrobiona była nie na occie spirytusowym, który zostawia swój charakterystyczny smak, ale na jednym z niezliczonych octów naturalnych robionych przez Annę. Aromat użytych roślin udzielił się sałatce, a podobnie było z grzybami. Deser był prawdziwie domowy i tradycyjny: ciasto (nie pytajcie jakie, bo nie wiem, dobre i już) ze śliwkami.

Gdy później policzyłem czas okazało się, że byłem u moich gospodarzy cztery godziny.

Kiedy one minęły?