O muzyce i o posiadaniu

030118

Rozpoczynanie nowego roku estetyczną ucztą słuchania koncertu z Wiednia jest u mnie tradycją kultywowaną od wielu lat.

Koncert ten jest zapewne najsławniejszym, najbardziej znanym wydarzeniem muzycznym na świecie. Za prawo jego oglądania i słuchania płacą telewizje połowy krajów Ziemi, a chętnych do osobistego uczestnictwa jest tak wielu, że aby móc kupić bilet na jeden z trzech koncertów (próbny, sylwestrowy i noworoczny), należy zarejestrować się na stronie Filharmonii Wiedeńskiej i… czekać na wynik losowania. Bilety kosztują od około trzydziestu do tysiąca euro. Dobrze, że takie rozwiązanie wprowadzono, wszak gdyby ustalili ceny dziesięciokrotnie wyższe, też mieliby chętnych.

Chociaż nie jestem miłośnikiem twórczości rodziny Straussów, doceniam mistrzostwo wykonania utworów, piękną scenerię i to jakże cenne poczucie wyjątkowości.

Wspaniałe wystrojenie kwiatami wielkiej Złotej Sali budzi nie tylko podziw graniczący z oszołomieniem, ale i myśli o organizacji operacji zdobienia sali. Ostatnio także nieco smutne myśli o losie tych tysięcy pięknych róż: dla wywarcia wrażenia umieszczono ich tam, jedna przy drugiej, tak wiele, że wydają się stłoczone, bez możliwości pokazania swojej urody. Byłyby ładniejsze, gdyby było ich mniej. Przypomina mi się tutaj pewna scenka z przyjęcia u cezara opisana w „Quo vadis” i ocena Petroniusza…

Nie mając słuchu muzyka, nie mogę w pełni docenić maestrii austriackich filharmoników, jednakże pewne obycie z muzyką klasyczną pozwala mi smakować perfekcyjną grę orkiestry.

Każda perfekcja, czy jest nią mistrzowskie zaprojektowanie układu elektronicznego lub mostu, ułożenie programu komputerowego lub wiersza, czy po prostu wykonanie potrawy, w której poprzez nasze zmysły dostrzegamy artyzm, budzi mój podziw i szacunek dla twórców.

W czasie świątecznego pobytu w domu miałem okazję być w restauracji podającej dania, które zaskakują smakiem, doborem składników, wyglądem, ale też odwagą i pomysłowością cechującą mistrza. Nigdy nie wpadłbym na pomysł podania dziczyzny w sosie czekoladowo-piwnym, albo lodów na cieście w skład którego wchodzi boczek, a szef tamtej kuchni wpadł i nie była to wpadka, a ciekawe i smaczne doświadczenie kulinarne. Odbiegłem od tematu, ale później okaże się, mam nadzieję, że tylko troszkę.

Najwyższe mistrzostwo ma dwa filary. Jeden otrzymujemy za darmo od losu, a są nim predyspozycje naszego umysłu, nasz talent, drugi jest nasz i tylko nasz: własna praca nad darem. Poza bardzo nielicznymi geniuszami, wszyscy pozostali muzycy musieli latami uczyć się gry. Wśród najtrudniejszych do opanowania instrumentów muzycznych są skrzypce. Skończywszy średnią szkołę muzyczną, a więc po dziesięciu latach nauki, uzdolniony trębacz może usiąść wśród filharmoników, jednak skrzypaczka raczej dopiero po skończeniu akademii muzycznej zagra koncert skrzypcowy Beethovena. Tysiące, nie – dziesiątki tysięcy godzin nauki by w piękne dźwięki przełożyć zapis kompozytora. Co było potrzebne, aby jemu samemu te dźwięki pojawiły się w wyobraźni? Podobnie, chociaż większy akcent położyłbym na talent.

Orkiestra symfoniczna jest zespołem liczącym na ogół, bo nie ma tutaj norm, około 50 muzyków, z których każdy przez lata i niemałym kosztem zdobywał potrzebne umiejętności. Bywa, że do wykonania utworu potrzebna jest orkiestra sporo większa, nawet stuosobowa lub chór. Albo jedno i drugie, jak w pewnej symfonii Mahlera.

Koncert symfoniczny jest ostatecznym efektem ogromnej ilości pracy każdego z muzyków,  najwyższym stopniem muzycznego wyrafinowania, najdalszym odejściem człowieka od praktyczności i użyteczności.

Jest rezultatem skrajnie wysublimowanych potrzeb ludzi.

Jest także przejawem finansowej ekstrawagancji, na którą stać tylko zamożniejsze kraje i miasta, jako że filharmonia to nie tylko muzycy, ale też specjalny i niemały budynek, to zespół pracowników technicznych i administracyjnych oraz służbowe wyjazdy, ogrzewanie, naprawy, itp., itd. To przynajmniej setki tysięcy złotych miesięcznie, w czasie których orkiestra da ledwie kilka koncertów, a wcześniej miliony wydane na naukę i budowę.

Od zawsze, od pierwszego wysłuchanego koncertu (a było to w warszawskich Łazienkach w 1976 roku), miałem świadomość uczestniczenia w wyjątkowym misterium.

Odczuwam wdzięczność do losu za życie tutaj i teraz. Za możliwość wysłuchania koncertu symfonicznego na żywo, pojechania gdzie chcę bez uzyskiwania zezwoleń i bez zaciągania trudnych do spłacenia zobowiązań, za możliwość realizowania swoich pasji, rozwijania się duchowego. Za unormowane i bezpieczne życie w normalnym i cywilizowanym kraju, mimo tych dziwnych typów widywanych w telewizorni, których czasami trudno mi nazwać prawdziwie cywilizowanymi.

Nierzadko słyszę narzekania na ciężkie czasy, na biedę w naszym kraju; słyszę wzdychanie przy porównywaniu naszej zamożności do krajów najbogatszych. Tym malkontentom powiem, że na niemal dwieście państw zajmujemy czterdzieste miejsce w rankingu zamożności. Mimo rozbiorów, dwóch wojen i komunizmu; mimo miejsca w połowie tej listy ćwierć wieku temu, czyli tam, gdzie teraz jest Ukraina. Znalazłem też listę, którą układano biorąc pod uwagę nie tylko przychód gospodarki na głowę, ale i szereg innych czynników tworzących jakość życia, na przykład atrakcyjność krajobrazowa i bezpieczeństwo; na tej liście zajmujemy trzydzieste czwarte miejsce, a pod względem bezpieczeństwa lokują nas na dwudziestym pierwszym miejscu na świecie. Powodem głównym jest niewątpliwie brak terroryzmu, bo w ciemnej ulicy różnie być może.

Jesteśmy nastawieni na kupowanie, posiadanie, na szybkie wymienianie dóbr na nowsze. Jesteśmy tacy, bo łatwo dać się przekonać do konsumpcji, a przekonują nas i to usilnie. Gospodarkę każdego rozwiniętego kraju cechuje nadpodaż, a to znaczy, że wytworów przemysłu i usług jest więcej, niż możliwości zakupu, a nade wszystko więcej niż realnie potrzebujemy. Oczywiście nie dotyczy to wszystkich towarów i usług w jednakowym stopniu. Cóż więc robi przemysł? Ano, przekonuje nas do kupna, a jeśli to przekonywanie, czyli po prostu reklamowanie, nie jest dość skuteczne, obniża ceny kosztem żywotności urządzeń. Byle sprzedać, byle utrzymać produkcję, byle mechanizm się kręcił: kupić, krótko używać, wyrzucić, i tak bez końca. Dobrowolnie, chociaż na ogół bez pełnej świadomości, bierzemy udział w tym rozpasaniu, w tym wariactwie wyprzedaży, czyszczenia magazynów, promocji, obniżek cen ważnych tylko do końca tygodnia. Używanie rzeczy do jej naturalnego zużycia nie powinno być postrzegane jako skąpstwo czy oznaka biedy, a jako przejaw rozsądku i mądrości, także świadomości ekologicznej. Powinniśmy przyjąć do świadomości oczywisty fakt: w czasach ogromnej różnorodności usług i towarów stanem naturalnym jest brak możliwości zdobycia wszystkiego, na co mielibyśmy ochotę. Chęć posiadania jest podstępna i nienasycona. Ma wielki dar przekonywania i wszystkiego jej mało, należy więc świadomie i mądrze ją ograniczać niekoniecznie z powodu oszczędzania, a raczej dla swojego czasu, równowagi psychicznej i spokoju.

Konsumpcja nierzadko stoi w opozycji do jakości życia, a wygrane z nią bitwy przynoszą nie tylko satysfakcję, ale i poczucie bycia wolnym.

Zdaje się, że bajdurzę na zielono, co o tyle dziwi, że nigdy nawet nie zajrzałem na strony ekologów, a filozofia potrafi mnie nudzić. Tych przekonań nie przyjąłem od kogoś z powodu mody, trendów, presji środowiska. One są po prostu logiczne i racjonalne, najzupełniej niezależne od obcej mi w gruncie rzeczy dwudziestopierwszowiecznej mody bycia eko.

Wracając do pierwszego tematu powiem, że spotkałem się z twierdzeniem, iż słuchanie muzyki też jest konsumpcją. Przyznam, że stwierdzenie zaskoczyło mnie trochę i uczyniło bezradnym, ponieważ wydaje się prawdziwe. Nie bardzo mogłem mu zaprzeczyć, ale czułem w sobie bunt. Zastanowiwszy się, jego prawdziwość znalazłem tylko w ostrym podziale naszej pozycji względem dóbr, także dóbr kultury: albo je tworzymy, albo konsumujemy. Trudno wymyślić trzecie stanowisko, ale ten podział omija istotną różnicę. Wszak przeżywanie muzyki, jak i każdego innego przejawu ludzkiej kultury, a także pokrewne przeżywanie uroków natury, jest przeżyciem duchowym, estetycznym. W naszym wnętrzu nie jest odległe od tak cennych i całkowicie oderwanych od świata dóbr stanów ducha jak bliskie więzi z ludźmi, miłość, jak radość życia.

Konsumowanie muzyki jest kontemplacją piękna.

No i na koniec powinienem przypomnieć, że aby móc owe piękno przeżyć, potrzebne są pieniądze, i to w niemałej ilości, a więc biznes, kupowanie i podatki.

Ot, gordyjski węzeł.

Aby zakończyć lżejszym tonem, napiszę parę słów o Nowym Roku.

W tych dniach często czytałem życzenia szczęścia, pomyślności, etc., w Nowym Roku. Dlaczego wielką literą? – pomyślałem, jakbym pierwszy raz je zobaczy. Moja znajoma uczyniła jakże logiczne rozróżnienie: pisząc małą literą, powinno się mieć na myśli rok, wielką – noworoczny dzień, ponieważ jest to nazwa pierwszego, świątecznego, dnia stycznia.

Życzmy więc wszystkim ludziom dużo dobrego w całym nowym roku, a nie tylko w Nowym Roku.